«Αριστοτέλης Βαλαωρίτης. Από τον Μικροελλαδισμό στην Εθνική Αναγωγή» (του Θοδωρή Γεωργάκη)

Ο Βαλαωρίτης σε νεαρά ηλικία!

Γράφει
ο Θοδωρής Γεωργάκης

Το 2024, που απλώνεται μπροστά μας, γιορτάζομε τα διακόσια χρόνια απ’ την γέννηση του ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗ, (1824 – 2024). Στο νησί μας, στην Λευκάδα, ήδη άρχισαν οι προεόρτιες εκδηλώσεις για το ΕΤΟΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗ, που σίγουρα θα κορυφωθούν στο χρόνο που θα διανύσομε. Η ταπεινή μου προσωπική συνεισφορά στον εορταστικό κύκλο για τον ΜΕΓΑΛΟ ΛΕΥΚΑΔΙΤΗ ΒΑΡΔΟ παίρνει την μορφή της έκδοσης ενός βιβλίου τριακοσίων σελίδων με τίτλο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ! ΑΠ’ ΤΟΝ ΜΙΚΡΟΕΛΛΑΔΙΣΜΟ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΑΓΩΓΗ! Από αυτό το ανέκδοτο βιβλίο, που σύντομα, όμως, θα πάρει τον δρόμο του τυπογραφείου δημοσιεύω σήμερα το ομώνυμο κομμάτι, σαν ένα πρελούδιο για τις λαμπρές μέρες, που ξανοίγονται μπροστά μας, με επίκεντρο την ΖΩΣΑ ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΡΩΜΙΟΣΥΝΗΣ, τον εθνικό μας Ποιητή Αριστοτέλη Βλαλαωρίτη!

Ο ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ ΚΑΙ Ο ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ!

Η βαθοσκοπική, όσο και μυσταγωγική αναζήτηση στον χώρο της ποίησης, σαν μια διαρκής αναψηλάφηση του ορατού και του αόρατου κόσμου μας, αρμόζει να κατατείνουν και στο να μας προσδιορίζουν την έννοια του Λειτουργικού Χρόνου, για να δανειστούμε αναλογικά την γνωστή θεολογική έκφραση, ο οποίος Λειτουργικός Χρόνος, περιβεβλημένος και στην ποίηση μια ενεστωτική χροιά, νοείται σαν ένα διαρκές παρόν, όπου η διαχρονία της ποίησης, με την αναγωγική δύναμη των συμβόλων της, εξακολουθεί, δρασκελώντας τον καιρικό χρόνο, το ίδιο να θέλγει, να τέρπει, να διδάσκει, να μεταρσιώνει, να ενσταλάζει, εν τέλει, την αυτοπτική γνώση της στις ανθρώπινες καρδιές! Αυτός ο διαχρονικός – ενεστωτικός χαρακτήρας, το Διαρκές Παρόν, της ρομαντικοεπικής ποίησης, του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, ζει και ανασαίνεται, ως εκ τούτου, και στις μέρες μας σαν η «Τέλεια Σύλληψη της Μεγάλης Ιδέας», όχι με το μορφή ενός επιθετικού κρεσέντου εθνικιστικών αναζητήσεων, αλλά σαν μια περίκαλλη εκλεπτυσμένη εκροή της Μακραίωνης Ελληνικής Πολλαπλότητας, που ποιοτικά και ποσοτικά μορφοποιείται σε έναν μονόδρομο της άρνησης, σε μια συγκατάθεση θυσίας, σε μια διεισδυτική ματιά προς την αυτοσυνειδησία, τελικά, σε μια δυναμική σχέση μεταξύ Επιβουλής και Ελευθερίας…

Τούτο το διαρκές παράγωγο ψυχικής και διανοητικής εσώτερης διεργασίας του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, ώριμο γέννημα της αφρίζουσας σκέψης του, στην κατεύθυνση μιας επιστρατευμένης κατανόησης του κόσμου της Ελευθερίας, αλλά και σαν κορυφαία του αισθητικοτεχνικά επικά πετάσματα, τα «εκταμιεύει» πρώτος ο Κωστής Παλαμάς, στα 1926, ο οποίος μας αυτοπροσδιορίζεται σαν «Μαθητής και Θαυμαστής» του Λευκάδιου αοιδού:

