Ωδή στην Λευκαδίτισσα Αρχοντογυναίκα!

H Λευκαδίτισσα Αρχοντογυναίκα!

Γράφει
Ο Θοδωρής Γεωργάκης

Έχοντας μεγαλώσει την δεκαετία του 1960 μέσα σε ένα υπέροχο οικογενειακό περιβάλλον, που δεν εισέπραξα τίποτε άλλο παραπέρα από ΑΓΑΠΗ, μπόρεσα από εκείνα τα άδολα και αθώα χρόνια να αντιληφθώ πως, όλη αυτή η εξαίσια ατμόσφαιρα μέσα σε ένα σπίτι δέκα ατόμων (!), έξι παιδιά, οι γονείς και το ζεύγος των παππούδων, δεν ήταν παρά δημιούργημα και έργο και προσφορά και θυσία της αείμνηστης Μητέρας μου! Ρηξικέλευθα και ευθύβολα θα ισχυρισθώ και θα διατρανώσω πως, ήταν ο άνθρωπος, που σαν έμβολο έσπρωχνε προς την δημιουργία, αλλά συγχρόνως και ο άνθρωπος που σαν καλή, αυτοθυσιαστική και δεκτική δεξαμενή, απορροφούσε όλους τους κραδασμούς και τις δύσκολες στιγμές, γιατί αναντίρρητα υπήρξαν πολλές! Παρόμοιες εικόνες αντίκριζα και σε άλλα νοικοκυριά της μικρής κοινωνίας του χωριού! Έβλεπα το ίδιο ΜΑΝΑΔΕΣ – ΠΑΝΑΓΙΕΣ στο έργο της αγόγγυστης οικογενειακής διακονίας, τις ίδιες ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΡΙΕΣ μέσα από ένα πολυποίκιλο όσο και καταπληκτικό ρόλο της μάνας, της αγρότισσας, της φουρνάρισσας, της αϋφάντρας, της κεντήστρας, της πλύστρας, της λιομαζώχτρας, της αλατάρισσας, της παιδαγωγού, της πρώτης μας δασκάλας!

Όλο αυτό το μπουκέτο των σπάνιων ψυχικών και σωματικών χαρισμάτων της Λευκαδίτισσας γυναίκας γενικότερα, φώλεψαν στο νου μου σαν μια εγγύηση και φόρος τιμής προς αυτές τις ηρωίδες Μανάδες, πως, κάποια στιγμή, πρέπει να διατρανωθεί, να μείνει αιώνια, αλλά και να περάσει στις επόμενες γενιές αυτή η μοναδική τους πορεία στις ζωές μας, αυτά τα βαριά πατήματα που άφησαν οι ίδιες στην Λευκαδίτικη γη! Μια φροντίδα την οποία η οριστική τους απουσία απ’ τις ζωές μας και η μετάβασή τους στα επέκεινα συγκινητικά πολλαπλασιάζει, αλλά με ώθησε συγχρόνως και η εσωτερική ανάγκη, όπως προανέφερα, να περάσω στις επόμενες γενιές το μήνυμα πως, έξω από νομοθετικά πλαίσια και θεσμούς και νόμους, υπήρξε σ’ αυτό το νησί συνολικά μια τεράστια κοινωνική υπέρβαση, κόντρα σε όλα τα στερεότυπα και τις αντιλήψεις περί κατώτερου φύλου… Υπήρξε η Λευκαδίτισσα γυναίκα που, αυτοδίκαια αναγορεύθηκε σε ΠΥΛΩΝΑ της οικογένειας και της μικρής νησιώτικης πατριαρχικής τυπικά κοινωνίας μας!

Αυτή, λοιπόν, η αιώνια Λευκαδίτισσα γυναίκα, η αντρογυναίκα δύσκολων και απροσπέλαστων εποχών φτώχιας, στερήσεων ανέχειας, επί χρόνους ολόκληρους, ανταποκρίθηκε ισότιμα με τον άνδρα και πλήρως στα πολλαπλά οικογενειακά της καθήκοντα. Με τις ιδιαίτερες ικανότητές της και αντοχές επετέλεσε ένα ανεκτίμητο έργο, επαναπροσδιόρισε γόνιμα όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής συμβάλλοντας καθοριστικά και στην οικογενειακή και στην κοινωνική γενικότερα εξέλιξη. Απ’ τις κορυφαίες, επί πλέον, συνεισφορές της στο κοινωνικό σύνολο, αυτών των χαλεπών αιώνων το γεγονός ότι διαμορφώνεται σε κοιτίδα του Λαϊκού Λευκαδίτικου Πολιτισμού. Είναι αυτή η Λευκαδίτισσα μάνα και γυναίκα που τηρεί με θρησκευτική ευλάβεια τα ήθη, τα έθιμα, τις παραδόσεις! Λειτουργεί σαν «Κιβωτός Σωτηρίας» όλων αυτών των ανεκτίμητων αξιών και τις αναπαράγει από γενιά σε γενιά μέχρι των ημερών μας!

