Ο κανονιοβολισμός της Θεσσαλονίκης το 1948 από τον ΔΣΕ

Ο θάνατος του αντισυνταγματάρχη του ΔΣΕ Νίκου Τριανταφύλλου διοικητή του Αρχηγείου Κεντρικής Μακεδονίας

Ο αντισυνταγματάρχης του ΔΣΕ Νίκος Τριανταφύλλου, διοικητής του Αρχηγείου Κεντρικής Μακεδονίας

Η επιχείρηση της Θεσσαλονίκης

Η επιχείρηση εξελίχτηκε σε δύο φάσεις, μια προπαρασκευαστική και μια επιθετική σε γενικές γραμμές ως εξής: Στις 9 Φεβρουαρίου του 1948, ένα σώμα μαχητών του ΔΣΕ ξεκινά μια επιχείρηση διείσδυσης από τα Κρούσια Όρη στην ευρύτερη περίμετρο της πόλης. Η διείσδυση διαρκεί περίπου 4 ώρες και τα τμήματα λαμβάνουν θέσεις περίπου 7 χιλιόμετρα μακριά της πόλης στο ύψωμα Δερβένι με ανάπτυξη προς την τοποθεσία Καμήλα. Το αντάρτικο σώμα εκτός από την ομάδα βαρέως πυροβολικού διαθέτει ομάδα προκάλυψης, μεταγωγικά και παίρνει όλες τις απαιτούμενες προφυλάξεις για την κατάληψη των θέσεών του. Πρέπει να σημειωθεί ότι για το σχέδιο και τις λεπτομέρειές του είχαν ενημερωθεί όλα τα στελέχη και οι μαχητές που θα έπαιρναν μέρος σύμφωνα με την πρακτική που εφάρμοζε ο ΔΣΕ και με ιδιαίτερη επιμονή ο Ν. Τριανταφύλλου. Ακολουθούν ορισμένες λεπτομέρειες της μάχης στηριζόμενες σε μαρτυρίες της εποχής¹.

Ορειβατικό πυροβόλο τύπου Σκόντα (SCODA) 75 χλστ. που χρησιμοποιήθηκε για τον κανονιοβολισμό

Τα τμήματα του Δημοκρατικού Στρατού που θα υλοποιούσαν την αποστολή (περίπου 600 μαχητές και μαχήτριες συγκροτημένοι σε διλοχίες και έναν ανεξάρτητο λόχο, συν ουλαμό πυροβολικού, διμοιρία ασφαλείας και ομάδα σαμποτέρ) ξεκίνησαν από τα Κρούσια αφήνοντας πίσω μικρές ομάδες χώρου. Από την Ποντοκερασιά το απόσπασμα ξεκίνησε μέσα στο πρώτο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου. Η κίνηση πραγματοποιήθηκε κατά τις νυχτερινές ώρες. Πριν ξημερώσει, άνθρωποι και μεταγωγικά κλείστηκαν μέσα στα έρημα σπίτια του χωριού Λειψύδριο, για ολόκληρη την ημέρα, επειδή ελεγχόταν από τα παρατηρητήρια του κυβερνητικού στρατού .

Το ίδιο βράδυ το τμήμα αναχώρησε για το χωριό Δερβένι αποφεύγοντας να περάσει από δημόσιο δρόμο και χωριά. Το Δερβένι δεν μπορούσε να παρακαμφθεί γιατί από εκεί περνούσαν οι δρόμοι από Θεσσαλονίκη προς Καβάλα, Λαγκαδά, προς Σέρρες και προς Κιλκίς. Στο Δερβένι τα τμήματα μπήκαν κατά τις 2-3 τη νύχτα. οι 6-7 χωροφύλακες που στρατοπέδευαν εκεί εγκατέλειψαν ημίγυμνοι τον οικίσκο στον οποίο στεγάζονταν αφού πρώτα ειδοποίησαν τη διοίκηση χωροφυλακής Λαγκαδά και Θεσσαλονίκης. Ο Νίκος Τριανταφύλλου έδωσε εντολή να εφαρμοστεί το εξής σχέδιο:

Ένας λόχος έμεινε στο Δερβένι ως κεντρικό στήριγμα του αποσπάσματος. Άλλος λόχος προχώρησε προς Θεσσαλονίκη για να καλύπτει τα υπόλοιπα τμήματα και να ανατινάξει μια μικρή γέφυρα έξω από την πόλη, μικρά τμήματα κινήθηκαν προς Λητή, Ωραιόκαστρο και άλλα χωριά για να χτυπήσουν μικρές ομάδες χωροφυλάκων και ΜΑΫδων. Τέλος ένας λόχος συνόδευσε το πυροβόλο στη θέση βολής. Όλα τα τμήματα είχαν εντολή να αποφεύγουν τους θορύβους, μέχρι την ώρα που θα ακούγονταν η βολή του πυροβόλου.

