Αϊ Γιώργης ο Αντίληκος: Ένα παλιό μετόχι της Μονής της Κόκκινης Εκκλησιάς

Ο Αϊ Γιώργης ο Αντίληκος στο ύψωμα της Παλιοκατούνας Σκάρων

Πάνω από είκοσι μετόχια μοναστηριών, ξωκλήσια και δύο μεγάλα μοναστήρια, του Αγίου Γεωργίου και της Κόκκινης Εκκλησιάς, βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή του δάσους των Σκάρων, γεγονός που αιτιολογεί τον χαρακτηρισμό «Άθωνα της Λευκάδας» που έχει αποδώσει στο πανέμορφο αυτό δρυοδάσος του νησιού μας ο συγχωριανός μας (από τον Αλέξανδρο Λευκάδας) φιλόλογος-ιστορικός Σπύρος Σούνδιας.

Όπως αναφέρει ο πρωτοπρεσβύτερος Γεράσιμος Ζαμπέλης («Η ιερά μονή Αγίου Γεωργίου των (Σ)κάρων», Λευκάδα, 2020) οι πατέρες των μοναστηριών προκειμένου να ελέγχουν τις κτηματικές περιφέρειες μεγάλης έκτασης που τους ανήκαν, έχτισαν ξωκλήσια και παραδίπλα μικρά κτίρια για τις ανάγκες τους. Αυτά τα μικρά μοναστηριακά συγκροτήματα που εξαρτώταν από το εκάστοτε κεντρικό μοναστήρι, ήταν τα μετόχια, ενώ τα μοναστήρια δεχόταν και δωρεές ναΐσκων που παραχωρούνταν από ιδιώτες.

Η Μάρω Φίλιππα-Αποστόλου, Αναπλ. Καθηγήτρια ΕΜΠ, Αρχιτέκτων, και η Ροζαλία Χριστοδουλοπούλου, Αρχιτέκτων, ΥΠΠΟ, σε άρθρο τους στο περιοδικό «Αρχαιολογία και Τέχνες» (τεύχος 66) σημειώνουν ότι σε αβαντάριο της μονής της Κόκκινης Εκκλησιάς του 1805 που καταγράφεται η κινητή και ακίνητη περιουσία του μοναστηριού, αναφέρονται έξι μετόχια. Από αυτά, εκτός από τον ναό του Αγίου Δημητρίου στη Χώρα (πόλη Λευκάδας), τα υπόλοιπα πέντε βρισκόταν στους Σκάρους και ήταν τα εξής:

Χάρτης της περιοχής. Σημειώνεται με βελάκι το μετόχι του Αϊ Γιώργη του Αντίληκου (Πηγή: Μάρω Φίλιππα στο «Αρχαιολογία και Τέχνες»)

Ο Αϊ Γιάννης στην Ασφακιά (μονόχωρος ναΐσκος διαστάσεων 2.70 x 5.30 μ. σε ύψωμα κοντά στο χωριό Πλατύστομα), οι Άγιοι Πάντες (ναΐσκος διαστάσεων 8.00 x 5.00 μ. σε κοντινή απόσταση από το μοναστήρι – είναι γνωστό από έγγραφα ότι ήταν το κοιμητήριο του μοναστηριού), η Παναγία στη Μαρίτσα (μονόχωρος ναΐσκος διαστάσεων 3.80 x 6.00 μ.), ο Άγιος Νικόλαος στη βρύση του Πασά (ο ναΐσκος κατεδαφίστηκε στα μέσα του περασμένου αιώνα) και ο Αϊ Γιώργης που πρόσφατα επισκεφτήκαμε συνοδεία του συγχωριανού μας Γιώργου Σούνδια (Μέτορα) που μας υπέδειξε και το μέρος.