Πλέκοντας στα σκαλάκια του σπιτικού της

Η Λευκαδίτισσα σαφώς και αυτή μεγάλωσε με τα συνηθισμένα στερεότυπα της εκούσιας υποταγής, ξεκινώντας υπό την εποπτεία του πατέρα ή του αδερφού, για να περιέλθει, δια του γάμου, στον άνδρα – σύζυγο, μπορεί, αφού δεν ζούμε σε κοινωνία αγγέλων, πολλές φορές να έπεσε θύμα της ενδοοικογενειακής βίας, μπορεί σε πάμπολλες περιπτώσεις να έζησε τον τυραννικό συζυγικό ζυγό στον τράχηλό της, στην συντριπτική πλειοψηφία, όμως, μέσα απ’ τον πολλαπλό της ρόλο, απόχτησε το κύρος της Κυράς και Αφέντρας του σπιτιού, που όχι λιγότερο σε πάμπολλες περιπτώσεις να αναδεικνύεται αυτή σε αφανή αρχηγό της οικογένειας! Στα μάτια, κυρίως, των παιδιών της είναι το σημείο αναφοράς, η κολώνα του σπιτιού και η πρωταγωνίστρια στο μεγάλωμά τους, για αυτό, δια βίου, της αποδίδουν, με θέρμη, τιμή, αγάπη και ευγνωμοσύνη, την θεωρούν Μάνα – Μητέρα – Παναγιά στη διαδρομή τους! Και αυτό είναι βέβαια το τεράστιο επίτευγμά της στη ζωή, πέραν από θρυλούμενα θεσμικά και νομοθετικά μέτρα… Είναι η κοινωνική της ανέλιξη, ο προσωπικός της θρίαμβος, η δική της «ρεβάνς», θα λέγαμε, σε όσα η γυναικεία φύση υπέστη επί αιώνες… Μπορεί να μην είχε πρόσβαση στην εκπαίδευση και στην μόρφωση, άλλωστε και οι Λευκαδίτες άνδρες σπάνια μπορούσαν και οι ίδιοι να μορφωθούν, αλλά το μητρικό ένστικτο ήταν και είναι ισχυρότερο και δυναμικότερο στον πολλαπλό οικογενειακό της ρόλο!

Η μεγάλη δύναμη, που στα σπλάχνα της από γεννησιμιού σωκλείνει, φωλεύει κρυμμένη στο βάθος του είναι και της ύπαρξής της, δονεί το σώμα, την ψυχή και την συνείδησή της εφαλτηριακά και αυτές τις θεϊκές δονήσεις δεν τις μεταπλάθει παρά σε ζωή και δημιουργία, τόσο μέσα απ’ την μητρότητα, όσο και μέσα απ’ την ανιδιοτελή της προσφορά! Σαν επισφράγισμα, κορωνίδα της και φωτοστέφανο στο μέτωπο έρχεται η εικόνα της ΜΑΝΑΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ, που ενσαρκώνει με συγκλονιστικό, δοτικό και θυσιαστικό τρόπο το πρότυπο της γυναίκας με την στωικότητα, την καρτερία και κυρίως τη συγχώρεση… Αυτές οι τεράστιες αρετές της παράγουν εκείνα τα μοναδικά ψυχικά της αποθέματα και χαρίσματα ευαισθησίας, αλτρουϊσμού και ανιδιοτελούς προσφοράς! Είναι η θεμελίωση του προσωπικού της αγώνα, ο δικός της θρίαμβος, πάνω σε κάθε αντίληψη διάκρισης και κατωτερότητας… Είναι το «διαβατήριο» που την αναδεικνύει μέσα στην Λευκαδίτικη κοινωνία σαν ΠΥΛΩΝΑ, όπως προαναφέραμε, της οικογενειακής και της σύνολης κοινωνικής ζωής, άσχετα αν απουσιάζουν τα νομοθετικά κατασκευάσματα και οι θεσμοί, που θα επικύρωναν αυτόν τον κυριαρχικό της ρόλο…

Δούλεψε η Λευκαδίτισσα και μάλιστα ξυπόλητη στο σκληρό μεροδούλι στις αλυκές!