«Προτομή που μέσα σ’ ένα περιβόλι στήνεται, εικόνα ενός ποιητή, βωμός, είναι πάντα που υψώνεται προς τη χάρη ενός αηδονιού. Είτε την πατρίδα, είτε τη γυναίκα, τα πράγματα ή τα όνειρα τραγουδά ο ποιητής, την ιστορία ή τη φύση στο στίχο του και αν βάλλη, Ανακρέων, Πίνδαρος, Σέλεϋ, ότι και αν είναι, είναι για το κελάδημά του. Πάντα επίκαιρος. Δεν είναι ποιητής γιατί εκφράζει αισθήματα και ιδέες, αλλά γιατί κελαηδεί ότι εκφράζει. Και του Βαλαωρίτη η ποίηση σε ότι ωραίο κρατεί μέσα της, ποτέ, σε όποια εποχή κι αν ακουστή, δεν την χάνει την επενέργειά της. Όσοι δεν του βρίσκουν τίποτε, απλούστατα, είναι ανίκανοι να βρίσκουν. Όσοι μονάχα σταματούνε στα ψεγάδια του, θυμίζουν τους επαγγελματικούς εκείνους ψιλολογητές των ωραιοτήτων που κοιτάζουν, όχι με τα μάτια διψασμένα για ομορφιά, αλλά με γλώσσες τροχισμένες να κακολογήσουν. Και τότε βέβαια από κάπου θα πιαστούν. Και τα όμορφα είναι σχετικά, και τη χάρη τους δεν την μετρούν διαβήτες και μικροσκόπια. Και τ’ ασύγκριτα έρχεται περίσταση και συγκρίνονται. Και είναι κανείς ποιητής ή πεζογράφος που αξίζει, όχι γιατί δεν πληρώνει το φόρο της υπεροχής του με ελαττώματα, αλλά γιατί τα προτερήματά του είναι τόσα και, ακόμη σημαντικώτερο, τέτοια, που του αποσκεπάζουν όλα τ’ άλλα. Και ο Βαλαωρίτης τέτοιος είναι. Είναι του καιρού του ποιητής και μαζί κάθε καιρού…».

Και του καιρού του, και περισσότερο του καιρού μας, είναι η ποίηση του Βαλαωρίτη, στην οποία μια φυσίζωη αναγεννητική πνοή ρέει μέσα της, πλατιά συνθετική και λυτρωτικά αποκαλυπτική! Αγκαλιάζει ευωδερά το κυματοφίλητο νησί του και σκορπιέται αφυπνιστικά σ’ ολάκερη την Ρωμιοσύνη, καταυγάζει με διανοητικό περιεχόμενο τον όρο Πατρίδα, εξισώνει την Εθνική Δημοτική μας Γλώσσα με τον Εθνικό Νου! Ανοίγει παράθυρα, ξεθαμπώνει ορίζοντες, σπέρνει μύριους στοχασμούς, αποκαλύπτει ανείπωτες Αλήθειες, χτυπάει τον ξενισμό, ξυπνάει του Έλληνα την ιστορική ευθύνη, στολισμένη με λευκομάρμαρα Δωρικά κιονόκρανα και ραίνει, τελικά, τις καρδιές με του 1821 τις Μυστικές Ενατενίσεις! Το επαναστατικό του όπλο, ο λυτρωτικός ιστορισμός, με έναν άρτια αισθηκοτεχνικό διεμβολιστικό ποιητικό λόγο είναι, διαχρονικά, ο «Αρματωμένος Έρωτας» της αμόλευτης Ελληνικής Ψυχής, που πολεμά σφοδρά το μικρό και το μέτριο και αποκαλύπτει αποθεωτικά το μέγα και το όλον, φτάνει στους βυθούς της Ελληνικής ψυχής και ανασύρει απ’ τα μύχια της μαεστρικά το δέον, δίνει κάθε λογής όψεις στην ιστορία, στην στόχευσή του να χειραφετήσει έναν ολόκληρο Λαό στο κατορθωτό… Αυτή του η πληθωρική περίκαυστη δημιουργία, σαν «Ύψωμα Ιδέας» νοούμενη, πρώτα εγκαρδιώνει, αυτό φαίνεται να είναι απ’ τα κεντρικά στοχούμενά του, αλλά και σηκώνει συνάμα, της Πίστης, της Ελπίδας και της Τέχνης τα φτερούγια, μα, κυρίως, ξεφανερώνει, μέσα απ’ την υπέρβαση του φόβου του θανάτου, τον ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΚΑΙ ΑΡΤΙΟ ΑΝΘΡΩΠΟ, σαν στόχευση αρμονική.

