Α. Σικελιανός: Βήμα Αθανασίας ο ερωτικός συναρπασμός…

Αφιέρωμα για τα εκατόν σαράντα χρόνια απ΄ τη γέννησή του (Μάρτιος 1884).

Γράφει
ο Θοδωρής Γεωργάκης

(Eδάφια απ’ το ανέκδοτο βιβλίο μου με τίτλο: «Άγγελος Σικελιανός. Έρωτας Θάνατος μια αμφιδρομική αλύσσωση»)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΣΙΚΕΛΙΑΝΙΚΟ ΣΥΜΠΑΝ!

Ο ήρωας αυτού του γοητευτικού παραμυθιού, που ξανοίγεται στα μάτια σου διαβαστή μου, ο Αγιομαυρίτης θεράπων του λυρισμού ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ, πρόβαλε μέσα στην ψυχή και στην σκέψη των νέων ποιητών του καιρού εκείνου των αρχών του 20ου αιώνα, σα νέο αστέρι στον κόσμο του πνευματικού στερεώματος! Βαθιά ποτισμένος απ’ την αρχαία Ελληνική παράδοση, αποζητώντας μια εσωτερική λύτρωση ψυχής και νου σε μια καθολική σύλληψη του κόσμου, που την έβρισκε στη ζωή, στον μύθο, στα μυστήρια, στον Ορφισμό, ζωογονούσε την θεωρητική του ενόραση με μια θαυμαστή αίσθηση, ταύτιση σχεδόν με τη φύση και μια θερμή και πάντα ανανεωμένη έμπνευση, που ξεχείλιζε στη λυρική του γραφίδα. Υπηρέτησε πιστά τη μεγαλόπνοη θεωρία του για το ρόλο του δημιουργού ποιητή σαν ιεραπόστολου μιας θρησκευτικής ιδεολογίας, που ενσωματώνεται στην παράδοση και στην αδιάλειπτη πορεία του κόσμου μέσα στους αιώνες! Οραματίζεται την επανασύνδεση του ανθρώπου σ’ αυτόν τον αρχέτυπο Μύθο της ενιαίας ψυχοσωματικής υπόστασης.

O ποιητής μας ήταν πλασμένος με τον έρωτα, την πέτρα και σιδερόχυτος! Ένας άπληστος άντρας, γεμάτος ξεχειλίζουσα ακμή, που η φύση τον έπλασε αρχαιοελληνικό Κούρο, πολύ πριν οι λιθοξόοι τον κάνουν άγαλμα! Η πλάση, η μεγάλη πλάση, του χάρισε μια σαγηνευτική ομορφιά σώματος και ψυχής! Ο δικός μας τούτος ποιητής δεν ήταν μόνο δημιουργός ωραίων έργων και ωραιόπαθος ο ίδιος και δεν ήξερε μόνο να στολίζει τη ζωή του με γοητευτικές πόζες. Ήτανε έξαλα ωραίος. Όσοι παραστάθηκαν στη γέννα του, το ξημέρωμα της 18ης Μαρτίου 1884, απ’ τη μητέρα του Χαρίκλεια Σικελιανού, το γένος Στεφανίτση, είχαν να διηγηθούν πως το παιδί γεννήθηκε με Μαγνάδι στο πρόσωπο! Σημάδι ευοίωνο, πως τούτο το αγόρι ήταν ευλογημένο απ’ την τύχη, ξεχωριστός άνθρωπος και προορισμένος για τρανή πορεία στην ζωή! Έτσι, βαδίζοντας στην πράξη αυτόν τον δρόμο της προεξαγγελθείσης πνευματικής ευδαιμονίας και ηγεμονίας, ο Άγγελος Σικελιανός, υπήρξε ο ολβιότερος θεραπευτής των υψηλών διανοημάτων, των αμόλευτων καρδιών, των Αγιοριτισμένων συνειδήσεων, γιατί δυνήθηκε, σαν πάντερπνος Κλέοβης και Βίτονας μαζί, να οδηγήσει με μοναδικό οίστρο και μεγαλοσύνη την άμαξά του, με πρωθιέρεια στον μεγαλόπρεπό της θρόνο, την σύζευξη λυρισμού και ερωτισμού, που έφερε μαγικό απότοκο το Ψαλτήρι της Νεοελληνικής ψυχής, τον Τιπούκειτο της δικιάς μας πνευματικής προκοπής! Μια συνέχεια, ένας κρίκος ατσάλινος με τον αρχαιοελληνικό «Κουρισμό», με την αρχαιοελληνική Θρυαλλίδα, που πυρπολεί ολόσωμα την διττή υπόσταση σώματος και ψυχής και την παραδίνει «σάρκα μία» εξαγνισμένη στου παντεπόπτη έρωτα τον λύθρο!

Αν ο έρωτας είναι κάτι λιγότερο από αθανασία, τότε ο άνθρωπος είναι κάτι λιγότερο από λεύτερος, τότε ο άνθρωπος τραβάει μόνο το δρόμο του σκλαβόκαρδου ευδαιμονισμού και αγνοεί τούτη τη μεγάλη κλίμακα, που γοργοπετάει το είναι του και ολοκληρώνει τις αισθήσεις σε μια ολιστική παρθένα ευωχία! Αν ο έρωτας είναι κάτι λιγότερο από σύγκορμη και σύμπαντη και σύμπνευστη φωτιά, τότε ο άνθρωπος είναι κάτι λιγότερο από σπινθηρίζον αλάβαστρο, τότε πλανιέται ερμοτάξειδος στης άπυρης ζωής τις διακυμάνσεις, βλογημένος μόνο απ’ τους Μιθριδατισμούς της ανίερης σκέψης… Αν ό ήρωας του παραμυθιού μας, ο Άγγελος Σικελιανός, ο δομητής και πλάστης της νεοελληνικής μας ψυχής, δεν είχε τόσο ολόγιομο στην πλάτη του το πολύχρωμο και μελίγευστο δισάκι του αισθησιασμού, του έρωτα πυρπολητή, της άχραντης εσωτερικής ερωτικής κοιτίδας, τότε, μάλλον, θα απόλειπε αισθητά και ο λυρικός του οίστρος, τότε, μάλλον θα κιότευε και ο υψιπέτης νους του…