Είναι ή ίδια η Λευκαδίτισσα γυναίκα και νόμος και θεσμός, και πεμπτουσία της ζωής, με μοναδικό της όπλο, μα και ασπίδα αντάμα, την προσωπικότητα και την ατέρμονη αυτοθυσιαστική προσφορά της! Σε τελική ανάλυση, η ίδια η ζωή έχει δείξει πως, οι άγραφοι νόμοι είναι ουσιαστικά αυτοί που θεμελιώνουν την ηθική υπόσταση μιας κοινωνίας… Συνοπτικά, αυτό είναι το πραγματικό κάδρο, το κοινωνικό στάτους της Λευκαδίτισσας ξωμάχας ο αφανής πρωταγωνιστικός της ρόλος, στο διάβα των αιώνων, έστω και αν ίδια σε άπειρες περιπτώσεις συνειδητά τον προσπερνά και τον προσπερνά εκούσια πια γιατί, απλούστατα, δεν έμαθε ποτέ της να εξαργυρώνει…

Ο πολυδιάστατος ρόλος της μέσα στην οικογένεια είναι σίγουρα αντικείμενο περισσότερο εκτεταμένης μελέτης, αφού είδαμε παραπάνω πόσες ιδιότητες συγκέντρωνε στο πρόσωπό της και πόσα καθήκοντα σήκωνε, σαν Άτλαντας πραγματικός στις πλάτες της. Εδώ θα παρουσιάσομε την άλλη της πλευρά, αυτή της ΘΕΣΠΕΣΙΑΣ ΛΕΥΚΑΔΙΤΙΣΣΑΣ ΑΡΧΟΝΟΤΟΓΥΝΑΙΚΑΣ, με την εξαίσια τοπική της ενδυμασία! Η φιγούρα της, η αισθητική της εικόνα, γιατί πράγματι είναι απ’ τις ομορφότερες Ελληνικές γυναικείες φιγούρες με αυτή την ζηλευτή Λευκαδίτικη Χωριάτικη Στολή! Δεν είναι αντικείμενο θαυμασμού και λατρείας μόνο στις μέρες μας η πανώρια Λευκαδίτικη γυναικεία φιγούρα, αλλά τραβά σε βάθος αιώνων! Σήμερα, το συναίσθημα της νοσταλγίας και της πρώτης γνωριμίας, για τις σημερινές γενιές, είναι που μεγιστοποιεί ακόμη περισσότερο αυτόν τον θαυμασμό, που παίρνει στα μάτια την θέση «οπτασίας», σαν θωρούμε αυτές τις ΑΡΧΟΝΤΟΓΥΝΑΙΚΕΣ με τα Λευκαδίτικα, γιατί ακόμη υπάρχουν στα χωριά μας!

Δεξιά η παντρεμένη με τον υπέροχο μπούστο και αριστερά η ανύπαντρη!

Το φόρεμα! Αυτή η δημιουργική, τελικά, έμπνευση κάποιου αόρατου ευφυέστατου παμπάλαιου… μόδιστρου προσπορίζει και χαριτώνει την Λευκαδίτισσα γυναίκα! Βέβαια η γλαφυρότητα της παρουσίασης της στολής σαφώς και δεν μπορεί να αποκρύψει την συντηρητικότητα της επινόησή της, γιατί ζει η Λευκαδίτισσα σε δύσκολες και άκρως συντηρητικές εποχές… Ουσιαστικά, δεν μπορούμε να αρνηθούμε πως, η αρχική στόχευση, ήταν ο συντηρητισμός στην εμφάνιση, απότοκο και αυτό της γυναικείας καταπίεσης, αφού δεν έπρεπε καν να αποκαλύπτει τον λαιμό της η γυναίκα, πόσο μάλλον άλλα σημεία του σώματός της, στα αυστηρά ήθη των εποχών που διάβηκαν, όπου ακόμη έμπαιναν θέματα τιμής και στα πανηγύρια, όταν σε χορό γυναίκας συνέβαιναν σχόλια, ή κάτι άλλο που θα θεωρούσε ο συνοδός της, πατέρας, ή σύζυγος, επιλήψιμο… Παρά ταύτα όμως, αποθεώθηκε και αναβαθμίστηκε στις μέρες μας σε θεσπέσια ενδυμασία πανελλήνια!

