Μία οχιά (Vipera ammodytes) σήμερα 8 Φλεβάρη στην ορεινή Λευκάδα – Πότε ξυπνούν τα φίδια από την χειμερία νάρκη;

Η φωτογραφία μάς στάλθηκε από αναγνώστη μας και είναι σημερινή. Το φίδι εντοπίστηκε από μία γάτα στην αυλή του σπιτιού του και είναι η γνωστή στα μέρη μας Οχιά. Μια νεαρή Vipera ammodytes (Οχιά), το μοναδικό είδος φιδιού στον τόπο μας που είναι δηλητηριώδες. Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν την σκότωσε όπως συμβαίνει δυστυχώς συχνά στον τόπο μας αλλά την εγκλώβισε σε έναν κουβά με σκοπό να την απελευθερώσει την αυριανή μέρα σε μία περιοχή λίγο μακριά από το σπίτι του.

Οι Οχιές παραμένουν σε χειμερία νάρκη συνήθως από τις αρχές Νοεμβρίου μέχρι και τον Φεβρουάριο. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει πιθανότητα να δούμε οχιά μέσα στον Δεκέμβριο, αφού εξαρτάται από το κλίμα και την θερμοκρασία που επικρατεί.

Όπως παρατηρεί το εξειδικευμένο site για την ερπετοπανίδα της χώρας μας herpetofauna.gr υπάρχει η λανθασμένη εντύπωση ότι τα ερπετά πέφτουν σε χειμερία νάρκη το φθινόπωρο και ξυπνάνε πάλι την άνοιξη. Έτσι είναι αφύσικο να δούμε κάποιο φίδι μέσα στο χειμώνα. Η πραγματικότητα είναι ότι τα φίδια δεν γνωρίζουν από εποχές και ημερομηνίες και δραστηριοποιούνται ανάλογα με τις θερμοκρασίες. Και οι θερμοκρασίες στις οποίες δραστηριοποιούνται είναι πολύ πιο χαμηλές από αυτές που νομίζουν οι περισσότεροι. Έτσι, τις ζεστές ημέρες του χειμώνα, όταν η θερμοκρασίες είναι μεγαλύτερες από 8°C πολλά είδη ερπετών δραστηριοποιούνται και βγαίνουν από τις κρυψώνες τους.

Τα φίδια είναι ποικιλόθερμα (εξώθερμα) ζώα, που σημαίνει ότι δεν παράγουν τη δική τους θερμότητα (όπως για παράδειγμα ο άνθρωπος και όλα τα θηλαστικά) αλλά αποκτούν τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Έτσι όταν οι θερμοκρασίες του περιβάλλοντος πέσουν αρκετά, πέφτει και η θερμοκρασία του σώματός τους και αυτά γίνονται νωχελικά και δυσκίνητα. Για να γλιτώσουν την πλήρη ακινησία και το θάνατο από την υποθερμία, τα φίδια αποσύρονται σε κρυψώνες όπου η θερμοκρασία μένει σχετικά σταθερή και δεν πέφτει σε επικίνδυνα επίπεδα και αδρανοποιούνται, ρίχνοντας το μεταβολισμό τους κατά πολύ. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να αντέξουν για πολύ καιρό αν χρειαστεί, χωρίς νερό και τροφή.

Όταν η θερμοκρασία του περιβάλλοντος ανέβει σε επίπεδα μεγαλύτερα των 8°C, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, όπως είναι η ηλιοφάνεια, οι θερμοκρασίες της προηγούμενης ημέρας και νύχτας, η υγρασία, κτλ, τα φίδια μπορεί να βγουν από τη κρυψώνα τους για να «ξεκλέψουν» λίγο ήλιο ή ακόμα και να αναζητήσουν τροφή, καλύτερη κρυψώνα, κτλ. Ειδικά κάποια είδη όπως το Σπιτόφιδο, η Οχιά, το Νερόφιδο, η Στεφανοφόρος, ο Λαφιάτης του Ασκληπιού κ.ά., μπορούν να δραστηριοποιούνται ακόμα και σε θερμοκρασίες γύρω στους 7 βαθμούς Κελσίου και παρατηρούνται σχετικά συχνά να κυκλοφορούν στα μέσα του χειμώνα. Επίσης φίδια και άλλα ερπετά μπορεί να εγκαταλείψουν την κρυψώνα τους όταν αυτή καταστραφεί ή πλημμυρίσει.

Σύμφωνα πάλι με το ίδιο site από τα είδη οχιάς στην χώρα μας απαντά το είδος Vipera ammodytes meridionalis (Boulenger, 1903) και πιθανόν το υποείδος Vipera ammodytes montandoni (Boulenger, 1904). Ολικό μήκος έως 90 cm, συνήθως λιγότερο, σπάνια περισσότερο. Ποικίλει σε χρωματισμούς. Φέρει χαρακτηριστική απόφυση στην άκρη του ρύγχους. Δραστηριοποιείται την ημέρα αλλά και την νύχτα όταν οι θερμοκρασίες είναι υψηλές. Τα ενδιαιτήματά του ποικίλουν, όμως φαίνεται να προτιμά ηλιόλουστες, ξηρές και βραχώδεις πλαγιές με λίγη βλάστηση. Συχνά σκαρφαλώνει σε θάμνους και πετρότοιχους. Ζευγαρώνει στα τέλη της άνοιξης και τα θηλυκά γεννούν 4-20 νεογνά, τέλη του Αυγούστου. Πέφτει σε χειμερία νάρκη τον Οκτώβριο και ξυπνά κατά τον Φεβρουάριο-Μάρτιο. Τρέφεται κυρίως με μικρά θηλαστικά αλλά και μικρά πουλιά, αμφίβια και σαύρες. Σφυρίζει δυνατά όταν απειληθεί και κουλουριάζεται σε στάση άμυνας. Θα δαγκώσει αν πατηθεί ή πιαστεί. Το δηλητηριώδες δάγκωμα του φιδιού αυτού χρήζει ιατρικής αντιμετώπισης».

Η πιο κάτω φωτογραφία μιας ακόμη οχιάς έχει ληφθεί από μένα προσωπικά στην ίδια περιοχή, τα Κολυβάτα Αλεξάνδρου Λευκάδας.