BΑΘΥΧΡΟΝΗ ΠΗΓΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΤΙΚΗΣ ΤΡΟΦΟΔΟΣΙΑΣ!

Ωσάν αναζωογονητικός ηφαιστειακός κρατήρας, ο ποιητής μας, συσπειρώνει όλα τα πολύμορφα ποιητικά αισθητικά και γλωσσικά στοιχεία, συγχρόνως, όμως, λειτουργεί και σαν αγωγός της Ελευθερίας και της Πατριδοφιλίας, προβάλλοντας αξιωματικά την παντοδυναμία της ελληνικής ιστορίας και ανυψώνοντας με μεγάλη προσωπική ευθύνη και Ρωμαίικη ευψυχία, το βάρος της εθνικής ολοκλήρωσης, στο δεύτερο ήμισυ του ταραγμένου 19ου αιώνα! Είναι ο αιώνας των μεγάλων αγώνων και των εθνικών ανακατατάξεων στα Βαλκάνια, μια εποχή που οι εθνικές ελπίδες είχαν μεν σηκώσει τις αντοχές τους, αλλά φανερά πάλευαν να ορθοποδήσουν κάτω από ένα πολιτικό Αθηνοκεντρικό σύστημα, που έστεργε την κάθε μορφής ξένη παρέμβαση και πατριδοφθόρα ξενολατρεία, κυρίως την φιλοαγγλική, την οποία ο Βαλαωρίτης, πρωτοστατώντας με το κόμμα των Ριζοσπαστών να διώξει απ’ τα Επτάνησα, με την Ένωση, την βρίσκει «μπασμένη απ’ την πίσω πόρτα» στην κεντρική ελληνική πολιτική σκηνή… Αυτή η ξενήλατη διεμβόλιση της πολιτικής ζωής της χώρας, μπόρεσε να βρει τον ανασχετήριο παράγοντα στην αναβαπτισμένη στο παρελθόν, και κυρίως στο μαρτυρολόγιο του 1821, Βαλαωρίτικη ποίηση, την οποία εναγωνίως ο ελληνικός λαός την υιοθετεί και την ατενίζει σαν βαθύχρονη πηγή πνευματικής και αναγεννητικής τροφοδοσίας! Με αυτόν τον θαυμαστό τρόπο η εθνική επική ποίηση του
Βαλαωρίτη λειτουργεί σαν χαράκωμα, η οποία με μυστηριακή αγωγή, κατακλύζει έναν αλαφιασμένο λαό και τον απομακρύνει από εφιαλτικές συμπληγάδες. Πως; Με την φανερή πρόθεσή του να οδηγήσει την ΜΙΚΡΟΕΛΛΑΔΙΣΤΙΚΗ αντίληψη του πολιτικού συστήματος, στο δεύτερο ήμισυ του 19 ου αιώνα, που ανοιχτά επέβαλαν οι ξένες μεγάλες δυνάμεις, σε μια νέα ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΑΓΩΓΗ…

Έτσι, ωσάν αρχαίος τεχνογράφος ο ποιητής μας, πλασμένος με την μεταμορφωτική δύναμη της Ομηρικής Αθηνάς, μεταμόρφωσε με τρόπο ιδανικό το ηρωοβριθές 1821 και την ποικιλοπρόσωπη ιστορία του, σε απέραντο σχολείο διδακτισμού και ποιητικής ανάπλασης, ξετυλιγμένα πάνω στην ψυχή ενός ολόκληρου ξαναμμένου λαού, με ένα υπέροχο κρατούμενο, τον Εμπνευματωμένο Πατριωτισμό… Αυτός ο Πατριωτισμός για τον ποιητή μας, έχει περιεχόμενο διανοητικό και δεν είναι μια βολετή και ενίοτε τυχοδιωκτική επίκληση, προκειμένου να αιτιολογήσει επιλογές στην Τέχνη και σαφείς ιδεολογικοπολιτικές αναφορές, αλλά είναι μια αδιάλειπτη Βαθύσαρκη Αλήθεια, που υπηρετεί σε όλη του την ζωή, χωρίς καμιά υπονοητική πατριδοκαπηλεία, μα και χωρίς να κινά χιλιοστό απ’ το Σολωμικό «Πατριωτισμός είναι ότι είναι Αληθές»! Αναδεικνύεται έτσι σε Μιτροστόλιστο Ιεράρχη της Μεγάλης Ιδέας και η αιώνια ριζοσπαστική του νεότητα, οδηγημένη με τον ευθύβολο φανό της ιστορίας, τον καταυγάζει στα μυστικά χρυσοστεφανώματα του Ελληνικού Εσπερινού!