Το φόρεμα! Ωσάν ποδήρης αρχαϊκός χιτώνας, με τους εξαίσιους χρωματισμούς του, αφού, πέραν απ’ το κυρίαρχο καφέ χρώμα, μπορούσε να είναι και στα χρώματα του βαθύ μπλέ, ή του κυπαρισσί, ή του μπορντώ, κυρίως στα νυφικά αυτοί οι άλλοι οι χρωματισμοί, αλλά σε όλες τις περιπτώσεις με πτυχώσεις επιμελώς και μονίμως σιδερωμένες! Κάτω απ’ το φόρεμα το θρυλικό κότολο, σαφώς και αυτό σε σκούρο χρώμα, κυρίως στην καθημερινή φορεσιά, να φτάνει μέχρι τους αστραγάλους, αναδεικνύεται δε ακόμη περισσότερο, όταν η Λευκαδίτισσα ανασηκώνει το φόρεμα και το κάνει κόμπο πίσω στην μέση της, την περίφημη Κούδα, δημιουργώντας έτσι μπροστά ένα είδος τεράστιας τσέπης και φακέλου, σαν μάρσιπος! Ένας μάρσιπος που μέσα όντως κρύβει ζωή, αφού εκεί μέσα τοποθετούσε η ξωμάχα γυναίκα μποστανικά και φρούτα και ότι άλλο φαγώσιμο έβρισκε στους αγρούς πάντα να τα φέρει στα παιδιά της! Η ποδιά πέφτει μπροστά πάνω απ’ το φόρεμα, δένεται στη μέση, φέρει μικρή τσεπούλα, όπου τοποθετούσαν κυρίως το άσπρο μαντηλάκι οι γυναίκες, ενώ μπορεί να είναι φιλοτεχνημένη με σχέδια περιμετρικά.

Καρσάνα Αρχοντογύναικα!

Πάνω απ’ το φόρεμα, το γυναικείο πανωφόρι, η Μπέρτα! Ένα ρούχο χρώματος καφέ, σχήματος παραλληλογράμμου, το οποίο δένει χιαστί πίσω, πλεγμένο στα ίδια της τα χέρια, θα την προφυλάξει απ’ το κρύο και θα τυλίξει απαλά το άγιο της κορμί! Στις γιορτές η Σάλπα θα πάρει τη θέση της Μπέρτας, πιο πυκνοπλεγμένη, φέρει ελαφρά κρόσια στις άκρες και την τυλίγει στην εκκλησιά, στις γιορτές, στα πανηγύρια, σε όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις, που έπρεπε να φορά τα καλά της!

Και το αποκορύφωμα στην σύνολη Λευκαδίτικη φορεσιά ο γυναικείος μπούστος με τα πολύχρωμα Κρέπια στην επίσημη γιορταστική και νυφιάτικη στολή και τις σπαλέτες στα καθημερινά ρούχα! Εδώ ακριβώς σε αυτό το σημείο της Λευκαδίτικης γυναικείας φορεσιάς υπάρχει και η διαφορά, όπου μπορείς να ξεχωρίσεις την παντρεμένη και την ανύπαντρη Λευκαδίτισσα. Η παντρεμένη φορά τεχνητή στέκα κάτω απ’ τα στήθη της και τον στηθόδεσμο, η οποία στέκα ελαφρά κάθετα προς το σώμα της τοποθετημένη σκεπάζεται με το πολύχρωμο κρέπι, ή την σπαλέτα, δίνοντας ένα τριγωνικό σχέδιο στον γυναικείο μπούστο υψηλής αισθητικής! Αντίθετα η ανύπαντρη δεν φορά την στέκα, δεν έχει κρέπι, ή σπαλέτα, φέρει μόνο στηθόδεσμο και το φόρεμά της φτάνει μέχρι τον λαιμό σχεδόν! Βέβαια μιλάμε για στηθόδεσμο στα νεώτερα χρόνια, αφού, κατά το ζοφερό παρελθόν αυτόν αντικαθιστούσε το αμάνικο γυναικείο στενό πουκάμισο, χρώματος λευκού, που επιμελώς, ενίοτε και με σπάθες, η Λευκαδίτισσα ύφαινε στον αργαλειό της!

