Ένα άνω των 100 ετών υπαίθριο σκαλιστό μαρμάρινο προσκυνητάρι-παγκάρι της Αγίας Μαύρας (Ανανεωμένο)

Όταν τον ρώτησα και μου είπε που αρχικά ήταν τοποθετημένο άρχισα κάτι να ψιλοθυμάμαι. Βρισκόταν στο Πέραμα (πορθμείο) που εκτελούσε χρέη γέφυρας και ένωνε το νησί της Λευκάδας με την απέναντι Ακαρνανική στεριά. Ήταν από τη μεριά της Λευκάδας, σε ένα σημείο όπου συναθροίζονταν κόσμος που αναχωρούσε για ταξίδι, αναμένοντας την άφιξη του πορθμείου, το οποίο σύρονταν με αλυσίδες από τη μια πλευρά στην άλλη. Οι φθορές που έχει υποστεί είναι από τρακαρίσματα των αυτοκινήτων που περίμεναν κι αυτά να περάσουν απέναντι, ενώ δεν αποκλείεται και η περίπτωση του βανδαλισμού με σκοπό την κλοπή του περιεχομένου.

Ο λόγος για ένα παλιό υπαίθριο σκαλιστό μαρμάρινο προσκυνητάρι-παγκάρι, που χρησίμευε για να ρίχνουν πιο παλιά οι πιστοί τον οβολόν τους, σε μια εποχή που το θρησκευτικό στοιχείο ήταν πιο έντονο. Στο κέντρο της τετράπλευρης μαρμάρινης κατασκευής, τύπου κιβωτίου, υπήρχε μία ειδικά διαμορφωμένη σχισμή όπου έριχναν οι πιστοί την συνδρομή τους για την ενίσχυση του ναού. Πάνω από τη σχισμή φέρει ημικυκλικά την επιγραφή «ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΑΣ ΜΑΥΡΑΣ», ενώ σε μία εσοχή ήταν τοποθετημένη και η εικόνα της Αγίας Μαύρας, ο ναΐσκος της οποίας βρισκόταν σε κοντινή απόσταση μέσα στο ενετικό κάστρο.

Κάτω ακριβώς από τη σχισμή για τα χρήματα αναγράφεται το ονοματεπώνυμο του δωρητή που είχε αναλάβει τα έξοδα κατασκευής: «ΔΩΡΕΑ ΠΑΝΟΥ Ι. ΘΕΡΜΟΥ». Πρόκειται για τον γνωστό Λευκαδίτη έμπορο ο οποίος πέθανε στις 25 Σεπτεμβρίου 1917 σε ηλικία 65 ετών. Οπότε συμπεραίνουμε, ότι το προσκυνητάρι-παγκάρι που αποτελεί ένα δείγμα της εκκλησιαστικής τέχνης και συνάμα ιστορικό-λαογραφικό στοιχείο του τόπου μας, είναι άνω των 100 ετών.

Όπως μας είπε ο συνομιλητής μας, ο π. Ιωαννίκιος Ζαμπέλης, υπάρχει ακόμη ένα πανομοιότυπο προσκυνητάρι-παγκάρι έξω από τον Άγιο Γεώργιο του Καρύτση, στην ομώνυμη οδό στο κέντρο της Αθήνας, απέναντι από τον μουσικοφιλολογικό όμιλο «Παρνασσός». Επίσης, ψάχνοντας στο διαδίκτυο βρήκα ότι ένα ακόμη βρίσκεται στη συνοικία της Ευαγγελίστριας στον Πειραιά, έξω από τον ομώνυμο ναό, και όπως αναφέρει ο συντάκτης του άρθρου «Τα παλιά προσκυνητάρια του Πειραιά», διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση. Μας είπε ακόμη ο συνομιλητής μας ότι με το θέμα έχει ασχοληθεί και η κα Μίρκα Ζακυνθινού αλλά δεν βρήκα κάτι σχετικό.

Περισσότερες πληροφορίες για την μαρμάρινη στήλη καταθέτει ο π. Σπυρίδων Κωνσταντής ο οποίος σχολιάζει:

Σχετικά με την εικονιζόμενη μαρμάρινη στήλη: Πρόκειται για μαρμάρινο ζητιάνο, έργο κατασκευασμένο μεταξύ των ετών 1920-1938 προερχόμενο ασφαλώς από το εργαστήρι του Ιωάννη Ν. Καρπάκη, σπουδαίου Τηνιακού μαρμαρογλύπτη του οποίου έφερε την υπογραφή ΙΩΑΝ ΚΑΡΠΑΚΗΣ ΕΠΟΙΕΙ στη βάση. Παρόμοια τοποθέτηση δύο όμοιων μαρμάρινων ζητιάνων υπήρξε στις δύο πλευρές της παλαιάς γέφυρας στην Χαλκίδα. Για μια ανάλυση του εν λόγω ιστορικού τύπου προσκυνηταριού έχω αναφερθεί με διάφορες εισηγήσεις όπως: academia.edu/96385470/Η_περίπτωση_των_μαρμάρινων_ζητιάνων_Εξωτερικές_αισθητικές_στήλες_για_την_ενίσχυση_και_αποπεράτωση_ιερών_Ναών_της_Αττικής

Επίσης υπάρχει το υπό έκδοση επιστημονικό σύγγραμμα: ΟΙ ΜΑΡΜΑΡΙΝΟΙ ΖΗΤΙΑΝΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΝΑΩΝ ΜΕ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΩΣ ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΑΡΙΑ, εάν επιθυμείτε περαιτέρω πληροφορίες για το θέμα δύναμαι να σας απαντήσω.

π. Σπυρίδων Κωνσταντής

Λειτουργιολόγος