Το σημείο που εγκατέστησαν το πυροβόλο βρισκόταν στο δρόμο προς Λαγκαδά (περίπου 7-8 χλμ. έξω από τους πρώτους οικισμούς της Θεσσαλονίκης) κοντά στα χωριά Φίλυρο και Ευκαρπία. Ο κανονιοβολισμός έγινε με ένα ορειβατικό πυροβόλο Σκόντα (SCODA) των 75 χλστ.² και διήρκεσε περίπου μία ώρα, συγκεκριμένα από τις 3:30 έως και τις 4:30 της 10ης Φεβρουαρίου (κατ΄ άλλους η διάρκεια του κανονιοβολισμού τοποθετείται μία ώρα νωρίτερα). Οι ζημιές που προκλήθηκαν δεν ήταν μεγάλες. Υπήρξε ένα θύμα -Βρετανός στρατιώτης- από τις μονάδες του αγγλικού στρατού που είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή και σκοπό είχαν την υπεράσπιση της αστικής εξουσίας.

Μέχρι τις 4:30 είχαν ριχτεί 90 βλήματα. Από την Θεσσαλονίκη είχαν φανεί φώτα αυτοκινήτων και αρμάτων μάχης προς Δερβένι και Χορτιάτη. Ο Νίκος Τριανταφύλλου τότε αποφάσισε πως η βολή έπρεπε να διακοπεί και να αρχίσει η σύμπτυξη. Υπολογίζοντας ότι όλες οι φρουρές του κυβερνητικού στρατού θα βρίσκονταν σε συναγερμό, αποφασίστηκε τα τμήματα του ΔΣΕ να μην κινηθούν προς Χορτιάτη, Κρούσια, γιατί θα τους περίμεναν ενέδρες και επέλεξαν λιγότερο επικίνδυνο δρομολόγιο. Συγκεκριμένα κινήθηκαν προς Δερβένι – Λαϊνά – Καβαλλάρι – Άγιο Βασίλη (στη δημοσιά Θεσσαλονίκης- Καβάλας) κι από κει ανέβηκαν στο βουνό Χορτιάτης, παρακάμπτοντας το δρόμο Θεσσαλονίκη – χωριό Χορτιάτης.

Η σύμπτυξη έγινε γρήγορα και ανεμπόδιστα. Τα τμήματα από τα χωριά εξασφάλισαν νέες στρατολογίες και είχαν μαζί τους αιχμαλώτους. Η φάλαγγα, αφήνοντας οπισθοφυλακή στο Δερβένι, πέρασε το χωριό Λαϊνά κι έφτασε στο Καβαλλάρι, κοντά στη λίμνη της Κορώνειας. Από το Καβαλλάρι και την πλαγιά του βουνού νότια της λίμνης, οι δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού δέχτηκαν πυρά ΜΑΫδων και χωροφυλάκων. Η εμπροσθοφυλακή απώθησε τα πυρά συνεχίζοντας και πέρα από το χωριό. Στο μεταξύ φάνηκαν φώτα στο δρόμο Θεσσαλονίκης – Άγιου Βασίλη. Η παράκαμψη του δρόμου Θεσσαλονίκη – Χορτιάτη – Άγιου Βασίλη ήταν πλέον ανέφικτη. Μπροστά στον κίνδυνο τα τμήματα να ξημερώσουν στις όχθες της λίμνης αποφασίστηκε να αφήσουν το δρόμο και να βγουν στα βουνά ανάμεσα στο Φίλυρο και στο Ασβεστοχώρι, εκεί επιλέχτηκε κατάλληλος χώρος και το απόσπασμα εγκαταστάθηκε αμυντικά, σε κυκλική άμυνα, σε θέσεις που παρείχαν εκτός των άλλων και κάποια κάλυψη από τα αεροπλάνα.

