ESA-NASA: Σχεδιάζουν τριπλή αποστολή μεταφοράς δειγμάτων εδάφους του Άρη στη Γη

Οι μέχρι τώρα αποστολές στον Άρη έχουν κάνει σημαντικές ανακαλύψεις, που έχουν μετασχηματίσει την αντίληψή μας για τον πλανήτη, αλλά το επόμενο βήμα για ριζοσπαστικές ανακαλύψεις θα είναι η μεταφορά δειγμάτων εδάφους του Άρη στη Γη, για εργαστηριακή ανάλυση με όλη τη φαρέτρα οργάνων και δυνατοτήτων.

Τα σκάφη σε τροχιά, οι άκατοι προσεδάφισης και τα ρόβερ που διατρέχουν την επιφάνεια του κόκκινου πλανήτη φέρουν λιγοστά συμπαγή επιστημονικά όργανα. Τα εργαστήρια που χρειάζονται για να γίνουν ολοκληρωμένες αναλύσεις είναι πολύ σύνθετα και βαριά για να μεταφερθούν στον Άρη. Επιπλέον, καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται, τα ίδια δείγματα θα μπορούν να επανεξεταστούν, όπως συνέβη και με τα δείγματα που λήφθηκαν τις δεκαετίες του 1960 και 1970 από τις αποστολές «Απόλλων» στη Σελήνη.

Με βάση αυτές τις εκτιμήσεις του, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) προτείνει στην αμερικανική διαστημική υπηρεσία (NASA) μια αποστολή σε τρεις φάσεις, ώστε η μεταφορά δειγμάτων αρειανού εδάφους στη Γη να γίνει πραγματικότητα και οι επιστήμονες να αποκτήσουν υλικό για μελέτη επί πολλά χρόνια, αν όχι επί δεκαετίες. Πριν από την οριστικοποίηση της συνεργασίας γι΄ αυτήν τη μεγαλόπνοη τριπλή αποστολή, θα πρέπει η πρόταση να γίνει αποδεκτή στο επίπεδο των ευρωπαϊκών χωρών που συμμετέχουν στον ESA και θα πρέπει να τη χρηματοδοτήσουν, εκπρόσωποι των οποίων θα συναντηθούν στο προσεχές μέλλον σε υπουργικό επίπεδο για να αποφασίσουν σχετικά.

Σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο, η αποστολή «Mars 2020» της NASA θα εξερευνήσει την επιφάνεια του Άρη και θα συλλέξει δείγματα από ενδιαφέροντα σημεία, τα οποία θα τοποθετήσει μέσα σε δοχεία, τα οποία θα αφήσει σε στρατηγικά επιλεγμένα σημεία, ώστε να συλλεχθούν από την επόμενη αποστολή.

Και πάλι με ευθύνη της NASA θα εκτοξευτεί η αποστολή ανάκτησης των δοχείων με τα δείγματα, που θα προσεδαφιστεί κοντά στο σκάφος της πρώτης αποστολής, μεταφέροντας εκεί ένα ρόβερ κατασκευασμένο από τον ESA. Το ευρωπαϊκό ρόβερ θα πραγματοποιήσει την περισυλλογή των δοχείων, κάνοντας κατά κάποιον τρόπο το αντίστοιχο ενός «κυνηγιού θησαυρού». Όταν μαζέψει και το τελευταίο θα τα μεταφέρει στην πλατφόρμα της ακάτου προσεδάφισης της αποστολής, βάζοντάς τα μέσα σε ένα μεγάλο δοχείο. Σε μια διαστημική πρωτιά, το μεγάλο δοχείο θα τεθεί σε τροχιά με την πρώτη εκτόξευση πυραύλου που θα έχει γίνει ποτέ από το έδαφος του Άρη.

Η τρίτη αποστολή θα είναι του ESA και θα πραγματοποιηθεί με τέτοιον τρόπο και σε τέτοιο χρόνο, ώστε να συλλάβει το μεγάλο δοχείο με τα δείγματα, που θα βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Άρη. Το δοχείο θα ενσωματωθεί μέσα σε σύστημα που θα εξασφαλίσει ότι δεν θα μολυνθεί η Γη από τα μη αποστειρωμένα αρειανά υλικά που περιέχει, αλλά ούτε και αυτά από γήινα μικρόβια και άλλους παράγοντες. Το σκάφος της τρίτης αποστολής θα πυροδοτήσει τους κινητήρες του, για να βγει από την αρειανή τροχιά και να κατευθυνθεί προς το μητρικό του πλανήτη. Τελικά τα δείγματα, που θα έχουν προφυλαχθεί με αυτόν τον τρόπο, θα φτάσουν στην επιφάνεια της Γης μέσα σε μια κάψουλα επανεισόδου στην ατμόσφαιρα. Όλα αυτά βέβαια, εφόσον εγκριθούν τα σχετικά κονδύλια και από τις δύο μεριές του Ατλαντικού.