Κ΄ ήταν η έρμη Ελληνική! Κ’ υπόφερνε να νοιώθει
τα φράγκικα τα κάτεργα τη ράχη της να οργώνουν
και να της δέρνει τα πλευρά με τα κουπιά του ο Ξένος!

(ΦΩΤΕΙΝΟΣ, Άσμα Α)

Η κόρη του ποιητή Όλγα, η οποία έθεσε τέρμα στη ζωή της σε ηλικία εικοσιοκτώ ετών για τον ανεκπλήρωτο έρωτά της στον Ψυχάρη!

Για να επιτευχθεί, όμως, αυτή η ταύτιση της εθνικής επικής ποίησης με το ηθικοπολιτικό δέον, χρειάστηκε να μετατραπεί σε ένα μεγάλο πεδίο συμβολισμού ιδεών, απ’ τον ποιητή μας, μεταξύ των οποίων κυρίαρχη θέση κατέχει η σύμπτωση εθνικών και εδαφικών ορίων. Υπό αυτή την έννοια η ποίηση του Βαλαωρίτη κινείται δημιουργικά στην κατεύθυνση μιας λυσιτελούς παραγγελίας. Περιβάλλεται με ένα αισθητικό διάκοσμο, που αναδεικνύει συγχρόνως το αίσθημα της πολιτιστικής υπεροχής, υποβαστάζει την εθνική ταυτότητα σαν αδιαίρετη ενότητα με την παράδοση, την οποία οδηγεί σχεδόν σε δογματοποίηση και αναζωογονεί όλες τις παλιές κεντρομόλες δυνάμεις προς τον πυρήνα των δυνατών ιδεολογικών προσανατολισμών! Όλα τούτα δεν είναι παρά μια ευρεία ανάπτυξη του εθνικού αναστοχασμού, ο οποίος δεν αυτοαναγορεύεται σε κυρίαρχο επιθετικό παράγοντα κατά του μουσουλμανικού κόσμου, ούτε σαν υποκατάστατο μιας ιμπεριαλιστικής Βαλκανικής συμπεριφοράς, αλλά περνά στην συνείδηση του Έλληνα σαν κορυφαίο αναπλαστικό στοιχείο, που ξεκινά απ’ τον Ρήγα και διαπερνώντας τον Κάλβο, τον Σολωμό και τον ίδιο τον Βαλαωρίτη, επιδιώκει τον εγκιβωτισμό του όλου Ελλαδικού χώρου και την δίκαιη επανάκτηση αυτών, που αιώνες ανήκαν και ανήκουν στην Κοινότητα των Ρωμιών…

ΣΤΟΧΟΠΡΟΣΗΛΩΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ

Με αυτή την θεληματική εσώτερη διεργασία ο Βαλαωρίτης διανθίζει το ποιητικό του έργο. Η κλιμάκωση και πρόσμειξη της ποίησής του με ολοένα αυγατιζόμενα δεδομένα, παρμένα κυρίως απ’ το καθαγιασμένο 1821, δημιουργεί ένα είδος ιδεολογικού περιβλήματος, που μέσα του αγκαλιάζει κάθε αναγεννητική προσδοκία! Είναι αυτός ο «Κρυμμένος Θεός» της ποίησης, που θα οδηγήσει στα νέα εθνικά βήματα. Ως εκ τούτου, φαίνεται ολοκάθαρα πως, η ηρωική επική ποίηση για τον Βαλαωρίτη, δεν είναι παρά το αποτέλεσμα μιας πράξης αυτοπροσδιορισμού της συνείδησής του, πάνω σε μια διαρκή εξελισσόμενη δυναμική, χωρίς εκπτωτικές αναφορές, αλλά με συνεπή δογματική ακαμψία και σταθερή στοχοπροσήλωση προς τον κόσμο της εθνικής κυριαρχίας, χαρακτηριστικά προικιά του Αγιομαυρίτη βάρδου, που δίκαια θα του απονείμουν τον τίτλο του Εθνικού Ποιητή! Και να Ο ΦΩΤΕΙΝΟΣ!