Κατά τις 9 το πρωί δέχτηκαν επιδρομή αεροπλάνων που ως εκείνη τη στιγμή τους αναζητούσαν προς τους δρόμους που οδηγούν στα Κρούσια. Οι βομβαρδισμοί και κυρίων οι πυροβολισμοί των αεροπλάνων ήταν συνεχείς όλη τη μέρα. Οι απώλειες είχαν φτάσει τους 40 νεκρούς και τραυματίες. Αντίθετα η επίθεση των χερσαίων δυνάμεων δεν προκάλεσε σοβαρά εμπόδια στους μαχητές του ΔΣΕ, όπου πλησίαζαν κυβερνητικοί στρατιώτες, τους ανέτρεπαν με αντεπιθέσεις. Πριν βραδιάσει έγινε σύσκεψη³ και αποφασίστηκε η επόμενη κίνηση να γίνει προς Λουτράκι – Λαγκαδάς – Βερτίσκο.

Μόλις νύχτωσε, το απόσπασμα κατέβηκε πάλι στο δρόμο Θεσσαλονίκης – Καβάλας και με πλαγιοφυλακές προς Δερβένι και προς Άγιο Βασίλη κινήθηκε προς Λουτρά Λαγκαδά παρακάμπτοντας από τα δυτικά τη λίμνη Κορώνεια. Ωστόσο η κίνηση στους αγροτικούς δρόμους νότια του Λαγκαδά ήταν πολύ δύσκολη. Γι΄ αυτό τα τμήματα αναγκάστηκαν να βγουν στη δημοσιά Θεσσαλονίκης – Λαγκαδά – Σοχού. Πριν ξημερώσει έφτασαν στην άκρη της πόλης του Λαγκαδά.

Συνάντησαν τμήμα εθνοφρουράς που κάλυπτε το δρόμο και εύκολα το ανέτρεψαν· η φάλαγγα συνέχισε την πορεία της φτάνοντας κατά τις 9 το πρωί στις προσβάσεις του όρους Βερτίσκου, κάπου κοντά στο χωριό Πέντε Βρύσες. Εκεί ακολούθησε σύσκεψη (ο Νίκος Τριανταφύλλου ήθελε πάντα να συμμετέχουν στις αποφάσεις όσο το δυνατόν περισσότεροι) όπου διαπιστώθηκε ότι οι τρεις νύχτες κίνησης και η αϋπνία είχαν καταπονήσει τα τμήματα. Έτσι, αποφασίστηκε η αμυντική εγκατάσταση του αποσπάσματος (δεδομένου ότι το έδαφος ήταν κατάλληλο), η παροχή συσσιτίου και η προετοιμασία της κίνησης σε αραιή διάταξη.

Η κίνηση θα άρχιζε στις 12 το μεσημέρι προς το Βερτίσκο και είχε στόχο, με νέα νυχτερινή πορεία, να περάσουν τη δημοσιά Θεσσαλονίκης – Λαγκαδά – Σερρών και να προχωρήσουν προς Κρούσια.

Κατά τις 10:00 ανακάλυψαν τα τμήματα του ΔΣΕ αεροπλάνα και άρχισαν καταδίωξη. Πίεση δέχτηκαν και από τον Λαγκαδά από δυνάμεις πεζικού και πυροβολικού. Τμήματα αρμάτων μάχης επιχείρησαν να τους υπερφαλαγγίσουν από δεξιά (από τη βάση της Άσσηρου). Κι όταν το απόσπασμα συνέχισε να συμπτύσσεται προς Γαλήνη και Όσσα (χωριά στις πλαγιές του Βερτίσκου) η μάχη πήρε χαρακτήρα υποχωρητικού αγώνα . Καταγράφηκαν απώλειες και μερικές δεκάδες αγνοούμενοι. Μπροστά στο χωριό Γαλήνη αποφασίστηκε να σταματήσει η σύμπτυξη και να συνεχιστεί τη νύχτα. Η μάχη συνεχίστηκε ως τη νύχτα χωρίς άλλες συνέπειες.

Πριν φύγουν για τα Κρούσια, τα τμήματα του Δημοκρατικού Στρατού πήραν απόφαση να κρύψουν τους τραυματίες, όσους δεν μπορούσαν να μεταφερθούν ή δεν επιτρεπόταν η μετακίνησή τους. Όταν νύχτωσε άναψαν φωτιές και έκαναν μερικές παραπλανητικές κινήσεις προς Σοχό και Κερδύλια, ενώ αποσύρονταν προς Όσσα – Βερτίσκο. Τα ξημερώματα πέρασαν τη δημοσιά Θεσσαλονίκης – Σερρών κοντά στο Λαχανά και κατά το μεσημέρι έφτασαν στο χωριό Βουρλάν όπου και διανυκτέρευσαν. Την άλλη μέρα (μάλλον 13-14 Φλεβάρη) έφτασαν στην Ποντοκερασιά.

Οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στα Κρούσια Όρη

Περίπου μια βδομάδα μετά από την άφιξη του αποσπάσματος στα Κρούσια έγιναν στην περιοχή εκκαθαριστικές επιχειρήσεις. Ισχυρές δυνάμεις κινήθηκαν προς Κρούσια από Ροδόπολη, Κιλκίς και Λαχανά. Ως το μεσημέρι, έγιναν οι πρώτες συγκρούσεις στις βορειοδυτικές πλαγιές των Κρουσίων (στο Τραπεζοειδές) και νότια της Ποντοκερασιάς. Το απόγευμα έγινε σαφές ότι στόχος των κυβερνητικών δυνάμεων ήταν να καταλάβουν την κορυφή των Κρουσίων και όλα τα χωριά γύρω από το βουνό, να καταστρέψουν τις βάσεις εφοδιασμού του ΔΣΕ, να συλλάβουν τους τραυματίες, να κυκλώσουν και να εξοντώσουν τις κύριες δυνάμεις του Αρχηγείου Κρουσίων.

Λίγο πριν νυχτώσει, είχαν πλησιάσει στην κορυφή από τα βορειοδυτικά, όμως, δεν επιχείρησαν να κάνουν έφοδο. Ο Νίκος Τριανταφύλλου αποφάσισε την εκκένωση του βουνού. Έτσι, τη νύχτα οι δυνάμεις του ΔΣΕ κατέβηκαν τις βορειοανατολικές πλαγιές του και πριν ξημερώσει εγκαταστάθηκαν αμυντικά σε δασωμένα αντερείσματα πάνω από τον ποταμό Στρυμόνα. Μαζί είχαν και το προσωπικό του νοσοκομείου, τους τραυματίες και μερικούς άμαχους. Το πρωί η επίθεση του στρατού έπεσε στο κενό, ενώ τα αεροπλάνα δεν μπόρεσαν να τους αποκαλύψουν. Νότια και νοτιοδυτικά της Ποντοκερασιάς έγιναν μικρές συγκρούσεις με τμήματα ανταρτών που είχαν σταλεί εκεί προκειμένου να παραπλανήσουν τον αντίπαλο – όπως και έγινε.

Μόλις νύχτωσε οι κύριες δυνάμεις του Αρχηγείου Κρουσίων κατέβηκαν χαμηλότερα και με ολονύκτια πορεία παρέκαμψαν το βουνό κάτω από το Τραπεζοειδές (στη βορειοδυτική πλευρά). Και πριν ξημερώσει εγκαταστάθηκαν σε κατάλληλη τοποθεσία στα υψώματα Διάσελου, κάτω ανατολικά από το χωριό Πετράδες. Από το Διάσελο έλεγχαν το σταυροδρόμι δύο καρόδρομων. Που οδηγούν από τη Ροδόπολη και την Ποντοκερασία προς το Τραπεζοειδές και την Ποντοκερασιά. Στο μεταξύ οι κυβερνητικές δυνάμεις κατέλαβαν τα Κρούσια, την Ποντοκερασιά κλπ.

Όταν νύχτωσε καλά, διαπιστώθηκε ότι στο σταυροδρόμι δεν υπήρχε στρατιωτικά τμήμα των κυβερνητικών κι ότι έσβησαν οι φωτιές στα Κρούσια. Οι συνθήκες ήταν άσχημες (ψιλό χιόνι, ψύχος, παρουσία τραυματιών και αμάχων κλπ.) και επέβαλλαν μετακίνηση σε χωριό. Στη σύσκεψη αποφασίστηκε να φύγει μια διλοχία προκειμένου να ελέγξει το δρομολόγιο προς Κρούσια και Ποντοκερασία, ενημερώνοντας για την παρουσία στρατού με τροχιοδεικτικά πυρά και φωτοβολίδες.

