Βασίλης Φίλιππας (Τάμπανος): «Είμαι απλώς ένας ερασιτέχνης δημοσιογράφος…»

«Ήμουν τραπεζικός υπάλληλος έως ότου εξορίστηκε ο πρώην διευθυντής και το Κόμμα με προσέλαβε στην εφημερίδα»

Εξόριστοι στη Φολέγανδρο (Πηγή: Αρχείο ΚΚΕ)

Του Θεόδωρου Αραβανή

Μια ενδιαφέρουσα μαρτυρία για τον πρωτοπόρο Λευκαδίτη κομμουνιστή Βασίλη Φίλιππα (Τάμπανο), ο οποίος εκτελέστηκε την Πρωτομαγιά του 1944 στο Σκοπευτήριο Καισαριανής, καταγράφει στο βιβλίο του με τίτλο: «Εξόριστοι στο Αιγαίο» και υπότιτλο: «Αφήγημα πολιτικού και ταξιδιωτικού ενδιαφέροντος» ο Αυστραλός δημοσιογράφος και συγγραφέας Μπέρτ Μπέρτλς ¹ (Bert Birtles) που επισκέφθηκε την Ελλάδα τον Σεπτέμβρη του 1935.

Γράφει στις σελίδες 357-360 του βιβλίου του ο συγγραφέας:

«Ένας άλλος πρώην εξόριστος που γνώρισα πολύ καλά, ήταν ο Βασίλης Φίλιππας², ένας απ΄ τους πιο ευχάριστους ανθρώπους που μπορείς να συναντήσεις στην Αθήνα, ή σε οποιαδήποτε άλλη πόλη. Ήταν ο διευθυντής σύνταξης του Ριζοσπάστη, ψηλός, σκυφτός και με τον αέρα του δημοσιογράφου που βρίσκει πάντα χρόνο ακόμα και όταν πνίγεται στην δουλειά, μου πρόσφερε ανεκτίμητη βοήθεια στην συλλογή πληροφοριών. Παρ΄ όλα αυτά γινόνταν ντροπαλός και νευρικός, όταν τον ρωτούσες για τον εαυτό του.

«Είμαι απλώς ένας ερασιτέχνης δημοσιογράφος», μου είπε μια μέρα με μια χειρονομία αποδοκιμασίας.

Εγώ ξέσπασα σε γέλια.

«Και αυτή είναι η αλήθεια», με διαβεβαίωσε. «Δεν έχω δημοσιογραφική κατάρτιση και ασκώ ελάχιστο καιρό το επάγγελμα. Ήμουν τραπεζικός υπάλληλος έως ότου εξορίστηκε ο πρώην διευθυντής και το Κόμμα με προσέλαβε στην εφημερίδα».

«Τότε θα πρέπει να είστε γεννημένος δημοσιογράφος», του είπα, επειδή στην σύντομη διάρκεια της θητείας του, η εφημερίδα είχε υπερδιπλασιάσει την κυκλοφορία της, εκείνος όμως δεν το θεωρούσε προσωπική του επιτυχία. Απέδωσε τις αυξημένες πωλήσεις στο εκλογικό αποτέλεσμα. Η είσοδος δεκαπέντε κομμουνιστών στο Ελληνικό Κοινοβούλιο είχε καταστήσει τις πολιτικές ειδήσεις άκρως ενδιαφέρουσες και όλοι ήθελαν να μάθουν τι έλεγαν οι κομμουνιστές αφού δεν είχαν κανένα συμφέρον να αποσιωπήσουν την αλήθεια πάνω σε οποιοδήποτε ζήτημα.

Τα χέρια του ήταν μακριά σαν καλλιτέχνη και έγραφε πάντα με ένα λειψό μολύβι. Αναρωτήθηκα αν έπαιζε πιάνο επειδή είχε αναφερθεί στην μουσική, αλλά, «Όχι μου απάντησε γελώντας, κοιτάζοντας αμήχανα τα χέρια του, μόνο κιθάρα». Ήταν μαρξιστής («Όχι κανένας δογματικός», σαν κι εκείνους που δίνουν διαλέξεις πάνω στην θεωρία της αξίας, αλλά «ένας ενεργός επαναστάτης, μέσα στην μαζική οργάνωση».)