Ο ΑΓΓΕΛΟΣ ΚΑΙ Η ΕΥΑ

Ο Άγγελος Σικελιανός, ο βλογημένος τούτος Γενάρχης του λυρισμού και του αισθησιακού ενδότερου ερωτισμού, ευτύχησε να συναντήσει, σχεδόν έφηβος ακόμη, την Εύα Πάλμερ, ένα εκρηκτικό και πρωτόφαντο μείγμα γυναίκας και μούσας, συζύγου και ιέρειας, μεγαλοψυχίας και λιμπερταδόρικης αντίληψης για την ζωή! Και αυγάτισαν μαζί οι δυο τους τούτα τα προικιά τους και τα τράνεψαν και τα’ καναν κανίσκι στα ωριοπάλατα της Μεσοπολεμικής Ελλάδας! Κουροπαλάτηδες και οι δυο τους, απ’ την κοινή τους Μοίρα μοιραμένοι, με ότι πιο αγαπησιάρικο κοντάκιο ορθρινό, λούστηκαν πεντάφημοι στα νερά της Κασταλίας και πέρασαν στο πάνθεον των βλογημένων ανθρώπων, που δεν λόγιασαν τον έρωτα κάτι λιγότερο από αθανασία, που δεν λόγιασαν τον έρωτα κάτι λιγότερο από μελέτη θανάτου… Κατά τούτο έταξε ο Άγγελος ενσυνείδητα τον εαυτό του, Βραχιστή Ερωτικό Προμηθέα, συμπαρασύροντας μαζί του την ευφυέστατη Αμερικάνα στον θαυμαστό κόσμο του θανατερού έρωτα, αποζητώντας πάντα την εσωτερική μανία της ψυχής, που βρίσκει έκφραση στον Ρυθμό σαν βίωμα αθανασίας…

«Γνώρισα την Εύα στον Κοπανά, (Σ. Σ. Ο σημερινός Βύρωνας), όπου είχε έρθει με την αδερφή μου την Πηνελόπη και τον άντρα της Ραϋμόνδο Ντάνκαν απ’ το Παρίσι. Έμεναν στο σπίτι που είχαν χτίσει και που αναπαρίστανε το παλάτι του Αγαμέμνονα! Ήμουν είκοσι χρονώ παιδί. Μετά τη γνωριμία μας έφυγα εγώ στην Αίγυπτο, πήγα στην έρημο, και σε μια τέντα μέσα έγραψα τον Αλαφροίσκιωτο σε μια βδομάδα. Πριν φύγω στην Αίγυπτο είπα στην Εύα. Ήμουν πολύ αγνός πολύ τίμιος, ώστε να ψευσθώ απέναντι ενός πράγματος που θα διαρκέσει όσο όλη μου η ζωή. Της λέω: «Να παντρευτούμε;»

Άκουσε της λέω. Εγώ τώρα γνωρίζω τη ζωή, τώρα μόλις την αναπνέω. Καταλαβαίνω τον εαυτό μου ότι θα κάνω πολλά πράγματα που ίσως να μη σ’ αρέσουν. Νομίζω καλύτερα να μη παντρευτούμε! Και την άφησα εκείνο το χάραμα κι έφυγα για την Αίγυπτο. Επήγα, έγραψα τον Αλαφροϊσκιωτο και όταν γύρισα ρωτώ και για την Εύα και για την αδερφή μου. (…) Είχαν πάει στην Λευκάδα σαν έφυγα για την Αίγυπτο. Πήρα κι εγώ το πλοίο για την Λευκάδα. Στη θάλασσα διασταυρώθηκαν τα πλοία με την αδερφή μου Πηνελόπη, που γυρνούσε στην Αθήνα, να μου κάνει νεύμα χαιρετισμού. Γυρνούσε μόνη της, χωρίς την Εύα… Η Εύα είχε πάει στους γονείς μου, είχε πέσει στα γόνατά τους και τους είπε: «Εγώ θα μείνω εδώ σαν θυγατέρα σας, ωσότου θελήσει καμιά φορά, μα σε δέκα, μα σε είκοσι χρόνια να γυρίσει! Δεχθείτε με να μείνω…» Στη Λευκάδα έφτασα στις οχτώ η ώρα το πρωί. Η Εύα είχε γίνει πετσί και κόκαλο… Έως στις εννιά η ώρα είχε παχύνει… Είχε αποχτήσει μια ζωντάνια απέραντη! Έπειτα πήγαμε βόλτα στον ελαιώνα της Λευκάδας…».

Η ουσιαστική αρχή, το πρελούδιο για τον μεγάλο έρωτα! Η αρχή για την αθανασία… Για τον Άγγελο Σικελιανό, αυτός ο έρωτας έφτασε στoν ωκεανοκύμαντό του νου σαν μελέτη θανάτου, μιαν αρχή και κοσμοθεωρία, που σπερματικά ενυπήρχε στο εφηβικό του σκήνωμα, σμιλεύτηκε νιόπαντρος με την Γλυκόφρυδή του Εύα, έτσι την αποκαλούσε στην τελευταία ενότητα του Αλαφροίσκιωτου, και την τελειοποίησε ιδανικά στο διάβα της ζωής του! Τοποθετεί στο επίκεντρο της ερωτικής του συνείδησης την ερωτική σαρκική εμπειρία κεκαθαρμένη απ’ τις ενοχές και τις νευρώσεις και την αναγορεύει και την ανυψώνει ιεροποιημένη μούσα αναγεννητική. Συνοψίζει όλη τούτη την αντίληψή του περί έρωτα, στην άποψη του έρωτα σαν μελέτη θανάτου… Ο έρωτας προς την Εύα ταυτίζεται με την πορεία προς την πνευματική δημιουργία και μετεωρίζεται ανάμεσα στα λιθάρια της λύτρωσης και της πνευματικής εξύψωσης!

Η ΕΥΑ ΚΑΙ Ο ΑΓΓΕΛΟΣ

(… Είχα έρθει με την αδερφή του Άγγελου την Πηνελόπη από το Παρίσι, διηγείται η ίδια η Εύα. Εκείνη τηλεγράφησε στον αδερφό της στη Λευκάδα να’ ρθεί να με γνωρίσει. Τον πρωτοείδα σε μια μεγάλη αυλή μακριά απ’ την Αθήνα. Ο Άγγελος έφθασε απ’ το βαπόρι στον Κοπανά, πεζός. Τον είδα να στέκεται στον καυτό ήλιο του Αυγούστου λεπτός, χλωμός, ξανθός έξω από την πόρτα! Έπειτα στη μεγάλη κάμαρα ζήτησε νερό, ένα μικρό καφέ, και μέλι, και όλες τις μέρες εκεί δεν έτρωγε τίποτε άλλο. Ακόμη και όταν πέρασε μέσα απ’ τη ζώνη του φωτός, στο κέντρο του δωματίου προς τη σκιά της άκρης, διατηρούσε την ίδια λάμψη! Αυτό το βράδυ μίλησε πολλή ώρα, κ’ εγώ, και τούτη είναι η υπερηφάνεια μου, (και ήτανε πριν γράψει τον Αλαφροϊσκιωτο), ότι εγώ, ξένη που ήμουνα, τον αναγνώρισα αυτό το βράδυ όπως τον γνωρίζω σήμερα και δε σάλεψα ποτέ απ’ τη βεβαιότητα ότι άκουγα προφητικά λόγια, και για την Ελλάδα και για τον κόσμο ολόκληρο…).