Ο θάνατος του Νίκου Τριανταφύλλου

Στις συνθήκες χιονόπτωσης η κίνηση του τμήματος, με συνεχή ανίχνευση, ήταν πολύ αργή και η ενημέρωση με τροχιοδεικτικές σφαίρες έγινε κατά τις 3-4 το πρωί. Ο Νίκος Τριανταφύλλου διέταξε αμέσως να ξεκινήσει η υπόλοιπη δύναμη για την Ποντοκερασιά. Σβήστηκαν οι φωτιές και ξεκίνησαν. Παρότι υπήρχαν ενδείξεις ότι ο δρόμος ήταν ανοιχτός, πάρθηκαν αυστηρά μέτρα ασφάλειας. Πριν προχωρήσει η φάλαγγα, ελέγχονταν τα υψώματα δεξιά και αριστερά από τον καρόδρομο.

Στο σημείο αυτό η μαρτυρία του Αθανάσιου Καρδάση⁴ που συμμετείχε είναι διαφωτιστική. «… Ύστερα από πορεία 2 ωρών, η φάλαγγα σταμάτησε. Ο λοχαγός του λόχου της εμπροσθοφυλακής ειδοποίησε «να προχωρήσει ο αρχηγός». Προχωρήσαμε με τον Νίκο Τριανταφύλλου περί τα 100-150 μέτρα και κει ο λοχαγός μας είπε ότι αριστερά από το δρόμο, στην πλαγιά του υψώματος είναι σταματημένα «κάτι μεταγωγικά». Χωρίς συζήτηση ο Νίκος Τριανταφύλλου μου είπε: «Προχώρα προς τα μεταγωγικά κι εγώ πιάνω το ύψωμα αριστερά». Ήταν φανερό ότι αποφάσισε να αιφνιδιάσει το στρατιωτικό τμήμα που ενδεχόμενα κατείχε το ύψωμα. Κι αμέσως βγήκε από το δρόμο αριστερά, με τη διμοιρία ασφαλείας και ανηφόρισε, καλώντας και το λόχο [που ήταν στο δρόμο] να τον ακολουθήσει, προς το βουνό. Οι υπόλοιποι με τους τραυματίες σταμάτησαν στο δρόμο, περιμένοντας την εξέλιξη.»

Ο Γιάννης Μπιζδρέμης⁵ στη δική του μαρτυρία σημειώνει: «Ένα τμήμα στρατού που δεν είχε υποχωρήσει κρατούσε αυτό το ύψωμα… ο στρατός ήταν καλά οχυρωμένος με πέτρινες θέσεις. Άρχισαν όλα τα πολυβόλα, πέφτουν οι πρώτοι, τους εμψυχώνει ο Τριανταφύλλου και τρέχει με το περίστροφο μπροστά…». Συνεχίζει ο Καρδάσης: «… Στο μεταξύ εγώ με το λόχο της εμπροσθοφυλακής προχώρησα προς τα μεταγωγικά. Σε λίγο φτάσαμε σ΄ ένα μικρό χώρο αριστερά του δρόμου, όπου βρίσκονταν μερικά υποζύγια και στρατιώτες που παραδόθηκαν αμέσως. Αρχίζουμε να μαζεύουμε τα όπλα τους και να παίρνουμε πληροφορίες. Μια διμοιρία προωθήθηκε στην Ποντοκερασιά.

Ξαφνικά από το ύψωμα πίσω και αριστερά, στο οποίο είχε κατευθυνθεί ο Νίκος Τριανταφύλλου, ακούστηκαν πυκνά πυρά και φωνές. Και σε λίγα λεπτά έρχεται ο προσωπικός του σύνδεσμος Ακρίτας (νομίζω το αληθινό του επώνυμο ήταν Ιωαννίδης) και μου αναφέρει ότι «χτυπήθηκε ο αρχηγός και τον κατεβάζουν στο δρόμο» (εκεί απ΄ όπου είχε ξεκινήσει). Γυρίσαμε πίσω περί τα 100-150 μέτρα και τον είδα ξαπλωμένο στο δρόμο. Πάνω από το δρόμο ήταν ακροβολισμένοι αντάρτες που αντάλλασσαν πυρά με το ύψωμα. Ο Νίκος Τριανταφύλλου μόλις ψιθύρισε «μ΄ έφαγαν οι άτιμοι» και ξεψύχησε.

Του αφαιρέσαμε το μαύρο αδιάβροχο (τέτοια είχαν διατεθεί στους αρχηγούς των Αρχηγείων Περιοχής), την τσάντα και την εξάρτυση (το πιστόλι το είχε χρησιμοποιήσει και δεν υπήρχε στην τσέπη του). Στο μεταξύ, οι υπόλοιποι αντάρτες και οι άμαχοι είχαν προχωρήσει προς τις θέσεις των μεταγωγικών, ενώ και οι αντάρτες του λόχου, που είχε ακολουθήσει τον Νίκο Τριανταφύλλου, με τη διμοιρία ασφαλείας αποσύρονταν προς την ίδια κατεύθυνση. Φύγαμε τελευταίοι με τον Ακρίτα και μερικούς της διμοιρίας ασφαλείας…». Αυτό ήταν το τέλος του σεμνού στρατιώτη του ΚΚΕ, και ακούραστου μαχητή του ΔΣΕ.

