Η Καρυά στα 1880. Οι Δημαρχιακές εκλογές, το Θέατρο και το νεογέννητο γατσούλι… (Του Θοδωρή Γεωργάκη)

Παλιά φωτογραφία της Καρυάς (Αρχείο Μπάμπη Λάζαρη – Δες εδώ)

Του Θοδωρή Γεωργάκη

Το ορεινό χωριό της Καρυάς, απ’ τα βάθη των αιώνων, ακόμη απ’ τον 15ο αιώνα, όταν φαίνεται να δημιουργείται, μαζί με πολλά άλλα χωριά του νησιού, χρόνια κατά τα οποία υπήρχε στο νησί η ενδιαφέρουσα «ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ ΤΩΝ ΤΟΚΚΩΝ», (1362-1479), κατέχει ηγεμονεύουσα θέση στο νησί της Λευκάδος, με μια, μάλιστα, χαρακτηριστική ιδιοπροσωπία, σε ότι αφορά «το μέταλλο» και την ψυχοσύνθεση των κατοίκων της, πράγμα που τους διαφοροποιεί αισθητά απ’ τα υπόλοιπα χωριά. Μια κλειστή, θα λέγαμε κοινωνία, με δικές της χαρακτηριστικές κοινωνικοψυχολογικές συσωματώσεις, που προσπορίζει στους κατοίκους αυτή την αυτοπεποίθηση του «Διαφορετικού», διάχυτη σε κάθε Καρσάνο ντόπιο, ή της διασποράς!

Η Καρυά έχει ένα πλούσιο παρελθόν, ιστορικό, κατά πρώτον, αφού σε όλες τις επαναστάσεις, τα συλλαλητήρια και τις εξεγέρσεις, (και είναι πολλές, είτε εναντίον της ξενοκρατίας, είτε εναντίον της κρατικής αβελτηρίας), των Ορεσίβιων κατοίκων του νησιού, έχει πρωταγωνιστήσει, μαζί με τους όμορους Σφακιώτες! Αλλά και πολιτιστικά έχει μια παράδοση και έναν πλούτο λαϊκών δημιουργιών, ηθών και εθίμων, κοινωνικών συμπεριφορών και απόψεων και ευτράπελων σε όλες τις εκφάνσεις της ξωμάχικης ζωής. Ειδικότερα περί τα τέλη του 19ου αιώνα, την δεκαετία 1880-90, υπάρχει στην Καρυά τεράστια θεατρική παράδοση και κίνηση, με μόνιμη θεατρική στέγη, στην οποία παίζονται τα έργα του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, «Φωτεινός», «Κυρά Φροσύνη» και «Αθανάσιος Διάκος», αλλά και έργα του Περεσιάδη. Πρωταγωνιστής και ψυχή σε αυτή την πολιτιστική κίνηση ο Σχολάρχης του εκεί Ελληνικού Σχολείου με το επίθετο Ιωαννίδης!

Ένα κομμάτι από αυτόν τον Καρσάνικο πλούτο είναι και η παρουσίαση κάποιων ευτράπελων καταστάσεων, μια ιδιότητα που χαρακτηρίζει τους Καρσάνους σε νιοστό, θα λέγαμε, βαθμό, αφού το χιούμορ, η ευρυματικότητα και η ευθυβολία στις επινοήσεις τους τσάκιζε κόκκαλα…

********************************************************************

Δημαρχιακές εκλογές εκεί στα τέλη του 19ου αιώνα στην Καρυά! Υπάρχουν δύο υποψήφιοι δήμαρχοι, ο Δημήτριος Κουκουλιώτης, ο οποίος ανήκε στον κόμμα των Βαλαωριταίων και ο Δημήτριος Σέρβος, που ανήκε στο κόμμα της οικογένειας Σέρβου. Η τελευταία οικογένεια είχε και έχει ρίζες και περιουσία στην Καρυά, διαδραμάτισε όμως και πρωτεύοντα ρόλο στην κεντρική Λευκαδίτικη πολιτική σκηνή και μάλιστα σε μια εξοντωτική, θα λέγαμε, κόντρα με την αντίπαλη πολιτικά οικογένεια Βαλαωρίτη, αφού ο εθνικός μας ποιητής έφτασε στο σημείο να μονομαχήσει με πραγματικά πυρά με τον βουλευτή Γεράσιμο Σέρβο, όπως θα αναπτύξομε παρακάτω.