Όταν το γένος τήκεται, όταν η γη μας στείρα
τρώγει, χορταίνει λείψανα, για να ξερνά σαπίλα.
Ρίξε το μάτι ολόγυρα! Τύφλα παντού, μαυρίλα.
Δούλοι οι πατέρες μας ψοφούν, παιδιά γεννιόνται δούλοι
σκουλήκια που δικάστηκαν θαμμένα στο κουκούλι
να μην ιδούν ποτέ φτερά…
Ποιος θα’ βρει τ’ αντικλείδι ν’ ανοίξει το κιβούρι μας…

«Τ’ αντικλείδι» του ξελεφτερώνει πρώτα τα επτά νησιά! Ένας απ’ τους κύριους πολιτικούς σχεδιαστές της Ένωσης των Επτανήσων, ο Βαλαωρίτης, με το κόμμα των Ριζοσπαστών, είναι σε προνομιακή θέση όχι μόνο στα Ιόνια νησιά, αλλά σε όλη την Ελλάδα, προκειμένου να διεκδικήσει ένα μεγάλο τρόπαιο: την ποιητική του καταξίωση και αναγνώριση απ’ το Εθνικό Κέντρο! Τον Απρίλιο του 1864 και ενώ όλα έχουν δρομολογηθεί για την μεγάλη ημέρα της Ένωσης, έναν μήνα μετά στις 21 Μαϊου, πραγματοποιεί ένα θριαμβευτικό ταξίδι στην Ζάκυνθο, ακολούθως στον Πειραιά με τελικό προορισμό την Αθήνα. Η ρητορική του δεινότητα, η ποιητική του ρηξικέλευθη πατριωτική «Καλημέρα», και ο «Ρηγαίος» παροξυσμός του, ξαφνιάζουν το κοινό, μα και η δυναμική του προσωπικότητα εκτοξεύουν στα ύψη την δημοτικότητά του! Γι αυτή την υψηλή του Εθνική, πλέον, αναγνωρισιμότητα, μαζί με την ηρωικοεπική του ποίηση, που αντλεί μέσα απ’ το μαρτυρολόγιο του 1821, ένα χρόνο πριν την ένωση των Επτανήσων, το 1863, ο Κερκυραϊκός Σύλλογος «ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ» θα τον ανακηρύξει πρώτος επίσημα Εθνικό Ποιητή, για να πάρει, ακολούθως, τα εύσημα ολόκληρου του ελληνικού λαού, σαν Ταγός και Δάσκαλος, φτάνοντας μέχρι τις μέρες μας ένας ευπατρίδης ποιητής, θεωρώντας φιλοπατρία το καθήκον να πηγάζει απ’ τις έννοιες της Ελευθερίας, της Δικαιοσύνης και της Αλήθειας.