Συνοπτικά, η κινητοποίηση των αστικών δυνάμεων και η καταδίωξη του αποσπάσματος του ΔΣΕ οδήγησε στη διάλυσή του, το δε πυροβόλο λαφυραγωγήθηκε από τον αστικό στρατό. Ο Νίκος Τριανταφύλλου σκοτώθηκε σε ενέδρα των κυβερνητικών⁶. Ο Νίκος Τριανταφύλλου, ένας από τους καλύτερους αγωνιστές που ανέδειξε ο λαός μας και διαπαιδαγώγησε το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, πέρασε στην Ιστορία υλοποιώντας ένοπλη αποστολή. Μια αποστολή που όπως θα δούμε στη συνέχεια (παρά το σύντομο χρόνο διεξαγωγής και τον τρόπο που τελείωσε) έλαβε μεγάλες διαστάσεις και διεθνή απήχηση.

(Αναδημοσίευση από το βιβλίο «Νίκος Τριανταφύλλου. Συνταγματάρχης του ΔΣΕ. Ένας φλογερός επαναστάτης», εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2018).
______________________________________
¹ Γιάννης Τριανταφύλλου, Στον αδελφό μου Νίκο Τριανταφύλλου…, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1994.
² Γ. Μαργαρίτης, Ιστορία του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, τ. 1, σελ. 488.
³ Μαρτυρία αναφέρει ότι πριν από αυτήν την σύσκεψη οι δυνάμεις του ΔΣΕ κατέστρεψαν το πυροβόλο. Ωστόσο κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να επιβεβαιώνεται. Από τις περισσότερες πηγές προκύπτει ότι το πυροβόλο λαφυραγωγήθηκε από τον αστικό στρατό.
⁴ Γιάννης Τριανταφύλλου, Στον αδελφό μου Νίκο Τριανταφύλλου…, σελ. 272, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1994.
⁵ Ό.π.
⁶ Δελτία Ειδήσεων ΔΣΕ: 12, 13, 14, 15 Φλεβάρη 1948. Ακόμη στο ΓΕΣ/ΔΙΣ, Αρχεία Εμφυλίου πολέμου(1944-1949, τόμ. 7, κείμενο 49, σελ. 265 (όπου χαρακτηρίζεται ως «εντυπωσιακή ενέργεια των συμμοριτών») και στον ίδιο τόμο, κείμενο 51, σελ. 271.

Απόσπασμα εφημερίδας της εποχής εκείνης

ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ ΚΑΪΡΟΥ, Φύλλο της Κυριακής 15 Φλεβάρη 1948

Βιογραφικό του Νίκου Τριανταφύλλου

Ο Νίκος Τριανταφύλλου γεννήθηκε το 1917 στο Ευπάλιο Δωρίδας του νομού Φωκίδας. Ο πατέρας του ήταν δάσκαλος και η μητέρα του ήταν αγρότισσα.

Ο ίδιος σπούδασε στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία και στη Φιλοσοφική Σχολή.

1947. Μπελλής – Τριανταφύλλου – Διαμαντής

Νέος με ιδιαίτερη έφεση στο διάβασμα και στην αναζήτηση των αιτιών της κοινωνικής ανισότητας, γρήγορα συναντήθηκε με τον Μαρξισμό – Λενινισμό. Οι πολιτικές εξελίξεις της περιόδου 1930-1940, ιδιαίτερα ο Ισπανικός Εμφύλιος, αποτέλεσαν βασικά ερεθίσματα στην πολιτικοποίηση του Νίκου Τριανταφύλλου, που μιλούσε στον περίγυρό του με θαυμασμό για την Οκτωβριανή Επανάσταση και τη Σοβιετική Ένωση.

Κατά τη δικτατορία του Μεταξά στρατεύεται και στέλνεται στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Σύρου, όπου γνωρίζεται με τον μετέπειτα συναγωνιστή του στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας Τάκη Παπαϊωάννου.