Σε αυτές τις δημαρχιακές εκλογές στην Καρυά, που αναφερόμαστε, πρώτευσε και κατέλαβε τον δημαρχιακό θώκο ο Σέρβος, με μια διαφορά μόνο τριών ψήφων απ’ τον Βαλαωριτικό Κουκουλιώτη! Η εκλογή του συνοδεύθηκε με πανηγύρια και κωδονοκρουσίες στην Καρυά, απ’ τους εκλογείς του! Στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα του χωριού τελέσθηκε πανηγυρική θεία λειτουργία, στην οποία χοροστάτησε ο ιερομόναχος Θεοφύλακτος Σέρβος, απ’ το χωριό του Αλέξανδρου, συγγενής του εκλεγέντος δημάρχου Δημήτριου Σέρβου! Κατά την Μεγάλη Έξοδο των τίμιων δώρων ο ιερομόναχος Θεοφύλακτος στάθηκε στην ωραία πύλη και με βροντώδη φωνή άρχισε να μνημονεύει αρχικά τους ζώντες και κατόπιν τους κεκοιμημένους… Προς γενική κατάπληξη του πολυπληθούς εκκλησιάσματος τον άκουσαν να μνημονεύει:

«Υπέρ μακαρίας λήξεως και αιωνίου αναπαύσεως του κεκοιμημένου δούλου του θεού Δημητρίου Κουκουλιώτη…»

Ήταν ο αντίπαλος αποτυχών δήμαρχος!!! Ακολούθησε μεγάλη αναστάτωση στην Καρυά, όπου όλοι θεώρησαν υπεύθυνο της «πλάκας» τον εκλεγέντα δήμαρχο Σέρβο, ο οποίος επηρέαζε τον συγγενή του ιερομόναχο Θεοφύλακτο… Το θέμα έφτασε και στον τότε Μητροπολίτη Γρηγόριο Αραβανή, με καταγωγή και αυτός απ’ την Καρυά, ο οποίος άτεγκτος και αδέκαστος, όπως τον παρουσιάζουν οι βιογράφοι του στην διαποίμανση του Λευκαδίτικου λαού, απευθύνθηκε στην αστυνομία και ζήτησε να συλληφθεί ο ιερομόναχος Θεοφύλακτος! Ο τελευταίος πληροφορήθηκε τις προθέσεις και την απόφαση του Μητροπολίτη και διέφυγε απέναντι στο Ξηρόμερο και από εκεί κατέφυγε στο Μεσολόγγι… Υπουργός παιδείας τότε ήταν ο Βουλπιώτης, ο οποίος με την μεσολάβηση των Σερβαίων, διόρισε δάσκαλο τον Θεοφύλακτο σε κάποιο σχολείο του Μεσολογγίου, θέση στην οποία παρέμεινε περίπου δέκα χρόνια, για να επιστρέψει στην Λευκάδα όταν εκοιμήθη ο Μητροπολίτης Γρηγόριος Αραβανής…

*********************************************************************

Στο Ειρηνοδικείο της Καρυάς, πάντα αναφερόμαστε χρονολογικά εκεί στο λυκόφως του 19ου αιώνα, λειτουργούσε Ειρηνοδικείο, όπως σχεδόν μέχρι και την δεκαετία του 1970, όπου ο Ειρηνοδίκης εκδίκαζε κυρίως της αγροζημίες, τις οποίες προκαλούσαν τα ζωντανά των χωρικών σε ξένες ιδιοκτησίες, αφού αναφερόμαστε σε χρόνια, όπου η γεωργία και η κτηνοτροφία ήταν οι δυο κύριες πηγές βιοπορισμού στα ορεινά του νησιού, με πολλά κοπάδια αιγών και προβάτων, η υπερβόσκηση των οποίων είχε μετατρέψει το νησί σε κρανίου τόπο, αν δούμε κάποιες φωτογραφίες του 1905, όπου τα σημερινά καταπράσινα Λευκαδίτικα βουνά και πλάγια ήταν παντελώς γυμνότοποι!