Ο Άγγελος Σικελιανός θαύμαζε και εξακολουθούσε να θαυμάζει την Εύα, τόσο για την πολυτάλαντή της πνευματική προίκα, όσο και για την εξωτερική της εμφάνιση! Τέσσερεις δεκαετίες αργότερα απ’ την πρώτη τους γνωριμία, το 1949, και παρά το γεγονός ότι ήδη έχει παντρευτεί την Άννα Καραμάνη και η Εύα βρίσκεται στην Αμερική απ’ το 1933, στο σπίτι του Ηλία Βενέζη, σε διασωζόμενο ηχητικό του ντοκουμέντο, ακούγεται να λέει: «H Eύα ήταν η ομορφιά της ομορφιάς!!!». Για να εκθειάσει τα μαλλιά της ποταμό: «Tα μαλλιά της έφταναν κάτω από τη φτέρνα της! Στο λόγο της τιμής μου… Την κούραζαν πολύ στην περιποίηση, και μου τόλεγε, είχε όμως αποκτήσει μια δεξιοτεχνία στο χτένισμά τους, αφού πρώτα τα έλουζε με ένα ειδικό υγρό για να διατηρούν την στιλπνάδα τους!»

Αυτός ο θεόβριθος Σικελιανικός Έρωτας, διαβαστή μου, είναι το ποθούμενο διερευνητέο αντικείμενο του ταπεινού μας πονήματος, τον οποίο θα προσπαθήσομε να αλιεύσομε, στο μέτρο του δυνατού και των πενιχρών δυναμεών μας, μέσα από κάποια ιεροφαντικά θεσπέσια δημιουργήματά του, για να οδηγηθούμε αντάμα στην στέρεη πεποίθηση πως, ο Έρωτας, σαν δαίμονας αγαθός, είναι ένας τέλειος μεσολαβητής μεταξύ ζωής και μεταζωής, μια θεία δύναμη που ενσταλάζει στον άνθρωπο τον πόθο για όσα του λείπουν… Ο Έρωτας, κοντολογίς, να οδηγεί στην αφύπνιση, όπου εμπνευματωμένος πια ο νους οργανώνεται και αναλαμβάνει τον έλεγχο της ύπαρξής μας… Έρωτας, νους, ύπαρξη, ένα ιερό τρίγωνο που μας κατευθύνει στην εμπειρία του ΜΥΗΜΕΝΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ!

ΘΟΔΩΡΗΣ ΓΕΩΡΓΑΚΗΣ

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2024

Η Εύα Πάλμερ με τα μαλλιά ποταμό!

Άγγελος Σικελιανός! Ωραίος σαν Αρχαίος Κούρος!

Η Εύα Πάλμερ Σικελιανού με Λευκαδίτες ψαράδες στο νησί του Αϊ Νικόλα! Μια καθημερινή σκηνή για το ζευγάρι μας αυτή η συναναστροφή όχι, μόνο με τους ψαράδες, αλλά με όλο το Λευκαδίτικο λαϊκό στοιχείο, το οποίο λάτρεψαν και τους λάτρεψε! Η ίδια η Εύα περνούσε μέρες ολόκληρες στα χωριά του νησιού της Λευκάδος, προκειμένου να μάθει την τέχνη του αργαλειού, να γίνει υφάντρα! Μάλιστα στον αργαλειό της η Εύα έφτιαχνε τους ποδήρεις χιτώνες που φορούσε, εμπνευσμένους απ’ την αρχαία Ελλάδα, αλλά και τα κοστούμια των πρωταγωνιστών στις θεατρικές παραστάσεις των Δελφικών Εκδηλώσεων!

Η Εύα Πάλμερ Σικελιανού με τον περίτεχνο αρχαιοελληνικό της χιτώνα!

Ο Γλαύκος Σικελιανός, γιος του ποιητή μας και της Εύας Πάλμερ, σε νεανική ηλικία, με την γεωμετρία του προσώπου του να θυμίζουν τον πατέρα του! Έζησε στην Αμερική με την μητέρα του, απ’ το 1933, όταν η Εύα απογοητευμένη απ’ την αποτυχία του μεγαλεπήβολου οράματός τους, των Δελφικών Εορτών, με κύρια ευθύνη και αβελτηρία και απ’ το Ελληνικό κράτος, εγκατέλειψε την Ελλάδα… Ο Γλαύκος, έκτοτε, έζησε σχεδόν αποκομμένος απ’ τον Άγγελο, με τον οποίο και λόγω μεγάλης απόστασης, δεν μπόρεσε ποτέ να δημιουργήσει τον συναισθηματικό δεσμό πατέρα και γιου…

Το εξωτικό νησάκι τ΄Αϊ Νικόλα στην είσοδο της Λευκάδος, μια ζώσα ψυχή σαν ατόλη στο μέσον του ωκεανού, με τα μαγικά νερά σε όλες τις αποχρώσεις του μπλε! Εδώ, σε αυτό το νησί, σε αυτή την εμπνεύστρα και πλάστρα γη, έζησαν, όμοια κοσμοκαλόγηροι, για κάποιο διάστημα ο Άγγελος Σικελιανός και η Εύα Πάλμερ! Εδώ γεννήθηκε ο μοναχογιός τους Γλαύκος! Εδώ, σε τούτο το μαγευτικό νησάκι, ο ποιητής με τον αενάως παλλόμενο ψυχισμό ακουμπώντας την απαλάμη του στο βουερό πέλαο και ενωτίζοντας τα μάτια του στο απέραντο γαλάζιο του Ιόνιου, έγραψε κάποια απ’ τα εξαίσια λυρικά του πετάσματα!