Ξάστερη, με αδρούς αντρίκιους χαρακτήρες, η εξωτερική του πάγκαλη όψη, φανερώνει αντάμα τον πολυτάλαντο κόσμο, που έκρυβε μέσα του, με τον οποίο πάτησε δυνατά την σφραγίδα του στα φανερώματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας του 19ου αιώνα. Πήρε την ποίηση απ’ τα Επτανησιακά σαλόνια των κοσμικών επιδείξεων, αλλά και τα Ελλαδικά, μετά την ένωση του 1864, οπότε και κορυφώνεται η ποιητική του δημιουργία, και την έφερε σιμά στον λαό του, τόσο με τον αποθησαυριστικό του γλωσσικό υλισμό, όσο και με τα υψηλόφρονα και καλαίσθητα ποιητικά του κλέη, κάνοντας αυτή του την ποίηση ένα με την ίδια την ζωή του Έλληνα σε κατάσταση θερμής περίπτυξης… Η φύση, ως εκ τούτου, φαίνεται πως τον προόριζε να βρει τους πολεμάρχους του 1821, και ως άλλος Θωμάς, να τους ψηλαφίσει τις πληγές, να συμπυκνώσει στην γραφίδα του ότι αισθάνεται ένας ολόκληρος μαρτυρικός λαός και να ανακεφαλαιώσει το πνεύμα και τον πόθο ολόκληρου του έθνους, που εκτείνετο πέραν των ασφυκτικών ορίων της εποχής. Και πέτυχε αυτή του την θεία αποστολή, σε νιοστό θα λέγαμε βαθμό, και μπήκε στις ρούγες και στα σοκάκια της χώρας και τραγουδήθηκε η θωριά του ξαναμμένη στο νιόφωτο του Eλληνικού Παρνασσού και πέρασε γοργόφτερο περιστέρι απ’ τις συμπληγάδες του λογιοτατισμού, για να κρεμάσει της νεοελληνικής ποίησης και της λαϊκής γλώσσας το θηκάρι, όχι απλά μέχρι εκεί που έφτανε το χέρι του, αλλά ως τ’ αστέρια και παρέκει…

H κρήνη των Βαλαωριταίων, το 1829, στον συνοικισμό Καλλιγώνι, στα περίχωρα της πόλης της Λευκάδος!

Η βιολογική και ηθική κληρονομικότητα, που κουβαλά ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, με καταγωγή μακρινή απ’ την Βαλαώρα της Ευρυτανίας και δη απόγονος αγωνιστών, των Χρήστου και Μόσχου Βαλαωρίτη, άρα διαθέτει αποφασιστικότητα, αδάμαστη, σταθερή και ατσαλωμένη ψυχική επαγρύπνιση, όσο και ρηξικέλευθη θέληση, ψυχικά γνωρίσματα που πολλαπλασιάζει η Λευκαδίτικη νησιώτικη ιδιοσυγκρασία του, με την ποιητική της συναισθηματική σπορά, είναι τα χαρίσματα, που θεμελιώνουν τον ρόλο του μεγάλου ταγού της ελληνικής πολιτικοπνευματικής ζωής, της ταραγμένης εποχής του, η δεκαπενταετία 1860 – 1875, όπως θα δούμε διεξοδικότερα παρακάτω, ήταν εξόχως δύσκολη κυρίως για τα εθνικά μας θέματα, της στενάχωρης εδαφικά τότε Ελλάδας, και τον αναδεικνύουν σε κορυφαίο παράγοντα στην πορεία προς την θεμελίωση αυτής της άλλης Ελλάδας των οραμάτων του! Γνωρίζει καλά ο ποιητής μας ότι είναι διαφορετικός, γνωρίζει πως είναι ταγμένος σε μια αέναη ενδοστρεφή προσπάθεια να πείσει… Συλλαμβάνει ακαριαία τα πνευματικά και πολιτικά μηνύματα της εποχής του, που χρωματίζονται απ’ τον παιδαγωγικό χαρακτήρα της ποίησης, αλλά και επιζητούν αρχικά την ανάγκη για Ένωση των Επτανήσων και ακολούθως τη νέα μεγάλη εθνική ανάγκη για επαύξηση του εδαφικού παράγοντα της χώρας ολάκερης, ώστε να συμπέσει με τον εθνικό παράγοντα, ο οποίος βρίσκεται σε πλατύτερους ορίζοντες, και πέραν απ’ την ασφυκτική οριογραμμή Αμβρακικού – Μαλιακού… Συγχρόνως, τα αντι – ξενικά, ποιητικά του τριγυρίσματα, όπως κορυφαία εκφράζονται με το απαράμιλλο επικολυρικό του δημιούργημα, τον ΦΩΤΕΙΝΟ, φέρνουν στον Έλληνα έναν νέο υψωμένο και ατσαλάκωτο ουρανό, που κατακαίει όλα τα εξωτερικά ενάντια… Ακόμη και τα ενδοελλαδικά… Αφού και εδώ <<έστησε>> τον πόλεμό του απέναντι σε κάθε μορφή αρνητισμού και αμφισβήτησης του εμπνευσμένου ποιητικού έργου… Ο Κωστής Παλαμάς, ο αρειμάνιος φιλοτεχνιστής του Βαλαωρίτικου κάδρου, σε ένα απ’ τα επίσης καταπληκτικά του πεζά, στα 1907, σημειώνει:

«…Όλα τα μεγάλα κατορθώματα βρήκαν αντίσταση ανάλογα με το μεγαλείο τους… Ότι δεν προχωρεί με την αμάχη, ότι δεν κερδίζεται με τον πόλεμο, θα πει πως δεν είναι άξιο και πολύ να το προσέξουμε…».