Και Πιατσανίτισσα Αρχοντογύναικα!

Και σαν περάσουν τα χρόνια και γίνει προγιαστή η Λευκαδίτισσα, τότε στην φορεσιά της προστίθεται και το κοντέσι, με στόχο την προφύλαξη της ηλικιωμένης γυναίκας απ’ το κρύο. Το κοντέσι είναι μια μάλλινη αμάνικη κάπα, θα λέγαμε με σημερινούς όρους, που καλύπτει την πλάτη της γυναίκας και φτάνει μέχρι τα πόδια. Περιμετρικά φέρει το περίφημο «Γαϊτάνι», πρόκειται για κορδέλα χρώματος μπορντώ, που δίνει χρώμα στο μονόχρωμο μαύρο κοντέσι! Στο κεφάλι φέρει την Τσίπα, λεπτοϋφαντο πανί καφέ χρώματος, κατά το χειμώνα μπορεί να είναι και πλεχτή με λεπτό νήμα, την οποία δένει κάτω απ’ το πηγούνι στον λαιμό της, είναι το περίφημο «Μπαρμπούλωμα», σπάνια λύνει τον κόμπο, παρά μόνο όταν εργάζεται, ή στις μεγάλες ζέστες του καλοκαιριού, οπότε αυτή η Τσίπα μπορεί να είναι και χρώματος λευκού, εύλογα, λόγω της μεγάλης ζέστης.

Τα στολίδια της Λευκαδίτισσας γυναίκας είναι η «Αρματωσιά» της την ημέρα των αρραβώνων, όπως απλοϊκά τα αποκαλούσαν στα χωριά μας, τα οποία της έφερε ο γαμπρός! Η βέρα δια βίου στο χέρι, και οι βεργέτες, ή οι μπόκολες και αυτές δια βίου σχεδόν στα αυτιά! Στα γιορτινά της χρυσαφικά και στολίδια ανήκουν το ποντάλι, το οποίο καρφώνει στον μέσον του μπούστου της και η σπίλα, την οποία καρφώνει στην άκρη στο Κρέπι! Αυτά τα τρία τελευταία χρυσαφικά θα τα φορέσει αρραβωνιασμένη και νιόνυφη να πάει στα πιστρόφια στο πατρικό της σπίτι! Θα τα φορέσει, επίσης, τα πρώτα χρόνια του γάμου της σε κάθε κοινωνική εκδήλωση, αλλά με το πέρασμα των χρόνων θα τα πιθώσει στο φορτσέρι, ή στην καναβέτα, για να τα βρουν οι κοπέλες της! Βέβαια, αυτό το μέλημα της Λευκαδίτισσας για τα κορίτσια της δεν είναι κανόνας, αφού πολλές γυναίκες με καμάρι θα τα φορέσουν αυτά τα τρία τελευταία χρυσαφικά μέχρι τα γεράματά τους! Είναι οι σπάνιες ασπρόμαυρες φωτογραφίες, που ενίοτε συναντάμε με ηλικιωμένες Λευκαδίτισσες «αρματωμένες», με τα χρυσαφικά τους, ένα στόλισμα που δίνει μεγαλύτερη λάμψη σε αυτή την θεσπέσια εικόνα που ονομάζουμε ΛΕΥΚΑΔΙΤΙΣΣΑ ΑΡΧΟΝΤΟΓΥΝΑΙΚΑ!

Και Ξαθίτισσα Αρχόντισσα!

