Η Επίδαυρος της Δυτικής Ελλάδος
Η μνήμη και η λήθη στην Αιτωλοακαρνανία, ναός του Διός και το αρχαίο θέατρο της Στράτου, που μπορεί να γίνει:
Η Επίδαυρος της Δυτικής Ελλάδος
Ο αρχαιολογικός πλούτος της Αιτωλοακαρνανίας, τα θέατρα και οι ναοί που δεν έχουν ακόμη ανακαλυφθεί, η μη αξιοποίηση των δυνατοτήτων και οι επιλογές ενός νομού και ενός κράτους
Καλυδώνα, Πλευρώνα, Οινιάδες, Βλοχός, Μεδεών, Ανακτόριο, Αμφιλοχικό Άργος, Λιμναία, Πάλαιρος, Αλυζία, Στράτος, Θέρμο, Θύρρειο, Μητρόπολις, Τριχώνιο, Σαυρία, Χάλκεια, Μακύνεια, Βουκάτιο… Είναι ορισμένες μόνο απ’ τις δεκάδες αρχαίες πόλεις που ήκμασαν στην Αιτ/νία. Συνολικά σήμερα γνωρίζουμε περισσότερες από 150 θέσεις όπου εμφανίζεται ο μεγάλος πολιτισμός των προγόνων μας. Χωρίς να συνυπολογίζουμε τους οικισμούς σ’ αυτό ή τα αγκυροβόλια ή τις βιβλιογραφικού χαρακτήρα ενδείξεις και τα ψήγματα πολιτισμού. Στην πραγματικότητα τα απομεινάρια ενός λαμπρού πολιτισμού είναι παντού γύρω μας. Και ανάμεσά τους περίλαμπροι άλλοτε ναοί και αρχαία θέατρα. Ναοί και θέατρα που για χιλιετίες προστατεύει η Αιτωλοακαρνανική γη, περιμένοντας την άξια εκείνη γενιά που θα κάνει την ανακάλυψη. Η οποία, όπως αποδεικνύεται με τα έως τώρα δεδομένα, προφανώς δεν είναι η δική μας γενιά…
[Αρχαίος χάρτης Αιτωλίας και Ακαρνανίας. Πηγή: F.W. Putzger, Historisher Schulatlas, Velhagen & Klasing Verlag, 68. Auflage, 1954]
Στο παρελθόν είχαμε λάβει αφορμές για να ασχοληθούμε επισταμένως με τον μεγάλο μας αρχαιολογικό πλούτο, τονίζοντας κάθε φορά πως ο πολιτισμός και το περιβάλλον είναι οι δύο πυλώνες όπου η Αιτ/νία μπορεί να στηρίξει το μέλλον της. Είπαμε από την πρώτη σελίδα ότι «η ιστορία πρέπει να ξαναγραφτεί» αφού τα ευρήματα των τελευταίων ετών καταδεικνύουν ότι το αρχαίο Αγρίνιο ήταν εδώ (!) και μεγάλο μέρος του είναι θαμμένο κάτω απ’ τη σύγχρονη πόλη, με σειρά δημοσιευμάτων που έφεραν τον τίτλο «Προϊστορική Αλήθεια» αποκαλύψαμε το πώς οι ίδιοι θάψαμε χάριν της κακώς εννοούμενης ανάπτυξης σπουδαίους πρωτοελλαδικούς οικισμούς και πώς εξακολουθούμε να καταστρέφουμε ή να αδιαφορούμε στην καλύτερη των περιπτώσεων για τα σπουδαία και συγκλονιστικά μυστικά που κρύβει η Αιτ/νία, θέσαμε το ζήτημα των ενάλιων αρχαιοτήτων, παρουσιάσαμε κάθε νέα αρχαιολογική ανακάλυψη, αναδείξαμε μνημεία όπως ο ναός στο Μαλευρό λ.