Η ΚΑΤΑΦΑΣΗ ΠΑΛΑΜΑ, ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΥ ΚΑΙ ΣΑΒΒΙΔΗ!

Και αυτόν τον δύσκολο δρόμο, σαν «χρυσός εν χωνευτηρίω», τον διάβηκε και εν ζωή και μετά θάνατον ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης… Ένας αυτοκίνητος άνθρωπος και ποιητής, σε εποχές που «τσουρούφλιζαν», απαράμιλλος τεχνίτης του Λόγου και της Ψυχής, αποδείχτηκε πως μας «χτίζει» ήρωες και ρυθμούς, πως μας συνυφαίνει το δράμα, τη λύρα, το έπος και τον μύθο, σε μια διαδρομή καθάριας γνωριμιάς με τον Λαό, παρακαταθήκες που πολεμήθηκαν άγρια στην εποχή του, σαν μορφή «Εξόριστης και Τερατολόγας Ποίησης», η οποία, όμως αναζητούσε τον ιδανικό χρόνο, για να αποκαλυφθεί στην ολάκερή της μεγαλοπρέπεια! Και ο χρόνος «ονομάζονταν» Άγγελος Σικελανός, Κωστής Παλαμάς και Γεώργιος Σαββίδης, με την πλέρια «Βαλαωρίτικη Κατάφασή τους»! Μα πάνω από όλους εξακολουθεί και σήμερα να ονομάζεται με όνομα ντρίτο και σταράτο: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΨΥΧΗ!

Συνοπτικά, στο ποιητικό έργο του Βαλαωρίτη, μας αποκαλύπτεται ένας ιστορικός κόσμος, μέσα από μια πρωτόγνωρη αίσθηση της λαϊκής γλώσσας, με την ανάσα μας να πάλλεται πάνω στον παλμό της έξαρσης, όπου το υπερφυσικό των Ηρώων του 1821 διευρύνει τα όρια της συμβατικής μας ζωής και μας ανοίγει τον δρόμο σε μια πρόκληση συνάντησης και γνωριμιάς με τον Λευκαδίτη αοιδό! Γιατί ο Bαλαωρίτης, με τρόπο εκπληκτικό, μπόρεσε και ταίριαξε δυο ιδανικά για την Τέχνη, το καλλικέλαδο κελάδισμα της ψυχής του Τεχνίτη και τον αρμονικό αντίλαλο της Εθνικής Ψυχής! Στο δεύτερο συνταίριασμά του, ο ποιητικός του ξετυλιγμός παρουσιάζεται με το πάντρεμα του επικού, του λυρικού και του πατριωτικού, αρμονικές κινήσεις που δεν είναι παρά η μελωδική αναβάπτιση της χώρας του, και της χώρας μας, σε μια ευκολολύγιστη φαντασία, η οποία κινείται στις ράγες του καινούργιου και του πλήθιου, «καλιγώνοντας» στο παλιό τα πέταλα της εμπειρίας και ξαναφέρνοντας, έτσι, στο προσκήνιο το ηρωικό 1821, με τα αναστάσιμα καριοφίλια και την Πινδαρική λύρα με τις πολλαπλές πλαστουργίες, που φαντάζουν ίδιο μέγεθος με την Ελευθερία και την Αληθινή Ελλάδα. Προεκτείνει παραπέρα και εισάγει την αισθαντικότητα του δημιουργού στο κέντρο ενός αναγεννητικού πατριωτισμού, συνομιλώντας καθαρά με τον κόσμο της Δημοτικής ποίησης, της ιστορίας, μα και του μύθου, δομικά υλικά του έργου του, τα οποία μεταστοιχειώνει σε διάπυρη ένταση της ζητούμενης «Νέας Ελλάδας», μέσα στον κόσμο της οποίας προχωρεί και ο ίδιος με μια λαμπρή ιστορικοεπική εποπτεία, που μεταγγίζεται απ’ τον ΔΙΑΚΟ, τον ΑΣΤΡΑΠΟΓΙΑΝΝΟ και απ’ τον ΦΩΤΕΙΝΟ, με τρόπο μυητικό, στον Έλληνα ενεστωτικά…