Ο Ειρηνοδίκης, αντελήφθησαν πολλοί, πως δεν έβγαζε δίκαιες αποφάσεις, ή μάλλον κατά το δοκούν, με αποτέλεσμα άλλοι να αθωώνονται, ενώ ήταν πραγματικοί φταίχτες και να δικάζονται κάποιοι που δεν έφταιγαν… Αποτέλεσμα να γίνονται σχόλια όχι μόνο στην Καρυά, αλλά και στα γύρω χωριά των Σφακιωτών, της Εγκλουβής, των Πλατυστόμων, της Βαυκερής, του Αλέξανδρου, χωριά των οποίων εκδικάζονταν αγροζημίες στο Ειρηνοδικείο της Καρυάς! Κάποιοι παμπόνηροι Καρσάνοι, αποφάσισαν να παρακολουθήσουν την ακροαματική διαδικασία, να δουν τι συμβαίνει, σε μια κατάμεστη αίθουσα, όπου ήταν κόσμος απ’ τα γύρω χωριά για αγροτικές αδικοπραξίες … Με μεγάλη έκπληξη εντόπισαν σε θέση θεατή, που δεν κινούσε καμιά περιέργεια, να κάθεται η γυναίκα του ειρηνοδίκη, η οποία με ένα μόνο νεύμα «έδινε την απόφαση» στον Ειρηνοδίκη άντρα της, η οποία, ευνόητο είναι, πως ήταν ανάλογη με το «μπαξίσι», που ελάβαινε η ίδια στο σπίτι η όχι απ’ τους ενδιαφερόμενους για την έκβαση της δίκης χωρικούς… Περιττό, πως ο Ειρηνοδίκης έγινε πρώτο θέμα στην περίφημη πλατεία της Καρυάς, η οποία σε μια μακραίωνη συνήθεια για τους Καρσάνους, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες, ήταν γεμάτη μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες, με διασκεδάσεις και κουβέντες επί παντός επιστητού…

Προαναφέρθηκε πως στο χωριό της Καρυάς, όπως, για να είμαστε ακριβοδίκαιοι, σε όλα σχεδόν τα χωριά του νησιού, το θέατρο, το λαϊκό θέατρο, με ηθοποιούς – πρωταγωνιστές τους ίδιους τους χωρικούς, είναι πολύ διαδεδομένο στα χρόνια, που ακολούθησαν την ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα, το 1864 και εφεξής. Από αυτό τον πολιτιστικό και πνευματικό κανόνα δεν ξεφεύγει και η Καρυά, στην πλατεία της οποίας, τους καλοκαιρινούς μήνες, στήνονταν θεατρική σκηνή! Αγαπημένος των Καρσάνων ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης και τα έργα του, όπως προαναφέραμε, τα οποία έπαιζαν στο σανίδι! Θεατρικές παραστάσεις όχι μεμονωμένες, αλλά ενταγμένες σε ένα πολιτιστικό «Καρσάνικο Καλοκαίρι», όπως το ονόμαζαν, με άλλες παρεμφερείς πολιτιστικές, αλλά και διασκεδαστικές εκδηλώσεις! Πέραν του Βαλαωρίτη, ο Περεσιάδης είχε την τιμητική του με το «Ο Τάσος και η Γκόλφω», την «Εσμέ» και την «Σκλάβα»!