χ. ή το Ασκληπιείο στη Μακρυνεία, δώσαμε τη μάχη για την επιστροφή θησαυρών όπως το χρυσό στεφάνι στο Θύρρειο, προσπαθήσαμε να παρακινήσουμε τους πολίτες στο να γνωρίσουν τα μνημεία του τόπου μας και εξακολουθούμε να προσθέσουμε τη δική μας φωνή στο αίτημα απόκτησης υποδομών (μουσεία) και αξιοποίησης των αρχαιολογικών χώρων ώστε να γίνουν επισκέψιμοι. Δεν αρκεί όμως αυτό. Και πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί άλλες περιοχές δέχονται κατά χιλιάδες τους επισκέπτες, για μικρότερης ίσως σημασίας ευρήματα, όταν στην Πλευρώνα λ.χ. υπάρχει μια ολόκληρη πολιτεία (πρόσφατα ολοκληρώθηκαν μάλιστα οι εργασίες) που ακόμη και οι ίδιοι οι Αιτ/νάνες μπορεί και ως όνομα να την αγνοούμε. Πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί στη Στράτου υπάρχει αυτή η μιζέρια και η φτώχεια, όταν το θέατρο μόνο και ο ναός του Διός θα μπορούσαν κάλλιστα να είναι σημείο παγκόσμιας αναφοράς. Να προβληματιστούμε γιατί ο ναός της Άρτεμις στη Λεπενού επί παραδείγματι δεν σημαίνει τίποτε για μας, γιατί η Σπολάϊτα δεν δέχεται τουρίστες απ’ όλο τον κόσμο, γιατί η Λιμναία και το Άργος το Αμφιλοχικό, το Ανακτόριο και η Σκάλα της Ναυπάκτου (Ναύπακτος: ναύς + πίγνυμι, επειδή εκεί οι Ηρακλειδείς έφτιαξαν κατά την κάθοδό τους τα καράβια τους για να περάσουν στην Αχαΐα και την Ηλεία) δεν είναι προορισμοί ανάλογοι των διεθνούς φήμης αρχαιολογικών χώρων της Ελλάδος. Γιατί η ανθρωπότητα γνωρίζει τους Δελφούς, αλλά όχι και το Θέρμο…
 Αεροφωτογραφία του Ναού του Στρατίου Δία. Οικοδομήθηκε μετά το 338 π.Χ. και πρίν το 314 π.Χ. (Πηγή: Δήμος Στράτου Αιτωλοακαρνανίας) |
Την απάντηση δεν είμαστε εμείς που πρέπει να δώσουμε. Ωστόσο υπάρχει η ανάγκη ορισμένων παρατηρήσεων. Και ξεκινάμε με το παράδειγμα του Στρατίου Διός και του αρχαίου θεάτρου, το οποίο και χρονολογείται στον 4ο αιώνα π.Χ. Σώζονται σήμερα 35 σειρές εδωλίων (καθισμάτων) που χωρίζονται με κλίμακες σε 11 κερκίδες. Χωράνε δηλαδή 6.000 θεατές! |
Το 1997 υπήρξε προσπάθεια αξιοποίησης του θεάτρου. Το ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου ανέβασε το «Όπως αγαπάτε» του Σαίξπηρ, έμελλε όμως εκείνη να είναι η πρώτη και η τελευταία παράσταση στη σύγχρονη εποχή, αφού η αρχαιολογική υπηρεσία απαγόρευσε τη χρήση του θεάτρου. Και καλά έκανε εφόσον το κοίλο θα μπορούσε να καταστραφεί. Το ερώτημα είναι: Τι ενέργειες έγιναν όλα αυτά τα χρόνια για να συντηρηθεί το θέατρο ώστε να καταστεί δυνατή η επαναχρησιμοποίησή του, από ποιους και προς ποίους; Το μεγάλο αυτό θέατρο θα μπορούσε να είναι η «Επίδαυρος» της δυτικής Ελλάδος… Οι