Στην Επτανησιακή Εθνοσυνέλευση με τον Παδοβά και τον Λομβάρδο

Ένας νόστος τα δημιουργήματά του ακεραιωμένων μορφών ενός αμόλευτου διανοητικού πατριωτισμού, μαστορικά και πολυφορτικά σαν μπαίνει στην ψυχή του απλού ανθρώπου, και λειτουργεί με όρους ψυχοπνευματικούς σαν παλλόμενη απελευθερωτική ισχύς, που αναγάγει, τελικά την Ελευθερία σε υπέρτατο αγαθό, με μια μανική υπέρβαση και αυτού ακόμη του θανάτου, που τον εξακοντίζει, μαστορικά ο ποιητής μας σε μιαν άλλη όψη της ζωής…

Γνωρίζει, άριστα, ο ευφυέστατος Βαλαωρίτης πως, το σύνολο έργο του, που πολεμήθηκε λυσσαλέα, χαρακτηριζόμενο ακόμη και σαν «τερατολόγημα» πως, θα φτάσει στους επιγενέστερους, σαν το «Μεστωμένο Αύριο του Ελληνισμού», όπου η αιχμή του δόρατος, με δύο όψεις, αφ’ ενός του Πατριωτισμού, αφ’ ετέρου αυτή του Αυτοκράτορα Λαού, θα ξεκινήσει εκείνο το ποιοτικό άλμα του Ελληνισμού, όμοιο με έκσταση και προσευχή, να τροφοδοτεί το Εθνόψυχο όραμα… Για να διακηρύξει εξήντα πέντε χρόνια μετά, μέσα στο ταραγμένο 1944, ο ομότεχνος και «ομομήτριος» εκ Λευκάδος, ο Άγγελος Σικελιανός, ο φυσικός διάδοχος και Διεκπεραιωτής του Βαλαωρίτειου Δρόμου, για τον «Ψάλτη της Λευτεριάς», πως:

«… Έχουμε ανάγκη στις ημέρες μας από προσωπικότητες, (σαν του Βαλαωρίτη), που να μπορούνε να σηκώνουνε στους ώμους τους την προβληματικότητα, την ευθύνη, την οδύνη, την αξιοπρέπεια του συνόλου…».

Στον επίλογο τούτου του εισαγωγικού μας, στο «Βαλαωρίτικο Σύμπαν», σημειώματος, αρμόζει να κλείσομε με ένα απόσπασμα απ’ την τριαντακοντασέλιδη επιστολή του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, ίσως η ποιητική του διαθήκη και εν μέρει απάντηση σε όσους του καταλόγισαν την έλλειψη Ποιητικής Μορφής, Σύλληψης και Εσωτερισμού, όπως την δημοσιεύει ο Εμμανουήλ Ροΐδης στον βιβλίο του «Αριστοτέλη Βαλαωρίτης» και στην οποία ο ποιητής μας αυτοαποκαλύπτεται και στους επικριτές του και στους αιώνες:

«… O Bushut περιγράφει μετά θαυμαστής ακριβείας το νέο νόσημα του αιώνος «Νευρισισμόν», (nevrossisme), του οποίου τα πρώτα θύματα είναι οι ποιηταί. Αισθάνομαι ότι νόσος βαρυτάτη, αλλόκοτος, αθεράπευτος είναι αυτή καθ’ εαυτή η ποιητική διάθεσις. Πάσα στιγμή εμπνεύσεως είναι δι εμέ στιγμή παραφροσύνης και όλος ο οργανισμός μου πάσχει δεινώς εκ της πυρακτώσεως της φαντασίας. Οι καρδιακοί παλμοί οίτινες θα με φέρουν ογλήγωρα εις τον τάφον, είναι το μόνον μου κέρδος εκ της ποιητικής διαθέσεως…».

Ο Ποιητής των ποιητών και ο Έλληνας των Ελλήνων!