Το σπίτι του Άγγελου και της Εύας στους Δελφούς! Ο χώρος όπου μεγαλούργησαν πνευματικά, όπου πέταξαν σαν αϊτοί πάνω απ’ τα γήινα συνεπαρμένοι απ’ τον μυστικό καταυγασμό του Φωτοδότη Απόλλωνα και εποχούμενοι πάνω στο άτι του Ηνίοχου προς τον μεγάλο στίβο της δικής τους φωτεινής Αλήθειας! Άσπιλο λίκνο της σύλληψης της Μεγάλης Δελφικής Ιδέας, με την οποία διαπότισαν τον πολιτισμένο κόσμο της εποχής και παιάνισαν προς την Αδερφοσύνη, την Ειρήνη και την Ελευθερία του κόσμου ολάκερου! Μα, τούτον τον μεγάλο έρωτά τους προς το φως και την δημιουργία τον πλήρωσαν ακριβά με την απώλεια και του σπιτιού τους, με οικονομική καταστροφή, αφού μάταια ανέμεναν την κρατική αρωγή για το πνευματοφόρο δημιούργημά τους την Δελφική Ολοκλήρωση…

ΕΣΩΤΕΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΟΤΗΤΑ!

«…Το έργο του Άγγελου Σικελιανού ΜΗΤΗΡ ΘΕΟΥ είναι το ασύγκριτο τεχνικό αριστούργημά του, που μας δίνει κιόλας το μέτρο της λυρικής του εσωτερικής ευαισθησίας και της ψυχικής του μουσικότητας…».

(Ανδρέας Καραντώνης)

Αν ο εσωτερισμός στην ποίηση είναι το μέσον προσπέλασης της πεζότητας… Αν αναπηδά απ’ την ψυχή σαν σύμβολο του άπειρου πνεύματος…. Αν είναι, τελικά, ο εσωτερισμός στην ποίηση η αόρατη ατραπός του νου, που οδηγεί στη μέθεξη, σε αντιδιαστολή με την λογική της δομημένης πορείας, τότε ο ποιητής μας, ο Άγγελος Σικελιανός, βάδισε τούτο τον δρόμο σαν μια συγκινησιακή επαφή με το τέλειο, που πήρε τη μορφή του σπινθήρα, της ζωής, του πόθου και του πάθους, που εκφράστηκε σαν μια πολυπλοκότητα διεισδυτική μέσα στη μετέωρη ύπαρξη της φροντισμένης ζωής…

Απ’ τους λίγους ποιητές παγκόσμια ο Άγγελος Σικελιανός – πουθενά δεν υπεισέρχεται η υπερβολή – που έφτασε σε τέτοιο σημείο εσωτερισμού, ώστε να ριζώσει μέσα στο σώμα την ίδια την ύπαρξή του, οδηγούμενος έτσι στο «Κατορθωμένο Σώμα», που ο ίδιος καθόρισε, με εκφραστικότατο και τελειότατο γνώρισμα αυτού του Κατορθωμένου σώματός του να μεθά, κατά τον γνησιότερο ερμηνευτή του Σικελιανικού Σύμπαντος Παντελή Πρεβελάκη, απ’ τις οπτικές του εντυπώσεις και να τις μεταποιεί με αυτόν τον ασύνορο εσωτερισμό σε ικανότητα, που, τελικά, αναλύει, αφθαρτοποιεί, αναβιβάζει, μεταρσιώνει, εξυψώνει, όσα τριγύρω του τον πονούν και τον «σφάζουν». Κρατήθηκε στην διαδρομή του στο ύψος του θρύλου, που ο ίδιος δομικά και μεθοδικά δημιούργησε, όχι μόνο στους πνευματικούς κύκλους, αλλά σε ολόκληρη την κοινωνία και κρατιέται εσαεί στο ίδιο επίπεδο του θρύλου, που του προσπορίζει, η πολύπλευρη ιδιοπροσωπία του, απόρροια της αυτοεκτίμησης και της τεράστιας πίστης προς τον εαυτό του… Ο Νίκος Καζατζάκης, με τον οποίο ο Σικελιανός συνδέθηκε απ’ το 1916, στη βάση της ομοαίματης λογοτεχνικής φιλίας, στο έργο του ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΓΚΡΕΚΟ, περιγράφει τον ποιητή μας, τον ασύνορο εσωτερισμό και λυρισμό του, αλλά και σαν «γένος αϊτών»:

«… Ήταν πολύ ωραίος και το’ ξερε. Ήταν μεγάλος λυρικός ποιητής και το’ ξερε. Είχε γράψει ένα μεγάλο τραγούδι θαυμαστό, ποιητική ατμόσφαιρα, στίχος, γλώσσα, αρμονία μαγική, δε χόρταινα να το διαβάζω και να το χαίρομαι. Ήταν ο ποιητής ετούτος απ’ το γένος των αϊτών με το τίναγμα των φτερών έφτανε στην κορυφή… Αληθινά, από την πρώτη στιγμή που τον είδα, ένοιωσα πως ο νέος αυτός τιμάει το ανθρώπινο γένος…».

Αλλά, δεν είναι μόνο ο εσωτερισμός του Σικελιανού «σφραγίδα δωρεάς» στο ποιητικό του έργο… Κάθε πτυχή λόγου του προφορικού και γραπτού είναι πάντα μια φανερή λαμπάδα του φωτός που μέσα του έκαιγε σαν ακεραιωμένος εσωτερισμός. Όπως αίφνης ανάγλυφα παρουσιάζεται αυτός ο εσωτερισμός ακόμη και στις απλές προσκλήσεις του για τις Δελφικές Εκδηλώσεις! Ένα σχετικό εδάφιο απ’ την έκκληση του Άγγελου Σικελιανού για τις Δελφικές Εκδηλώσεις πρώτον του 1927:

«… Ελάτε αδερφοί μου όλοι εν πνεύματι και βοηθήστε να οικοδομήσουμε μαζί αυτόν τον πρώτο μικρό ναό της Αναγέννησης του Ανθρώπου. Ελάτε και βάλτε άφοβα το πόδι σας μαζί μου, στο τραχύ αυτό μονοπάτι του Κρόνου. Βοηθήστε να απολυτρώσουμε την ανθρωπότητα… που από σκαλί σε σκαλί έχει χαμηλώσει το μυαλό της, χαμηλότερα απ’ όλων των ζώων και βοηθήστε με να την κάνομε να ξαναποχτήσει την μεγάλη μνήμη των Μουσών…

Υπάκουσέ μας Δαίμονα! Και σήκωσε το έργο μας ολόαγνο κατά τη θέλησή μας…»

Και ακόμη ένα νέο εδάφιο, έμπλεο αυτού του εσωτερισμού, απ’ την έκκληση του Σικελιανού για τις Δελφικές Εκδηλώσεις του 1930:

«… Eίμαι το γνώθι Σαυτόν, το Μηδέν Άγαν, είμαι η Χρυσή Τομή και η Τετρακτύς και ο Άκμων, είμαι το προμήνυμα του νέου χορού του καθαρμού απάνω από το πτώμα του φιδιού, που θρέψαν στη σπηλιά της γήινης ύλης, σκοτεινοί ληθαργημένοι αιώνες.