Οινιάδες χάρη στο πείσμα και την επιμονή του πρώην δημάρχου κ. Γεράσιμου Νεστοράτου, κατάφεραν να διατηρήσουν και να νομιμοποιήσουν σήμερα το Φεστιβάλ. Το θέατρο ήταν… χοιροστάσιο πριν. Σήμερα αποτελεί το καύχημα της πολιτιστικής Αιτ/νίας τους θερινούς μήνες. Αν οι Οινιάδες τα κατάφεραν, η Στράτου που ουσιαστικά είναι ενιαίος με το Αγρίνιο γεωγραφικός χώρος, γιατί δεν το επεδίωξε; Μήπως το ότι αποτελεί ξεχωριστό δήμο είναι μια απ’ τις αιτίες; Συλλογικά όμως οι φορείς, τι έχουν κάνει; Υπήρξε η πρόταση του καθηγητή και μέλος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου κ. Θανάση Παλιούρα για αναστήλωση των κιόνων στο ναό του Διός. Ο κ. Παλιούρας έθεσε το θέμα στο ΚΑΣ, για να εισπράξει όμως μάλλον ειρωνικά σχόλια. Παλιότερα ο κ. Λάζαρος Κολώνας είχε μιλήσει γι’ αυτό στην υπουργό Πολιτισμού τότε κ. Ντόρα Μπακογιάννη, η οποία έδειξε να ενθουσιάζεται με την προοπτική. Δύο δεκαετίες μετά όμως δεν έγινε το παραμικρό. Ούτε καν οι μελέτες. Πότε αυτό έγινε αίτημα του νομού και πώς το προβάλαμε; Για φανταστείτε όμως ένα θέατρο με 6.000 θεατές στις κερκίδες να διδάσκονται απ’ τις παραστάσεις αρχαίου δράματος και δίπλα να δεσπόζουν οι κίονες… Σχηματίστε την εικόνα στη σκέψη σας και βγάλτε το δικό σας συμπέρασμα για το αν η περιοχή χρειάζεται κάτι περισσότερο… Πάντως, όπως μας πληροφορεί ο κ. Κολώνας, η μη κυβερνητική οργάνωση ΔΙΑΖΩΜΑ (του Στ. Μπένου) έχει ήδη εντάξει στο πλαίσιο των τόσο σημαντικών της πρωτοβουλιών και δράσεις για την ανάδειξη του θεάτρου της Στράτου. Η ιδιωτική πρωτοβουλία έρχεται για μια ακόμη φορά να αποκαλύψει την ανεπάρκεια του κράτους…
| Μιλώντας όμως για τα αρχαία θέατρα, αξίζει να σταθούμε σ’ αυτό που με πάθος υποστηρίζει ο πρώην γενικός διευθυντής αρχαιοτήτων και πολιτιστικής κληρονομιάς του ΥΠΠΟ κ. Λάζαρος Κολώνας, οι απόψεις του οποίου βρίσκουν σύμφωνη ολόκληρη την επιστημονική κοινότητα: Στην Αιτ/νία υπάρχουν τουλάχιστον δέκα αρχαία θέατρα ακόμη |
 Το αρχαίο θέατρο της Στράτου. Οικοδομήθηκε τον 4ο π.Χ. αιώνα. (Πηγή: Δήμος Στράτου Αιτωλοακαρνανίας) |
(πέραν αυτών της Στράτου, των Οινιάδων, της Πλευρώνας και της Μακύνειας), που περιμένουν απλώς να τα ανακαλύψουμε. Δεν μπορεί η μικρή πόλη της Μακύνειας να διέθετε θέατρο και η κατά τον Θουκυδίδη «μεγίστη πόλη» του Αγρινίου να μην είχε! Ή να μην υπήρχε θέατρο αν όχι σε όλες, τουλάχιστον σε αρκετές απ’ τις μεγάλες πόλεις της αρχαίας Αιτωλίας και της αρχαίας Ακαρνανίας.