Ο Νίκος Τριανταφύλλου, διοικητής στο Αρχηγείο Φθιωτιδοφωκίδας

Ο ιταλοελληνικός πόλεμος τον βρίσκει στην πρώτη γραμμή του μετώπου ως ανθυπολοχαγό, διοικητή διμοιρίας, ενώ πολεμάει και κατά την εισβολή της Γερμανίας στην Ελλάδα και παρά την υποχώρηση του ελληνικού στρατού, ο Νίκος Τριανταφύλλου προσπαθεί να συγκεντρώσει οπλισμό για την επερχόμενη αντίσταση.

Στο ΚΚΕ ο Νίκος Τριανταφύλλου εντάσσεται τον Αύγουστο του 1941.

Την περίοδο της Κατοχής είναι στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ στη Φωκίδα και την περίοδο που Γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής Φωκίδας είναι ο Γιώτης (Χαρίλαος Φλωράκης) ο Νίκος Τριανταφύλλου είναι μέλος του Γραφείου και δουλεύει ακατάπαυστα για τη συσπείρωση δυνάμεων στο ΕΑΜ και στο ΚΚΕ.

Μετά την Απελευθέρωση, ως στέλεχος του ΚΚΕ και με διάφορες κομματικές ευθύνες βρίσκεται στο στόχαστρο των δυνάμεων που προσπαθούν να καθυποτάξουν το ρωμαλέο λαϊκό κίνημα της κατοχής που δημιουργήθηκε με την καθοριστική συμβολή του ΚΚΕ.

Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας βρίσκεται στην Αθήνα, συλλαμβάνεται δύο φορές και φυλακίζεται για 4 μήνες. Μετά την αποφυλάκισή του αναγκάζεται σε ημιπαράνομη κατάσταση να βρεθεί ξανά στη Φωκίδα.

Είναι μέλος του Γραφείου Περιοχής της Κομματικής Οργάνωσης Περιοχής Στερεάς (ΚΟΠΣ) από το Σεπτέμβρη του 1945 και καθοδηγητής της Κομματικής Οργάνωσης Λαμίας από το Μάρτη του 1946.

Αυτήν την περίοδο, η κρατική βία και παρακρατικές συμμορίες επιδίδονται σε ένα ανηλεές κυνηγητό αγωνιστών και κομματικών στελεχών, ιδιαίτερα στη Φθιώτιδα και πιο συγκεκριμένα στη Λαμία.

Ο Νίκος Τριανταφύλλου με άρθρα του στην εφημερίδα «Ρούμελη» και «Λαμιακή Φωνή» στηλιτεύει τα εγκλήματα που γίνονται καθημερινά, απαντάει στις προβοκατόρικες ενέργειες που γίνονται από διάφορες δυνάμεις που φιλοδοξούν να τσακίσουν το λαϊκό κίνημα, προσπαθεί να εμφυσήσει αισιοδοξία στο λαό με τα άρθρα του.

Τον Δεκέμβρη 1946 βγαίνει στο βουνό και στην πρώτη ενέργεια που παίρνει μέρος ως επικεφαλής τμήματος του ΔΣΕ, καταλαμβάνουν τον σταθμό του Μπράλου, όπου μιλάει στους επιβάτες για το δίκιο του αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.

Μαζί με τον Γούσια (Γιώργο Βοντίτσιο) και τον Γιώτη συγκροτούν το Αρχηγείο Ρούμελης.

Στα Αργύρια και στην ευρύτερη περιοχή που είχε την έδρα του το Αρχηγείο Ρούμελης, ο Νίκος Τριανταφύλλου εργαζόταν μέρα – νύχτα.

Σε συνεργασία με τον Γούσια και τα μέλη του Επιτελείου, ετοίμαζε τις διαταγές επιχειρήσεων κατά στόχων του αντιπάλου σε Σπερχειάδα, Υπάτη και Μαυρολιθάρι.

Οδηγίες για την προετοιμασία των περιφερειακών αρχηγείων στις ανοιξιάτικες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του εχθρού, έκθεση δράσης προς το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ και έκθεση λεπτομερή για τα στελέχη όλου του Αρχηγείου Ρούμελης.

Οργάνωση δικτύου πληροφοριών, συγκέντρωση στοιχείων για τις ωμότητες του κράτους και του παρακράτους της αστικής τάξης, των συμμοριών των Βουρλάκη, Σούρλα κ.λπ., σύνταξη υπομνήματος για επίδοση στην επιτροπή του ΟΗΕ που θα επισκεπτόταν την Ελλάδα, που να περιέχει όλα τα στοιχεία τρομοκρατίας. Ιδιαίτερη προσοχή είχε δώσει στο υπόμνημα.