Κρατήρας – αίνιγμα

Τοπογραφικό της περιοχής «Arabia Terra» του Άρη, με τον κρατήρα «Ismenia Patera» περίπου στο κέντρο. Με μπλε χρώμα αποδίδονται τα χαμηλότερα σημεία και κόκκινο τα ψηλότερα

Μια από τις πιο πιθανές τοποθεσίες για τη λήψη δειγμάτων εδάφους από τα ρόβερ της τριπλής αποστολής που συζητούν ESA και NASA είναι ο κρατήρας «Ismenia Patera», στην περιοχή «Arabia Terra» («Γη της Αραβίας»), εκεί που οι ομαλές περιοχές του βόρειου ημισφαιρίου του Άρη συναντούν τις πιο άγριες και ορεινές περιοχές του νότιου. Patera είναι η λατινική ονομασία της ρηχής φιάλης, με την οποία οι αρχαίοι Έλληνες και στη συνέχεια οι Ρωμαίοι και άλλοι λαοί έκαναν σπονδές στους θεούς (έριχναν από ένα άλλο σκεύος κρασί, λάδι, γάλα ή νερό μέσα στη φιάλη και στη συνέχεια έχυναν μέρος του στο έδαφος πίνοντας το υπόλοιπο). Η φιάλη είχε συνήθως στο κέντρο από κάτω της ένα βαθούλωμα για να διευκολύνει το κράτημα και συχνά ήταν διακοσμημένη με σχέδια, έχοντας συνολικά όψη στην οποία μοιάζει ο υπό συζήτηση κρατήρας στον κόκκινο πλανήτη. Όσον αφορά το πρώτο μέρος του ονόματός του, ενδεχομένως αναφέρεται στον Ισμηνία, ηγέτη της Θήβας αμέσως μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, αλλά μπορεί να προέρχεται και από το γυναικείο όνομα Ισμήνια, που σημαίνει «μεγάλος θησαυρός» και συναντάται πιο πολύ στις ισπανόφωνες χώρες.

Ανάγλυφο του κρατήρα «Ismenia Patera»

Ο κρατήρας «Ismenia Patera» έχει διάμετρο 75 χιλιομέτρων και εκείνο που τον κάνει να ξεχωρίζει είναι ότι δεν περιβάλλεται από συντρίμμια, όπως συνήθως συμβαίνει με κρατήρες που έχουν προκύψει από πρόσκρουση μετεωρίτη. Γι΄ αυτό, κάποιοι επιστήμονες πιθανολογούν ότι πρόκειται για καλντέρα υπερηφαιστείου, που μετά την τεράστια έκρηξή του, ο θάλαμος μάγματος που το τροφοδοτούσε κατέρρευσε. Είτε προήλθε από πρόσκρουση μικρού αστεροειδούς, είτε από υπερηφαίστειο, τα πολύπλοκα εσωτερικά χαρακτηριστικά του «Ismenia Patera» μπορεί να προκλήθηκαν από τον συνδυασμό ρωγμών που άφησε ο αρχικός σχηματισμός, ροών πάγου και ιζημάτων που ακολούθησαν και από συντρίμμια από δευτερεύουσες προσκρούσεις μικρών μετεωριτών μέσα στον κρατήρα.

Η αμφισβητούμενη θεωρία για το υπερηφαίστειο στηρίζεται στα ακανόνιστα χαρακτηριστικά και στο χαμηλό τοπογραφικό ανάγλυφο, χωρίς συντρίμμια στο χείλος του κρατήρα. Οι ερευνητές ελπίζουν ότι θα πάρουν κάποιες απαντήσεις για την ύπαρξη θαλάμου μάγματος κάτω από το κοίλωμα, με τη βοήθεια σκαφών που είναι σε τροχιά γύρω από τον Άρη, αλλά και με τη βοήθεια των σεισμογραφικών μελετών της αποστολής «InSight» της NASA. Όμως η λήψη δειγμάτων από κατάλληλα σημεία του κρατήρα θα έδινε τις πιο πλήρεις και αδιαμφισβήτητες απαντήσεις.

Επιμέλεια: Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ – Πηγή: www.esa.int

(Αναδημοσίευση από τον «Ριζοσπάστη», Φύλλο του Σαββατοκύριακου 30 Νοέμβρη-1 Δεκέμβρη 2019).