Περιμένω πια την πιο μεγάλη λύτρωσή μου. Θέλω να σαρώσω με μια υπέρτατη αντίσταση ότι μάταιο και ότι σάπιο από το χώμα. Μη μου κλείτε πια τα Στήθη σας, τη Σκέψη σας και την Ακοή σας. Ξεκινήστε. Εβγάτε να συναντηθούμε στην μεγάλη άπλα, που ότι τώρα στη φωνή μου Σας φαντάζει φοβερό, αυτού που βρίσκεστε κλεισμένοι, είναι το Μέλος και το Μέτρο και ο Ρυθμός, οπ’ ώχει πλάσει, ότι ανώτερο, γλυκύτερο κι αδρότερο στο λαό Σας και στους λαούς όλου του κόσμου.

Είμαι ο ποταμός της Φωτεινής Αγιότητας που σας καλεί να ξαναβαφτιστήτε στα προαιώνια κρουσταλένιν νάματά του. Βοηθήστε με να σας βοηθήσω. Δεν μ’ ακούτε; Ο βρυχηθμός μου έχει πια ωριμάσει στους αιώνες. Μην αργείτε. Ελάτε, ελάτε. Ως πότε πια θα να σας κράζω;»

Η ΜΟΥΣΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΥ!

Η μουσική, απ’ τα βάθη των αιώνων, λειτουργεί για τον άνθρωπο, όχι μόνο σαν ακουστική ευφραντική διαδικασία, αλλά έχει πολλαπλές ευεργετικές ιδιότητες. Ο Πλάτωνας στην ΠΟΛΙΤΕΙΑ του θεωρεί ότι η μουσική επηρεάζει συναισθηματικά τον άνθρωπο και ασκεί επάνω του μια εξαίσια ηθικοπλαστική δύναμη, ικανή να διαμορφώσει σωστή προσωπικότητα. Είναι έτσι η μουσική η σιωπηρή γλώσσα του ανθρώπου, που μέσα του σιγοκαίει την πνοή της δημιουργίας, αλλά και το ταξίδι στην σφαίρα του μύθου, που τόσο ανάγκη τον έχει διαχρονικά ο άνθρωπος, σαν φευγιό απ’ την καθημερινή πίεση των βιοτικών αναγκών, να μπει σε μια ιδιόμορφη πνευματική πορεία, που σύμφωνα και με τον Αριστοτέλη, αυτή η κίνηση προς τα άνω, με όχημα την μουσική, δεν εμπεριέχει παρά το καθοριστικό όσο και ουσιαστικό χαρακτηριστικό των ηθικών ιδιοτήτων! Η μουσική, συνοπτικά, βάζει τον άνθρωπο στην χώρα του μύθου, του παράδοξου… Σχεδόν εξερχόμαστε απ’ την ανθρώπινη ζωή και περιδινούμαστε, με την μουσική, σε κράσπεδα θεϊκά, όπου ο άνθρωπος, πέραν απ’ την εμπειρική γήινη ύπαρξη, γνωρίζει συνεχώς τον εσώτερό του εαυτό και τον προσωπικό του μύθο! Αυτός ο προσωπικός μύθος συνιστά δομικό στοιχείο της ανθρώπινης ψυχής και η εκμύθευσή του είναι μια έξοδος στον αισθητό κόσμο, είναι μια ανθρώπινη λειτουργική μετάβαση στον λόγο.

Αν η μουσική, ως εκ τούτου, σαν εμπειρική γήινη απόλαυση εξάγει τον άνθρωπο απ΄την ανθρώπινη οντότητά του και τον βάζει στη χώρα του μύθου και απ’ την άλλη η ποίηση, σαν ένας λογοτεχνικός τρόπος αυτοέκφρασης, το ίδιο οδηγεί σε μεταρσίωση, τότε, μπορούμε να ισχυριστούμε πως αποτελούν τα δύο ημικυλινδρικά κομμάτια μιας εμπνευματωμένης διαδρομής με αδιάσπαστη ολότητά και αμφίδρομη σχέση αλληλοϋπαρξης! Σε τούτες τις κατυθυντήριες ράγες θα αναζητήσουμε και την μουσικότητα μέσα στην ποίηση του Άγγελου Σικελιανού, όχι σαν ένα απλό θεματικό περιστατικό, αλλά σαν μια γενικευμένη σύλληψη του απόλυτου! Και πως θα γινόνταν διαφορετικά, αφού η ποιητική τεχνοτροπία του λυρισμού, απ’ την οποία δονείται σύνολη η Σικελιανική ραψωδία, προκύπτει ετυμολογικά απ’ την λέξη λύρα, σαν πρώτο και κορυφαίο μουσικό όργανο που δημιούργησε ο άνθρωπος!

