Σαν σήμερα το 1941 πεθαίνει ο μουσουργός Διονύσιος Λαυράγκας

Ο Διονύσιος Λαυράγκας

Σαν σήμερα το 1941 πεθαίνει ο μουσουργός Διονύσιος Λαυράγκας, ο οποίος θεωρείται ο θεμελιωτής του Ελληνικού μελοδράματος.

«Δε θα υπήρχε Εθνική Λυρική Σκηνή, αν δεν είχε προϋπάρξει το «ηρωικό και θρυλικό» Ελληνικό Μελόδραμα, που δημιούργησε τη βάση, πάνω στην οποίαν χτίστηκε όλο το εποικοδόμημα που λέγεται Εθνική Λυρική Σκηνή (ΕΛΣ). Το Ελληνικό Μελόδραμα είναι η προϊστορία της ΕΛΣ, ή, καλύτερα, η ΕΛΣ αποτελεί συνέχεια του μελοδράματος, με μια ανώτερη μορφή οργάνωσης, διοίκησης και λειτουργίας.

Παρά τις χαλεπές συνθήκες που αντιμετώπισε το ελληνικό μελόδραμα, πάντα με την αγωνία, με την εσχάτη στέρηση, με την απερίγραπτη τόλμη και την αυτοθυσία των μελών του, κατόρθωσε να διατηρήσει άσβεστη τη μελοδραματική φλόγα ως την ημέρα που ιδρύθηκε, το 1939, η Λυρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου».

Τα πρώτα βήματα για την προώθηση της ευρωπαϊκής μουσικής αρχίζουν κυρίως το 1883. Στις 4 Ιούλη του 1837 δίνεται η πρώτη μελοδραματική παράσταση στην Αθήνα με τον «Κουρέα της Σεβίλλης», από ένα θίασο σαλτιμπάγκων. Από τότε άρχισαν να επισκέπτονται την Αθήνα διάφοροι ιταλικοί θίασοι, που παρουσίαζαν έργα των: Ροσίνι, Ντονιτσέτι και Μπελίνι. Μερικά μέλη αυτών των μικρών θιάσων εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην Ελλάδα και έτσι ξεκίνησε η μουσική μόρφωση των Ελλήνων…

Η δεκαετία ΄60-΄70 μπορεί να θεωρηθεί η πιο σημαντική για την εξέλιξη της μουσικής και της λυρικής τέχνης στη χώρα μας. Πρωτεργάτες και δημιουργοί του Ελληνικού Μελοδράματος ήταν οι Ναπολέων Λαμπελέτ, Νικόλαος Κόκκινος και Δημήτριος Ρόδιος, τρεις από τους πιο δημοφιλείς συνθέτες και δημιουργούς της Αθηναϊκής Καντάδας.

Ο πρώτος Έλληνας αρχιμουσικός που ανέβασε για πρώτη φορά ελληνικό μελόδραμα με επαγγελματικό θίασο ήταν ο Ναπολέων Λαμπελέτ, στον οποίον ανήκει ιστορικά και αντικειμενικά ο πρώτος τίτλος τιμής του προδρόμου του ελληνικού μελοδράματας, ενώ ο Διονύσης Λαυράγκας θεωρείται άξιος συνεχιστής του έργου του και βεβαίως ο ιδρυτής του σύγχρονου πια Ελληνικού Μελοδράματος.

Και φτάνουμε, ασθμαίνοντας, στο τρίτο Ελληνικό Μελόδραμα 1900-1938, με επικεφαλής τον Δ. Λαυράγκα.

Το ελληνικό Μελόδραμα αρχίζει τώρα να διακρίνεται για τη συστηματικότερη οργάνωσή του, την υπεύθυνη διοίκησή του, τη μουσική και καλλιτεχνική εξέλιξή του. Κύριοι συντελεστές είναι ο Διονύσης Λαυράγκας και ο Λουδοβίκος Σπινέλλης. Στις 26 Απρίλη του 1900 ανεβαίνει στο «Δημοτικό θέατρο Αθηνών (Εθνικόν Ελληνικόν Μελόδραμα) η όπερα «Μποέμ» του Πουτσίνι, με διευθυντές τους Λαυράγκα και Σπινέλλη. Εκείνη η παράσταση σημείωσε μια μεγάλη επιτυχία και σφράγισε τη μικρή μουσική μας ιστορία. Ήταν μια εξαιρετική μουσική εμπειρία, που έμεινε αλησμόνητη σε όσους την παρακολούθησαν.