Στις ανασκαφές της Παλαίρου μάλιστα προκάλεσε εντύπωση στους Γερμανούς αρχαιολόγους το γεγονός ότι δεν εντόπισε η σκαπάνη αρχαίο θέατρο, καθώς θεωρούσαν δεδομένο ότι υπήρχε. Δεν μετέβαλαν όμως τις απόψεις τους. Πιστεύουν ότι το θέατρο θα ήταν κατασκευασμένο μεταξύ της πόλης και γειτονικής αρχαίας πόλης για να εξυπηρετεί και τις δύο, ως σύμμαχες. Θέατρο πάντως είναι αδιανόητο να μην υπήρχε. Όπως και ναοί με αφιερώματα.
Η σύγχρονη τεχνολογία πάντως μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό τους. Έχουμε από ετών αναφερθεί στον… δορυφόρο της NASA που «σκανάρει» τεράστιες περιοχές και υποδεικνύει τα ακριβή σημεία όπου υπάρχουν αρχαιότητες. Τα χρήματα όμως που η πολιτεία διαθέτει για τον πολιτισμό, ξοδεύονται ως επί το πλείστον σε… επιχορηγήσεις συλλόγων και σε πολυδάπανες εκδηλώσεις που υπηρετούν μόνο την αλαζονεία μιας κοινωνικής και πολιτιστικής κατά τα άλλα ελίτ. Αναφερόμαστε σε συναυλίες και εκθέσεις των πολλών εκατομμυρίων ευρώ, που στην πραγματικότητα δεν αφορούν παρά μόνο τους διοργανωτές και τους συμμετέχοντες. Υπήρξαν μάλιστα εκδηλώσεις στο παρελθόν, ο προϋπολογισμός των οποίων αρκούσε για τη μετατροπή των καπναποθηκών Παπαπέτρου σε μουσείο! Το Ελληνικό κράτος όμως, που για μια ακόμη φορά θα υποστηρίξουμε ότι μ’ αυτά και με τ’ άλλα, ούτε «Ελληνικό» είναι ούτε «κράτος», επέλεξε αντί της υποδομής και της πραγματικής προσφοράς στον τόπο, …μια συναυλία για να διασκεδάσουν ένα βράδυ 1000 άνθρωποι του πνεύματος τάχα ή μια έκθεση που ενίοτε προσβάλει τον ίδιο τον πολιτισμό. Πλην όμως είμαστε εμείς οι πολίτες που έχουμε επιτρέψει στο κράτος να έχει αυτές τις συμπεριφορές. Και δεν δεχόμαστε ότι υπάρχει διεκδίκηση, όταν αυτή εκφράζεται με… διαπιστώσεις, δηλώσεις και επιστολές. Επιπλέον, έχουμε να θυμίσουμε πως όταν η ΛΣΤ΄ Εφορεία Κλασικών και Προϊστορικών Αρχαιοτήτων εισηγήθηκε αυτά που όφειλε για ένα κομμάτι του πολιτισμού μας… κάποιοι έσπευσαν να την κατασπαράξουν, …διότι υπονόμευε, λέει, την ανάπτυξη της περιοχής! Και για να καταλήξουμε κάπου: Χαιρετίζουμε κάθε προσπάθεια που γίνεται στην κατεύθυνση της ανάδειξης του αρχαιολογικού μας πλούτου. Και τα συνέδρια και τα συμπόσια και τα έργα που γίνονται τα οποία δεν πρέπει να υποβαθμίζουμε (μουσείο Θέρμου, ανάδειξη Πλευρώνας, Ρωμαϊκές Θέρμες, Πάλαιρος, Οινιάδες κ.ά.). Θα αποφασίσουμε όμως κάποια στιγμή να επενδύσουμε σοβαρά στις διάσπαρτες παντού στην Αιτ/νία αρχαιότητες; Σ’ αυτό το ερώτημα ζητάμε απάντηση και θέλουμε να είναι συγκεκριμένη.
——————————————————————————————————————————–
Δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα «Συνείδηση» (Ημερήσια Εφημερίδα Αιτωλίας και Ακαρνανίας), Έτος 9, Αριθ. φύλλου 2074 (Τετάρτη 28 Ιαν. 2009)