Έτσι, κρατώντας μεν την αυτονομία των τεχνών θα οδηγηθούμε στο στέρεο συμπέρασμα πως η εικονολατρική Σικελιανική ποίηση δεν αρκείται στην προίκα της γλώσσας, αλλά διαπνέεται και απ’ τα οντολογικά χάδια της μουσικότητας! Τίποτα μέσα στο έργο του Άγγελου Σικελιανού δεν είναι στατικό, δεν είναι προκαθορισμένο, ούτε φορμοποιημένο, οι λέξεις, η στίξη, οι ανάσες, ο ρυθμός, ο ήχος, το ελεύθερο μέτρο, το σπάσιμο του στίχου, ο γλωσσικός εκφραστικός δικός του χαρακτηριστικός μικρόκοσμος, τελικά, όλα όσα απαρτίζουν το σεληνιασμένο μέγεθος της ποιητικής μουσικότητας… Στο κέντρο της αισθητικής του σκέψης όλα αυτά ομαδοποιούνται σε μια σφίζουσα αρμονία, που οδηγεί στην ποιοτική ιδέα και στην άναρχη αίσθηση, απαρτίζοντα την ερευνητέα αυτή μουσικότητα του δημιουργού μας! Ένα Διονυσιακό μπουκέτο, θα ισχυρισθούμε, διαπνεόμενο, πρώτον, απ’ το θεμελιακό του στοιχείο πως το ποτάμι της ζωής δεν γυρνάει πίσω, δεύτερον, από τις διάπυρες μυστικές υποβολές, να προέρχονται απ’ τους ενδοσκαπτικούς του ανασασμούς, σύμφωνα και με την προτροπή του Πλάτωνα «μουσική ποίει και εργάζου», (Φαίδων), τρίτον, από μια ασύνορη αισθητική χωρητικότητα και οπτική διάσταση της δημιουργίας του, όλα μαζί να λειτουργούν σαν τέλεια μηχανή αναπαραγωγής μουσικοποιητικής εμπειρίας. Επομένως, τα ποιητικά του «αραβουργήματα», έμπλεα μουσικότητας, δεν στηρίζονται σε μια υπολογισμένη λεξική ευταξία πάνω σε συγκεκριμένη φόρμα, αλλά είναι ένας αείρροος χείμαρρος, που δεν γαληνεύει παρά αν δεν ενωθεί με το απέραντο πέλαγος! Η ιερή μανία με την οποία τον προικοδότησαν οι Μούσες είναι αυτή που ποδηγετεί την γραφίδα του στην ένταση των εικόνων, στον χορό των λέξεων, στην εναντιότητα σε καθετί προκαθορισμένο, σε ένα ζωντανό οργανικό απαύγασμα να αισθητοποιεί τα πάντα…

Κατά τούτο η «Λευκαδία εύλαλος αηδών», συνδυάζει τον εσωτερισμό με την μουσική εικονοποιία οδηγώντας τον αναγνώστη σε ένα ευφραντικό στοιχείο πρακτικού προορισμού απόλαυσης, σε μια ψυχή περισσής ομορφάδας να καυχάται πως πλάστηκε, πως είναι θρεμμένη από μουσική, πως ο ποιητολήπτης του έχει το γαλήνιο στοιχείο της πλησμονής απλωμένο σε όλο το εύρος του νοητικού και συγκινησιακού του μηχανισμού, χορδίζοντας ρυθμικά την ψυχική του διάθεση και κατάσταση.

Δελφικές Εκδηλώσεις και Σικελιανός στα 1927!

Προμηθέας Δεσμώτης!

Ο ασύνορος εσωτερισμός του ποιητή μας σαν κραδασμικό κραχ του υπαρξιακού του σεισμού! Η εκχειλίζουσα, η αφρίζουσα ολοφώτεινη σκέψη του Άγγελου Σικελιανού τον οδήγησε στον δικό του Προμηθέα, σαν κορύφωση του Δελφικού του Στερεώματος, το οποίο θέλησε να περάσει στις εσχατιές της γης, σαν τον μοναδικό δρόμο στην Αδελφική Πανεθνοποίηση, προκειμένου να οδηγηθεί η γη ολάκερη σε μια αληθινή έξοδο, απ’ το μακρύ καθαρτήριο, που τόσο προορατικά έβλεπε να απειλεί τον κόσμο… Και που, δυστυχώς, δικαιώθηκε ελάχιστα χρόνια μετά με τον Β παγκόσμιο πόλεμο και τον μισερό Ναζισμό…

Δελφικές Εορτές 1927 με την παρουσία του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου!

Και όμως… Ατύχησε ο Άγγελος Σικελιανός στην συνύπαρξή του με το Ελληνικό πολιτικό σύστημα, που δεν στέργει ποιητές, φιλοσόφους και διανοούμενους, που τυρβάζει περί άλλων ανακυκλώνοντας αενάως τις γνωστές πολιτικές μας παθογένειες. Μάταια περίμενε ο Σικελιανός από κυβερνήσεις και κυβερνήσεις βοήθεια οικονομική για να συνεχίσει το μεγαλεπήβολο σχέδιο των ΔΕΛΦΙΚΩΝ ΤΟΥ, οδηγηθείς σε μια εξαντλητική προσωπική χορηγία με την Εύα, που τελικά τους οδήγησε, όχι μόνο στην ματαίωση του μεγαλειώδους εγχειρήματος των Παγκόσμιων ΔΕΛΦΙΚΩΝ, αλλά και στην προσωπική οικονομική καταστροφή και πτώχευση…

Η έκκληση του Σικελιανού το 1930 γέμουσα εσωτερισμού!

«Ελάτε… Δεν μ’ ακούτε; Ο βρυχηθμός μου έχει πια ωριμάσει στους αιώνες… Μην αργείτε… Ελάτε… Ελάτε… Ως πότε θε να σας κράζω;»

Οι Δελφικές Γιορτές! Αποθέωση για το ζεύγος Σικελιανού!

Το Δελφικό απαύγασμα του Άγγελου και της Εύας!

Ο ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΣΥΝΑΡΠΑΣΜΟΣ ΣΑΝ ΑΘΑΝΑΣΙΑ!

Δεν υπάρχει εύκολα καλύτερος βοηθός στον άνθρωπο, για να αποκτήσει την αθανασία, απ’ τον ίδιο τον έρωτα!

(Συμπόσιο του Πλάτωνα)

Πριν μπούμε σε αυτή τη σχεδιαζόμενη, όπως σας προϊδεάσαμε εισαγωγικά, μερικοποίηση του Σικελιανικού έργου, ώστε να οδηγηθούμε στην ανθολόγηση εδαφίων των εκπληκτικών του ερωτικών πονημάτων, που, κατά τη γνώμη μας οδηγούν τον αναγνώστη στη φορά του Σικελιανικού οράματος για μια Ερωτική Κοσμόπολη, φρονούμε πως πρέπει να εντρυφήσουμε στο ιδιάζον συστατικό στοιχείο, στο πρωτοϋλικό αυτής της Κοσμόπολης, τον ερωτικό συναρπασμό σαν βήμα αθανασίας, ένας συναρπασμός που βρήκε τον τελειότερο εκφραστή του στο πρόσωπο και στην ποίηση του Άγγελου Σικελιανού. Αλλά θα μπορέσουμε να μπούμε ολιστικά σε αυτό το ποθούμενο, να ψαύσουμε πλέρια και ουσιαστικά αυτή τη σπουδή θανάτου με την οποία ενδυματοποιεί τον έρωτά του ο Σικελιανός; Δύσκολο, όντως, εγχείρημα, μα ήδη το επιχειρούμε…