Καταγόνταν από την Λευκάδα, αλλά ζούσε από μικρός στην Αθήνα, όπου σε ηλικία δεκαεπτά ετών άρχισε να ενδιαφέρεται για το εργατικό κίνημα, προσχωρώντας σε μια μικρή ένωση σοσιαλιστών «τα ιδανικά των οποίων ήταν σωστά, αλλά τους έλειπε η σύνδεση με τις μάζες». Αυτό έγινε πριν από την Ρώσικη Επανάσταση, πριν η Ελλάδα μπει στον πόλεμο.

Το 1917 επιστρατεύτηκε και αναγκάστηκε να υπηρετήσει στον στρατό για τριάμισι χρόνια. Στην συνέχεια εγκατάλειψε την «καθαρά ιδεολογική» Σοσιαλιστική Ένωση, «επειδή τα γεγονότα στην Ρωσία απέδειξαν σε όλα τα σκεπτόμενα πνεύματα, σε όλους όσοι έτρεφαν γνήσια επαναστατικά αισθήματα, ότι έπρεπε να περάσουν στην ενεργό επαναστατική δράση».

Οι μαρξιστικές του μελέτες επιβεβαίωσαν τα αισθήματά του. «Έτσι έγινα κομμουνιστής και πέρασα στην πρακτική επαναστατική δουλειά συνάμα με την θεωρητική, πράγματα που τα θεωρώ αδιάσπαστα».

Εξόριστοι στη Φολέγανδρο (Πηγή: Αρχείο ΚΚΕ)

Είχε εξοριστεί στην Φολέγανδρο το 1933 και το 1934. Ο λόγος; Σήκωσε τους ώμους του. Επειδή εργαζόνταν για την επανάσταση. «Κάποτε» είπε, «με πέρασαν από δίκη. Στην Φολέγανδρο υπήρχαν σαράντα επτά εξόριστοι». Του μίλησα για τη θρησκεία, λέγοντας του ότι, στην Ανάφη, ο Νικολαΐδης³ είχε αναφερθεί στις βαθιές ρίζες που είχε στην σκέψη των ανθρώπων, εκείνος όμως παρέκαμψε την ιδέα λέγοντας ότι το ζήτημα της θρησκείας δεν παρουσίαζε καμία δυσκολία. Κατόπιν ξέσπασε σε γέλια και σχολίασε αυθόρμητα ένα θέμα που οι κομμουνιστές μπορεί να μην λαμβάνουν υπόψη τους, ωστόσο διεγείρει πολλούς από τους συμπατριώτες του σε έντονες αντιπαραθέσεις και αφορούσε το ζήτημα της καταγωγής των συγχρόνων Ελλήνων από τους αρχαίους Έλληνες. «Οι σύγχρονοι Έλληνες μοιάζουν με τους αρχαίους προγόνους τους επειδή τους αρέσουν οι ναοί, οι ψαλμωδίες, οι τελετές, όλα τα περιφερειακά πράγματα που αφορούν την θρησκεία, αλλά μέχρις εκεί. Γι΄ αυτό το λόγο ο κλήρος δεν ασκεί καμία επιρροή».