Αν γενικότερα η ανωτέρω περιγραφή αφορά, ουσιαστικά, μια κομψευόμενη Λευκαδίτισσα σε κοινωνικές συνάξεις, τα πράγματα αλλάζουν όταν βρίσκεται στα χτήματα, ή στις καθημερινές λειτουργίες του σπιτιού. Τότε το απλοϊκό φουστάνι και το κότολο, και η πρόχειρη μπέρτα με την καφέ σπαλέτα είναι τα εξαρτήματά της, τα οποία σαφώς και δεν αρκούν για τις παγερές μέρες του χειμώνα, όταν θα βρίσκεται στις αγροτικές εργασίες… Τότε έβλεπες τα περίφημα «Κατσούλια» στις πλάτες των γυναικών! Κυρίως παλιά ανδρικά πανωφόρια και σακάκια, τα οποία, φορούσαν στο δρόμο για τα χτήματα, ή σκυμμένες για να μαζέψουν τις ελιές, γονατιστές στη γη και στη νώπη της…

Αυτή η Χωριάτικη γυναικεία στολή, εκείνα τα περασμένα δύσκολα χρόνια και αιώνες, ήταν στολή ακόμη και για τα μικρά κορίτσια, με την διάκριση, που προαναφέραμε, στον μπούστο. Όταν, μάλιστα, μεταπολεμικά, δειλά – δειλά άρχισαν κάποια κορίτσια να φοράνε τα «Ευρωπαϊκά», όπως τα ονόμαζαν, αρχικά η καχυποψία ήταν συνηθισμένο φαινόμενο, αφού προσέδιδε στην γυναίκα άλλον αέρα και κάποια ελευθεριότητα, μιας και έμεναν ακάλυπτα μέλη του γυναικείου σώματος, που δεν διενοείτο να αποκαλύψει η Χωριάτικη στολή… Στις δε μικρές κοινωνίες των χωριών μας, ήταν διάχυτο το ερώτημα, οσάκις έρχονταν νύφη από άλλο χωριό, αν φορά Ευρωπαϊκά, ή Χωριάτικα…

«Να φύγεις με τα καφένια σου!» Η καλύτερη ευχή στις μανάδες μας…

Αυτή την θρυλική ολόσωμα καφέ στολή την αντικαθιστούσε μόνο σε περίπτωση μεγάλου πένθους με την εξ ίσου ολόσωμη μαύρη. Τότε αυτά όλα τα γυναικεία ρούχα βάφονταν με το μαύρο, χρώμα που φορούσε δια βίου… Γι αυτό ο καλύτερος μακαρισμός για κάθε Λευκαδίτισσα απερχόμενη στα επέκεινα, ήταν το «Έφυγε με τα καφένια», πράγμα που σήμαινε πως δεν γνώρισε ποτέ στη ζωή της τη μεγάλη θλίψη της απώλειας συζύγου, ή παιδιού, αφού ναι μεν φορούσε τα μαύρα και στις περιπτώσεις θανάτου των γονέων της, ή άλλων στενών συγγενών της, αλλά αυτά μόνο για ένα χρόνο, που κρατούσε λύπη…

Aκολουθεί το ποίημά μου ΕΦΥΓΕΣ ΜΕ ΤΑ ΚΑΦΕΝΙΑ, απ’ την Ποιητική μου Συλλογή με τίτλο ΤΑΥΡΟΚΑΘΑΨΙΑ, (Εκδόσεις ΟΣΤΡΙΑ Αθήνα 2017), αφιερωμένο στην αγαπημένη μου Μάνα Πολυξένη, αλλά και σε όλες τις Μανάδες – Παναγιές, που μας θωρούν απ’ τα επέκεινα… ΩΔΗ θαρρώ στην Λευκαδίτισσα Αρχοντογυναίκα!

ΜΑΝΑ. ΕΦΥΓΕΣ ΜΕ ΤΑ ΚΑΦΕΝΙΑ*

Περίμενα πως θάρθει η στιγμή, που θα
ξεχείλιζε η γραφίδα απ’ τις μνήμες. Καιρό
τώρα φώλιαζε μέσα μου μια αντάρτισσα
λαύρα, που ζητούσε διέξοδο, κανάλι, τόπο,
ευλογία, να υμνήσει το βαθύ ποτάμι που
χάραξες στη ζωή, μαστόρισσα ζηλευτή της
αγάπης, της αυτοθυσίας, της προσφοράς!