Υπήρχαν, όμως στην Καρυά και αυτοσχέδιες θεατρικές παραστάσεις, ένα είδος λαϊκού καραγκιόζη, θα λέγαμε, στο οποίο πρωταγωνιστούσαν και αυτοσχεδίαζαν δύο αμίμητοι Καρσάνοι καλαμπουριτζήδες, αλλά και Λαϊκοί Ποιητές και δημιουργοί, ο Ζώης Αρβανίτης και ο Στάθης Αρβανίτης! Αυτοσχεδίαζαν και έπαιζαν «Τα ξελεχωνιάσματα», με πραγματική μαμή! Ο ένας παρίστανε την έγκυο γυναίκα και ο άλλος την μαμή! Αλλεπάλληλα κωμικά επεισόδια στην σκηνή με τους δύο πρωταγωνιστές, τη λεχώνα και την μαμή – γιατρό, αλλά και Καρσάνικες παρόλες και ατάκες, αθυροστομία για την οποία ήταν ονομαστοί οι παλιοί Καρσάνοι, προκαλούσε γέλια μέχρι δακρύων στο φιλοθεάμον κοινό!!! Στο τέλος ξεγένναγαν το παιδί, το οποίο, σε κορύφωση του γέλιου ήταν ένα Γατσούλι!!!

Αναφερθήκαμε, με αφορμή κάποιες δημαρχιακές εκλογές στην Καρυά, περί τα τέλη του 19ου αιώνα, στην «πολιτική διαμάχη» των Βαλαωριταίων, με τους Καρσάνους στην καταγωγή Σέρβους… Αυτή η διαμάχη είχε κορυφωθεί το 1863, παραμονές της Ένωσης των Επτανήσων και είχε πρωταγωνιστές τον εθνικό μας ποιητή Αριστοτέλη Βλαωρίτη, ήταν γνωστός για την παλικαριά του και την δύναμή του, «ζάβωνε το τάλληρο στα δάχτυλά του» μολογούσαν οι τότε Λευκαδίτες και του ισχυρότατου πολιτικά Γεράσιμου Σέρβου, ήταν και οι δύο βουλευτές… Ο Γεράσιμος Σέρβος στις 13 Σεπτέμβρη του 1863 δημοσίευσε ευχαριστήρια επιστολή προς τους εκλογείς της Λευκάδος. Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης θεώρησε ότι θίγεται από κάποιες φράσεις της επιστολής και ανταπάντησε δριμύτατα δια του τοπικού τύπου. Ανταπάντησε εκ νέου ο Γεράσιμος Σέρβος. Αποτέλεσμα αυτής της διαμάχης ήταν η απόφαση να μονομαχήσουν με πραγματικά πυρά!!! Μάρτυρες του Βαλαωρίτη στην μονομαχία ορίστηκαν ο Ιωάννης Κότσιρας και ο Ιερώνυμος Σούφης Κόμης Καποδίστριας, του δε Σέρβου ήταν ο Σπυρίδων Φίλιππας και ο Γεώργιος Δίπλας. Σε διάστημα τριών μηνών αντηλλάγησαν μεταξύ των μαρτύρων περισσότερα από 20 έγγραφα! Εγνωμάτευσαν περί της μονομαχίας, σαν επιτηρητές – διαιτητές, και οι Αθηναίοι Παναγιώτης Κορωναίος, συνταγματάρχης, Ευστράτιος Ράλλης, ταγματάρχης και Γεράσιμος Μεταξάς, ταγματάρχης, για την χρήση πιστολιού, από απόσταση πέντε βημάτων και τρεις βολές, αν η πρώτη, ή η δεύτερη αστοχήσουν… Την ύστατη στιγμή, όμως και με την επέμβαση ψυχραιμότερων, η μονομαχία ματαιώθηκε…

ΠΗΓΕΣ
Κωνσταντίνου Μαχαιρά: «ΛΕΥΚΑΣ ΚΑΙ ΛΕΥΚΑΔΙΟΙ ΕΠΙ ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑΣ, 1684 – 1797».
Παναγιώτη Κουνιάκη: «H NHΣΟΣ ΛΕΥΚΑΣ ΑΠΟ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΑΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΜΕΧΡΙ ΤΩΝ ΚΑΘ’ ΥΜΑΣ».
Σπύρου Βρεττού: «OI ΛΑΪΚΟΙ ΠΟΗΤΕΣ ΤΗΣ ΛΕΥΚΑΔΑΣ, (1900 – 1985), ΩΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ».
Πάνου Ροντογιάννη: «IΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΛΕΥΚΑΔΟΣ», ΤΟΜΟΣ Α.