Επίσκεψη ξανά για τον οδηγό μας Γ. Σούνδια στον Αϊ Γιώργη τον Αντίληκο μετά από 55 περίπου χρόνια

Σημειωτέον ότι ήταν και η πρώτη του επίσκεψη στην περιοχή μετά από 55 περίπου χρόνια. Θυμάται, στα μέσα της δεκαετίας του 1960 που φύλαγε τα γίδια, τη στέγη του ναΐσκου να είναι ακόμη προς την πλευρά του Ιερού κατά το ήμισυ περίπου σκεπασμένη με κεραμίδια, προσφέροντας τις βροχερές ημέρες απάγκειο στους τσοπαναραίους, κάνα δυο εικόνες στο Ιερό και ένα μεγάλο καντήλι, επίσης στο Ιερό, να κρέμεται από ένα καρφί (υπάρχει ακόμα στον τοίχο). Ως Αϊ Γιώργης ο Αντίληκος (αντίκρυ στον ήλιο ;) αναφέρεται στην αλεξανδρίτικη παράδοση ο ναΐσκος, για να γίνεται, μάλλον, ο διαχωρισμός από το μοναστήρι του Αϊ Γιώργη Σκάρων. Το μέρος ήταν μεν την εποχή εκείνη καλυμμένο με κοντόμαζες (μικρούς θάμνους), αλλά σε καμιά περίπτωση δεν συγκρίνεται με την σημερινή κατάσταση όπου τα πουρνάρια και οι κουμαριές καλύπτουν όλη την περιοχή, ξεπερνώντας σε ύψος τα 3-4 μέτρα και καθιστώντας προβληματική και ασθμαίνουσα την πρόσβαση στην περιοχή.

Ο Αϊ Γιώργης βρίσκεται στο τέρμα της Παλιοκατούνας, ενός υψώματος που αποτελεί προέκταση του ορεινού όγκου των Σκάρων. Στα αριστερά του βρίσκεται το Άγρικο Λαγκάδι που αποτελούσε και το φυσικό σύνορο των κοινοτήτων Αλεξάνδρου και Πλατυστόμων. Το μονοπάτι που ξεκινά από τον δρόμο Πλατυστόμων-Περιγιαλίου και οδηγεί στο ναΐσκο είναι πλέον σε πολλά σημεία του δυσδιάκριτο. Το πήραμε από το σημείο που βρίσκεται σήμερα ένα εικόνισμα (εικονοστάσι) αφιερωμένο στον άγιο αυτό στα δεξιά του δρόμου με κατεύθυνση το Περιγιάλι. Μέχρι τα μισά περίπου του υψώματος εκτείνονταν ιδιοκτησίες που διακρίνονται ακόμη και σήμερα από τις ξερολιθιές.

Ο μονόχωρος ναΐσκος βρίσκεται σε ένα μικρό πλάτωμα στην κορυφή του λόφου. Έχει διαστάσεις 4.00 x 8.00 μ., σύμφωνα με μια πρόχειρη μέτρηση με τα πόδια. Σώζεται σήμερα σε όλο σχεδόν το ύψος της η τοιχοποιία, με λίγα ακόμη κεραμίδια να ακουμπούν τους τοίχους προς τη μεριά του Ιερού. Το χώρισμα μεταξύ του κυρίως ναΐσκου από το Ιερό (τέμπλο), όπου βρίσκονταν οι εικόνες είναι πέτρινο.

Αβαντάριο της μονής της Κόκκινης Εκκλησιάς από το 1805 με τα μετόχια

Να σημειώσουμε τέλος ότι το προαναφερόμενο έγγραφο του 1805 με το αβαντάριο της μονής της Κόκκινης Εκκλησιάς, που σώζεται στα Γ.Α.Κ. – Αρχεία Ν. Λευκάδας και αφορά διάφορες μονές, έχει δημοσιεύσει ο Νικήτας Ψαθάς. Στο έγγραφο αυτό αναφέρονται τα εξής: «Μοναστήριον της Υπεραγίας Θεοτόκου της Κόκκινης Εκκλησιάς, περιοχή του χωριού Αλέξανδρος. Εκκλησία του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, είναι το καθολικόν του Μοναστηριού με τις ακόλουθες ερημοκλησιές, ήγουν οι: Άγιοι Πάντες όπου είναι το κοιμητήριον, Άγιος Γεώργιος στην Παλαιοκατούνα, το Γενέσιον της Θεοτόκου εις την Μαρίτσαν, Άγιος Νικόλαος εις του πασά την βρύση. Μετόχιον η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου εις την χώραν».

Άλμπουμ με 37 φωτογραφίες
Για να δείτε το άλμπουμ σε ξεχωριστό παράθυρο κάντε κλικ στον τίτλο