Όλα τούτα θέλω να τα πω Μάνα, μα δεν γεννά
το μυαλό μου κατάλληλους λυγμούς… Όλα
θέλω να τα πω Μητέρα, μα δεν μπορώ να
συλλαβίσω σωστά, γιατί κρύβονται πολλά
πίσω απ’ την αυλαία… Ο ποταμός των
αισθημάτων γλωσσοδέτης στάθηκε και
η κοίτη του μυαλού άδειασε στην Καιώδη
χοάνη, που την ονομάζουν μεγάλη αντοχή.
Ώσπου ανάβοντας το καντήλι της σιωπής
λύθηκε ο νους, έτρεξαν τα μελτέμια των
ματιών, ξεκίνησε ο δρόμος…

Ανέβασα τη φλογίτσα ψηλά, να σταθεί στην
επιφάνεια του ποτηριού… Σε ψάχνω…

Θα πετάξεις πάνωθέ μου ολοφώτεινη σκιά…
Ξέρεις θα μου πείς, τα μαλλιά σου άρχισαν ν’
ασπρίζουν, να προσέχεις… Έπειτα θα
ξανάρθεις, το Μεγαλοβδόμαδο πλησιάζει. Να
κοιμηθείς το μεσημέρι, οι Αγρύπνιες μας
θέλουν στην εκκλησιά, θα πάμε στα Δώδεκα
Ευαγγέλια στον Μυστικό Δείπνο. Ύστερα θα
τρέξεις πάλι το καλοκαίρι. Θα σηκώσεις
απαλά το λινό σεντόνι να με ξυπνήσεις. Σήκω,
τα παιδιά δεν σου άφησαν κομμάτι ριγανάδα
για το κολατσιό σου…

Θα φύγεις ξανά… Θα πετάξεις… Κι ένας
αξεθύμαστος έρωτας, βασταγερός, θα πετά
μαζί σου. Θα κάνει ν’ αναβρύζουν στα μάτια,
στο νου, στις αισθήσεις, στο θέρος, οι εικόνες
της μικρής αυλής, της αυλής των δικών σου
θαυμάτων!

Να πας στην Κωσταντία να της πεις πως αύριο
θα πάρει σειρά για το διασίδι της, στη Λενιώ
τρέξε πες της το ψωμί είναι έτοιμο στον
φούρνο. Ύστερα να, το άλογο πρέπει να
ποτίσεις με την λάτα στο πηγάδι. Περίμενε να
ρίξω δυό σαϊτιές στον αργαλειό, μετά θα
στρώσω το τραπέζι… Μια ρυζόπιτα πρόκαμα
να σας φτιάξω!

Φωναχτά θέλω να μοιράσω τους θησαυρούς
που μου χάρισες, να μη φαλκιδεύσω τίποτα,
από όσα αγνά άδολα, αυτοθυσιαστικά,
καρτερικά μεγαλειώδη, μου δάνεισες! Να
ζήσουν, να ζουν παντοτινά! Χωρίς
σταματημό… Να μετράω… Ένας ουρανός,
ένα σύννεφο, μια ψιχάλα, δέηση στον αγύριστο
δρόμο που τράβηξες… Όλα με βαθιά λαλιά να
συλλαβίζω!

Πάντα είχα στο μυαλό ένα μικρό λογίδριο για
σένα! Μα, τώρα, στον γλυκό σου ύπνο της
ειρήνης, ξαπόστατη, νεφόπετη, απαλλαγμένη
απ’ τις βιωτικές μέριμνες, θ’ ακουρμαστείς
καλύτερα. Το ξέρω, θα βουρκώσεις…
Μ’εκείνο το αόρατο, μα διαπεραστικό δάκρυ
των σκιών, που γίνεται προστάτης, φυλαχτό
κατευόδιο, ευχή όσων αξιώθηκαν να φύγουν
με τα καφένια… Έφυγες με τα καφένια, να
καταταγείς στης Δήμητρας το τάγμα… Μάνα,
Μητέρα, Μαμά, ξωμάχα, αϋφάντρα,
φουρνάρισσα, αντάρτισσα!

Το ουράνιο τόξο κάθισε στην ποδιά σου!
Έφυγες… Έφυγες και άφησες πίσω μαγεμένα
πράγματα, χωρίς μπαλώματα και
παρηγόριες… Το γνήσιο πνεύμα σου πάντοτε
εδώ θα κατοικεί! Εδώ κοντά θα υπάρχει η
μνήμη, που όπου και να την ακουμπήσεις
πάντα θα λαβώνει…

Kαι τι δε θα’ δινα, Ξένη, να σε δω για μια στιγμή στη μέση του σπιτιού με την εξαίσια ομορφιά σου και τα Αρχοντικά σου Λευκαδίτικα… (Οι υπόλοιποι της φώτο… Δεκαετής πάνω δεξιά με τα αδέρφια και τον πατέρα μου)