Έγραψε ένα υπόμνημα που μπορούσε να πείσει και τον πιο κακόπιστο για τα εγκλήματα που διέπραξαν οι αστικές κυβερνήσεις την περίοδο εκείνη ενάντια στους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης.

Στις αρχές Μάη 1947 έγινε αρχηγός του Αρχηγείου Φθιωτιδοφωκίδας, με την ανασυγκρότηση που έκανε το Αρχηγείο Ρούμελης, που περιόρισε τότε τα πέντε Αρχηγεία σε τρία.

Ο Νίκος Τριανταφύλλου ανέλαβε το πιο μεγάλο τότε σε δύναμη, τα άλλα δύο ανέλαβαν δύο ισάξιοί του αγωνιστές: Της Παρνασσίδας ο Διαμαντής και της Δυτικής Στερεάς ο Γιώτης.

Είχαν και οι τρεις την πλήρη αναγνώριση όλων των μαχητών και των στελεχών του ΔΣΕ Ρούμελης, όλων όσοι τους έζησαν από κοντά, σ’ όλες τις εκδηλώσεις της ζωής τους στον ΔΣΕ και ιδιαίτερα στις μάχες με τις αντίπαλες δυνάμεις.

Ο Νίκος Τριανταφύλλου δούλεψε σκληρά, σε συνθήκες αφάνταστα δύσκολες για το λαό, τους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, το ΚΚΕ, στο χώρο της Ρούμελης, όπου κυριαρχούσαν οι ένοπλες συμμορίες και οι χωροφύλακες χτυπούσαν τις Οργανώσεις του ΚΚΕ, έπιαναν τα στελέχη τους και τα εκτελούσαν.

Πήρε μέρος σε δεκάδες μάχες αυτής της περιόδου και απέδειξε τα αναμφισβήτητα στρατιωτικά και πολιτικά του προσόντα, συμβάλλοντας κι αυτός στην εκμηδένιση του σχεδίου «Τέρμινους» που οδηγήθηκε σε πλήρη αποτυχία, αφού παρά τον ασφυκτικό κλοιό του κυβερνητικού στρατού, οι δυνάμεις του ΔΣΕ Ρούμελης απαγκιστρώθηκαν σχεδόν αλώβητες.

Ήταν αυτά τα προσόντα που εκτίμησε η διοίκηση του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ και αποφάσισε να τον καλέσει να μπει επικεφαλής της μεγάλης πορείας των ένοπλων και άοπλων δυνάμεων που στάλθηκαν από τη Ρούμελη για ενίσχυση του Γενικού Αρχηγείου, που στελέχωσαν πολλές μονάδες του ΔΣΕ στον Γράμμο.

Ο ίδιος ως αντισυνταγματάρχης του ΔΣΕ αναλαμβάνει αρχικά τη διοίκηση της 670 Μονάδας και στη συνέχεια του Αρχηγείου Κεντρικής Μακεδονίας από το Γενάρη 1948.

Με την ευθύνη αυτή πραγματοποιείται η επίθεση στη Θεσσαλονίκη που καταθορύβησε τους αστούς, αφού ο ΔΣΕ είχε χτυπήσει τη συμπρωτεύουσα από πολύ κοντινή απόσταση.

Κατά την επιστροφή προς το Αρχηγείο Κεντρικής Μακεδονίας, το τμήμα που διοικούσε συγκρούστηκε με δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού στα Κρούσια, όπου ο Νίκος Τριανταφύλλου σκοτώνεται.

Στις 16 Φλεβάρη 1948 χάθηκε από τις τάξεις του ΔΣΕ ένα από τα πιο αξιόμαχα στελέχη του, με εξαιρετικές στρατιωτικές ικανότητες.

Ο Χ. Φλωράκης, όταν ρωτήθηκε πώς θα χαρακτήριζε τον Ν. Τριανταφύλλου, απάντησε:

«Τελικά θα έλεγα τούτο για τον Νίκο. Αν κανένας ρωτήσει ποια είναι η έννοια της λέξης -τι σημαίνει- «άνθρωπος», «επαναστάτης», «μαχητής», «ηγέτης», «κομμουνιστής», μπορεί σε οποιοδήποτε από αυτά τα ερωτήματα να απαντήσει αβίαστα και μονολεκτικά: Νίκος Τριανταφύλλου».