Σημειώσεις:
¹ Γράφει στο εσώφυλλο του βιβλίου ο David H. Close (Πανεπιστήμιο Finders): «Ο Αυστραλός δημοσιογράφος ποιητής και λάτρης του αρχαιοελληνικού πολιτισμού Μπέρτ Μπέρτλς επισκέφθηκε την Ελλάδα τον Σεπτέμβρη του 1935. Δεν γνωρίζω αν υπήρξε μέλος του Κομουνιστικού Κόμματος Αυστραλίας. Σίγουρα πάντως οι απόψεις που εξέφρασε στο βιβλίο του «Εξόριστοι στο Αιγαίο» ήταν σοσιαλιστικές. Το ενδιαφέρον του για την πολιτική κατάσταση της Ελλάδος ήταν τόσο μεγάλο, ώστε παρέμεινε στην χώρα περισσότερο από έναν χρόνο, στην διάρκεια του οποίου ταξίδεψε σε πολλά μέρη και επισκέφτηκε μερικούς από τους 700 ή 800 κομμουνιστές που είχαν εξοριστεί στα ξερονήσια του Αιγαίου. Έφτασε ως την Ανάφη και την απρόσιτη εκείνη την εποχή Γαύδο, για να μείνει και να διαπιστώσει τις άθλιες συνθήκες διαβίωσής τους. Θέλω να τονίσω ότι ο Μπέρτλς έγραψε ένα σπουδαίο ιστορικό βιβλίο, το οποίο δίχως την παραμικρή πιθανότητα αμφισβήτησης άξιζε να μεταφραστεί στα Ελληνικά.
² Βασίλης Φίλιππας (Τάμπανος): Στέλεχος του ΚΚΕ από την Λευκάδα, πρωτεργάτης της κομματικής οργάνωσης στο νησί. Εξορίστηκε και φυλακίστηκε επανειλημμένα για την δράση του. Η Κατοχή τον βρήκε εξόριστο στην Ανάφη. Μεταφέρθηκε στην Ακροναυπλία και από εκεί στο Χαϊδάρι. Ήταν ανάμεσα στους 200 κομμουνιστές που εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς την Πρωτομαγιά του 1944 στην Καισαριανή, σέρνοντας πρώτο τον χορό πριν από την εκτέλεση της 20άδας στην οποία είχε επιλεγεί.
³ Νικολαΐδης: Συνεξόριστος του Βασίλη Φίλιππα στην Ανάφη.

Εξόριστοι στο Αιγαίο Αφήγημα πολιτικού και ταξιδιωτικού ενδιαφέροντος Μπερτ Μπερτλς Μετάφραση: Γιάννης Καστανάρας Φιλίστωρ, 2002 463 σελ. ISBN 960-369-066-Χ, ISBN-13 978-960-369-066-5

Σχεδόν εξήντα χρόνια παρέμενε αγνοημένο από τη βιβλιογραφία μας το βιβλίο του Μπερτ Μπερτλς «Εξόριστοι στο Αιγαίο», ένα διεισδυτικό οδοιπορικό στην Ελλάδα του μεσοπολέμου και τους ανθρώπους της. Ο Μπερτλς βρέθηκε για μια δημοσιογραφική αποστολή και μια… ρομαντική συνάντηση από τη μακρινή Αυστραλία στην Ελλάδα και τελικά ενεπλάκη στην πολιτική ζωή του τόπου και στάθηκε με ευαισθησία απέναντι στους αγώνες του ελληνικού λαού λίγο πριν την δικτατορία της 4ης Αυγούστου. Θα κουβεντιάσει με τον Δημήτρη Γληνό, τον Κώστα Βάρναλη, τον Γιώργο Σεφέρη, μα και με τον Σκλάβαινα και τον Πορφυρογένη. Θα μας δώσει τα πορτρέτα πολλών ηγετικών μορφών του κομμουνιστικού κινήματος, θα περιγράψει τα γεγονότα του Μάη του ’36 στη Θεσσαλονίκη και θα ταξιδέψει καταχείμωνο σε φουρτουνιασμένες θάλασσες για να φτάσει στην Ανάφη και τη Γαύδο και να γνωρίσει από κοντά τους Έλληνες εξόριστους. Με το βιβλίο του Μπερτλς έχουμε μια άμεση ιστορική μαρτυρία για το πρόσωπο του απλού αγωνιστή της λευτεριάς και της δικαιοσύνης του κομμουνιστή και της κομμουνίστριας της εποχής εκείνης.

Άλκης Ρήγος