Ο έρωτας, για τον ποιητή μας, δεν είναι παρά ένας θεϊκός ύπνος, με την παντοδυναμία και την ευδαιμονία στα σωθικά του, ένα συντελεσμένο σύμπαν αποενοχοποιημένο απ’ την μεγάλη του έκρηξη, μια αιώνια ηδονή συνάντησης του ανθρώπου με τον Άπειρο εαυτό του να υπερβαίνει την σαρκική πλήρωση, τον σαρκικό πόθο και να μεταβαίνει στην καθάρια ζωή της τελειότητας… Υπάρχει στον ερωτικό Άγγελο Σικελιανό ένας συνεχής αναβαθμός, απ’ την απλή σαρκική έκφραση μέχρι την πλέρια ερωτική πλησμονή, που τον εκτρέπει, τελικά, στο στάδιο της ψυχοπνευματικής έκστασης, η οποία, με τη σειρά της, οδηγεί σε μεταφυσική εποπτεία των πάντων, σε αθανασία! Ο έρωτας, για τον ποιητή μας, είναι μια μυητική θρησκευτική διαδικασία, που μεταποιεί την ερωτική σωματική του εμπειρία σε ποιητική αισθαντικότητα, εν τέλει, στον ίδιο τον λυρισμό και κατά τούτο λυρισμός και ερωτικός συναρπασμός, για τον Άγγελο Σικελιανό, είναι η σχισμάδα του δικοτυλήδονου άπειρου… Στην ερωτική εσώτερη εργασία του ποιητή η ίδια η φύση μεταπλάθεται σε ερωτικό αισθησιασμό, αλλά και σε μια αναρριχητική διαδρομή προς το θείον… Να η αθανασία…

(…) Τότε είδαμε -άρχος και ταγός- ο τράγος να σηκώνεται μονάχος

βαρύς στο πάτημα κι αργός να ξεχωρίσει κόβοντας κι εκεί όπου βράχος (…)

(…) Μ’ ανασκωμένο, αφήνοντας να λάμπουνε τα δόντια του τ’ απάνω χείλι

μέγας κι ορτός, μυρίζοντας το πέλαγο το αφρόκοπο ως το δείλι!

(Λυρικός Βίος).

Οποία υπέροχη μετάβαση απ’ το ένστικτο στον έρωτα και από εκεί επέκεινα στο θείον! Ο βαρβάτος τράγος «άρχος και ταγός», με ανασηκωμένο το πάνω χείλος σε μια διηθητική γεύση του οίστρου του θηλυκού, να ενσωματώνεται στο πηγάδι του αισθαντικού ερωτισμού σα μετωνυμία του θεού Πάνα! Έτσι, ο κατακλυσμιαίος στο έργο του ερωτοκεντρισμός, δεν είναι παρά απότοκο αυτού ακριβώς του μαγικού τριγώνου Φύση – έρωτας – Θείον, σαν ποταμός φωτεινής αγιότητας, σαν εμπνευματωμένη αφύπνιση, που φώλευε στην ψυχή του δημιουργού μας, για κάθε έκφανση της ζωής του και το οποίο με καταπληκτική πλαστική ικανότητα τροποποιεί στην ψυχή του σε ορατό ερωτικό παιγνίδι, όραμα και ρίγος!

ΑΜΦΙΔΡΟΜΙΚΗ ΑΛΥΣΣΩΣΗ!

Οι πολλαπλότητες της αλήθειας δεν εμπόδισαν τον ποιητή μας να επιλέξει την δική του εξαγνισμένη αλήθεια για τον έρωτα, κουμπωμένη ερμητικά στο πανωφόρι της δικής του θεώρησης των υπαρξιακών μας πραγμάτων και αναζητήσεων, εννοώντας αυτή τη δική του ποιητική αλήθεια σαν παρηγορητική εξοικείωση με την ιδέα του θανάτου στις στιγμές της σωματικής ερωτικής ευωχίας… Τεντώνει μαεστρικά την σημασία του έρωτα σαν στερεότερη σύνδεση με τα νήματα της ζωής, ή, πλατύτερα νοούμενη αυτή η σύνδεση, να αφανίζει την αδυναμία του ανθρώπου να καθορίζει την τύχη του… Ενορχηστρώνει ο δημιουργός μας μια αμφιδρομική αλύσσωση έρωτα και θανάτου, που σταδιακά μυείται στην αυτονομία, στην απεξάρτηση απ’ τους φυσικούς νόμους της φθοράς, στην τελική άσκηση της ελευθερίας… Πως; Κατά πρώτον αφαιρεί την τραγικότητα και την δειλία του θανάτου αναδεικνύοντας τον έρωτα σε φανέρωμα ζωής! Κατά δεύτερο, υπαγάγει τον θάνατο στην ιστορικότητα της ύπαρξής μας, η οποία υπάρχει και θα υπάρχει και μετά την φθορά…

Κοντολογίς μια φιλοσοφική έκφανση της ποιητικής δημιουργίας διαποτίζει κάθε ερωτικό ανάκρασμα του ποιητή μας, όπου, σαφέστατα στη Σικελιανική Σπουδή του Έρωτα σαν βήμα αθανασίας ενυπάρχει στο κέντρο της η ερωτική εμπειρία, σαν κορυφαίο ερέθισμα! Όμως… Πατώντας στις γλιστερότερες πέτρες του ενδότερου ψυχισμού του αποϋλώνεται απ’ την σαρκική έκφανση αυτής της ερωτικής εμπειρίας και οδηγείται στα Εκβάτανά του και στον ολοσιώπηρο δομισμό της ερωτικής του Κοσμόπολης, με μυστρί τον μυσταγωγικό Τέλειο Πόθο, που απλώνει την κλωστή του μέχρι την αθανασία, μέχρι την αποταύτιση απ’ τα πεζά και γήινα βαίνοντας προς την σφαίρα της οριστικής γεφυροποίησης των δύο κόσμων του απτού και του αισθητού, περιεκτικότερα μια βιωματική μετάβαση και σύνδεση με τον κόσμο νοούμενον σαν το άπειρο που μας περιβάλλει… Oυσιαστικά η ερωτική εμπειρία κατά τον ποιητή μας, κεκαθαρμένη από ενοχές είναι μια αναγωγή του ανθρώπου σε μια μικτή ακεραιότητα, τόσο κοσμική, όσο και πνευματική!