Ο Κεφαλονίτης Δ. Λαυράγκας έμοιαζε σαν έναν μυθικό αρχηγό (λυρικής) αιρέσεως… Ο λάτρης της μουσικής κοπίασε, αγωνίστηκε, έχυσε αίμα, μόχθησε, δανείστηκε, αντιμετώπισε οικονομικά δεινά, για να στήσει, όπως ήθελε εκείνος και οι συνεργάτες του, ελληνικό μελόδραμα, ένα μελόδραμα με απαιτήσεις. Ενώ ο ίδιος δεν είχε καμιά απαίτηση, αν και όφειλε να έχει από τις εκάστοτε ελληνικές κυβερνήσεις, που καμιά δεν τον βοήθησε οικονομικά. Ούτε αυτός ούτε οι συνεργάτες του ζήτησαν τίποτε για τον εαυτό τους. Μια επιθυμία είχε, να δοθεί μια οικονομική βοήθεια για την εθνική αυτή προσπάθεια, μια βοήθεια, η οποία ποτέ δεν του δόθηκε. Και εδώ σκέφτεται κανείς τη διαφορά και την αδικία. Βλέπει τους ποταμούς χρημάτων που χύνονται σαν καταρράκτες στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας, δηλαδή στο Μέγαρο Μουσικής.

Σπάνια φωτογραφία με τους αρχιτραγουδιστές του Ελληνικού Μελοδράματος (1905). Στο κέντρο Ο Λαυράγκας με τον Νίκο Μωραΐτη δεξιά

Ο Δ. Λαυράγκας ανέβαζε τις ξένες όπερες στην ελληνική γλώσσα για να γίνουν κτήμα του λαού, του λαού που άρχισε να τραγουδά τις άριες στους δρόμους, του λαού, που άρχιζε δειλά δειλά, επιτέλους, να αποκτά κάποια μουσική παιδεία. Ο σπουδαίος αυτός μουσικάνθρωπος λίγο προτού πεθάνει στην Κεφαλονιά, στην Κατοχή, το 1941, έπαιξε σαν κύκνειο άσμα την αγαπημένη του όπερα, τη «Διδώ», στο θερινό θέατρο «Απόλλων» του Αργοστολίου.

Στις δεκαετίες του ΄20 και του ΄30 ακόμη, διεξαγόταν, πράγματι ένας αγώνας ιδεών ανάμεσα στις διάφορες ομάδες μελοδράματος, για τον τρόπο σύστασης και λειτουργίας ενός αληθινά εθνικού, ελληνικού μελοδράματος. Η άποψη του Λαυράγκα, δημοσιευμένη στο «Έθνος» το 1930, είναι η εξής (Διαβάζουμε πάντα από το βιβλίο του Μιχάλη Ράπτη, «Επίτομη Ιστορία του Ελληνικού Μελοδράματος και της Λυρικής Σκηνής 1888-1998», Έκδοση Κτηματικής Τράπεζας):

«Κατά τη γνώμη μου, υπάρχουν δυο τρόποι συγκροτήσεως του μελοδράματός μας. Ή να γίνει επίσημον κρατικόν ίδρυμα ή να επιχορηγηθεί νομίμως και σοβαρώς το σημερινό Σωματείον του Ελληνικού Μελοδράματος. Το καλύτερο βέβαια θα ήταν να γίνει, όπως και φαίνεται ότι θα γίνει, κρατικόν. Εγώ όμως το θέλω το ίδρυμα, όχι μόνον κρατικόν τέκνο, που να εξελιχθεί εις αυτόνομον οργανισμό, σαν το Εθνικό Θέατρο, αλλά παντοτινόν, σε δημόσια υπηρεσία, ως ίδρυμα δηλαδή εξαρτώμενο διαρκώς από το Κράτος».

(Πηγή: Εφημερίδα «Ριζοσπάστης», Τα καθημερινά της Κυριακής – Καθ΄ οδόν: Στο ελληνικό μελόδραμα, 28-29 Οκτώβρη 2000).