Περαιώνοντας. Αυτή η σύλληψή για τον έρωτα τον τροφοδοτεί δια βίου με μια πλημμυρίδα ευδαιμονίας και πληρότητας! Η αισθαντικότητα του Άγγελου Σικελιανού, η ξεχειλίζουσα ερωτική ψυχική του ενατένιση, θα καθορίσουν τον δρόμο μέσα απ’ τον οποίο θα γευθεί τον αληθινό ερωτισμό, ξεπερνώντας τον προσωπικό σαρκικό χαρακτήρα, για να ενωθεί μυστικά και άρρηκτα με όλη την κτίση, την δική του κτίση στην οποία πρωτίστως εσώκλεισε το γιγάντεμα της αυγινής του πορείας! Βαδίζοντας αυτό το ερωτικό πνευματικό στρατί αυτοσπροσδιορίζεται σε μια νέα υπαρξιακή αφετηρία, όπου η αιωνιότητα αναφανδόν αποκαλύπτεται συμβατή με την ανθρώπινη ζωή! Απότοκα αυτής της παθιασμένης θεώρησης του έρωτα, σαν καθολική αξία και σαν βίωμα αθανασίας, είναι επόμενα ο εκφραστικός Ρυθμός, που δημιουργείται στην ψυχή του και τον οποίο διοχετεύει στον ποιητολήπτη του μαεστρικά!

Από τώρα μας ζώνει ανέσπερο το φως των ξανανιωμένων στο Κέντρο ψυχών μας…

Νίκος Καζατζάκης και Άγγελος Σικελιανός! Μια ειλικρινής ομολογία και των δύο, για τον πνευματικό συγγενικό δεσμό που αυτοτάχτηκαν να τους ενώνει δια βίου! Και όντως, πήγαν αυτή τη φιλία πολύ μακριά και πέρασαν και οι δύο τις πύλες του Ελληνικού Παρνασσού σαν μια κοινή έκφραση και συνισταμένη του ΑΡΤΙΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ!

Καλοκαίρι του 1925 στη Μαδουρή, στο μαγευτικό νησάκι του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Έχουν περαιωθεί οι εκδηλώσεις στην πόλη της Λευκάδος, για τα εκατό χρόνια απ’ την γέννηση του μεγάλου Λευκάδιου αοιδού και η πνευματική συντροφιά του Σικελιανού και του Παλαμά, με τους επίσημους προσκεκλημένους έφτασε στη Μαδουρή, στο σπίτι του Βαλαωρίτη. Στην φωτό, κάτω απ’ τα πεύκα, μέσα σε ένα κατανυκτικό περιβάλλον, ο Άγγελος Σικελιανός απαγγέλει στους καλεσμένους τον ΑΣΤΡΑΠΟΓΓΙΑΝΝΟ! Διακρίνεται δεξιά ο Κωστής Παλαμάς και ο επίσκοπος Κερκύρας Αθηναγόρας, είναι ο μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και Νέας Ρώμης!

Η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ!

Το 1916, πριν κλείσει σχεδόν ακόμη το τριακοστό έτος της ηλικίας του, ήδη δίπλα στην σαγηνευτική, από κάθε έποψη, Εύα, έχοντας βιώσει όλες τις ψυχοσωματικές εκπυρώσεις, προχωρεί στη δημιουργία του έργου «Η συνείδηση της γυναίκας», ένα περβόλι λυρισμού, ερωτισμού και αισθησιασμού στο οποίο περβολάρισσα ανασύρεται η Διοτίμα, η γυναίκα απ’ την Μαντινεία που, σύμφωνα με τον Σωκράτη, του δίδαξε τον έρωτα και την οποία διδαχή διέσωσε στο «Συμπόσιο» ο Πλάτων, το 416 π. Χ, σαν τον μεγαλύτερο καταλύτη ερωτικής έμπνευσης και πνευματικού πάθους! Στο πρόσωπο αυτής της Πλατωνικής ιέρειας, της Διοτίμας, ο Σικελιανός υποστασιοποιεί την καθολική ερωτική πνοή σαν κορυφαία εμπειρία και ουσία της ζωής, σαν μυημένο πνεύμα έτοιμο να ενωθεί με το σύμπαν! Πρόκειται για την οριστική μετάβαση του ποιητή, απ’ το θεωρητικό, θα λέγαμε, πεδίο της εφηβικής και μετεφηβικής του αναζήτησης, στο στάδιο της βιωματικής πιστοποίησης ενός μπουκέτου αποσταγμάτων θερισμού!

Σ’ αυτό τον δρόμο της αναζήτησης, που ψαύει, ενίοτε, και τα όρια του υπερβατικού λογισμού, τον ακολουθεί κατά πόδας η ευφυέστατη και πολυτάλαντη Αμερικάνα, η Εύα Πάλμερ. Αφού φρόντισε με μια επιστολή μνημείο να απεξαρτηθεί απ’ τον πολύχρονο λεσβιακό της έρωτα για τη Νάταλι Μπάρνεϊ, η οποία, παρά την επιστολή, εξακολουθούσε για μεγάλο διάστημα, να την προτρέπει να θάψει το κεραυνοβόλο έρωτά της για τον Άγγελο, εν τούτοις αποφασιστικά και ρηξικέλευθα η Εύα προσδέθηκε οριστικά και με τρόπο θαυμαστό στους πνευματικούς ορίζοντες του Άγγελου. Επωμίζεται δίπλα του τον ρόλο της συμπαραστάτιδας στον υψηλό διττό του σκοπό, αφ’ ενός της πλήρους μέθης στην καθολική ερωτική του πνοή, αφετέρου πρωταγωνίστρια και σκηνοθέτρια και χορηγός και ψυχή ολάκερη του μεγάλου Δελφικού Εγχειρήματος. Δέχεται η Εύα τον κοσμικό γάμο με τον ερωτικό πυρήνα του κόσμου του Άγγελου και στέκεται δίπλα του διαποτισμένη με μια απαράμιλλη ιερότητα θερισμού, ότι πιο εξιδανικευμένου καρπού της προσφέρει η ερωτική κοσμοθεωρία του ποιητή της ! Γίνεται η Γλαύκη, η Χρυσοβλέφαρη Διοτίμα του Άγγελου και διαβαίνουν και ζουν μαζί και αυγαταίνουν τα καρπερά του περάσματα στον κόσμο του μεγάλου Σικελιανικού Πόθου και Ρυθμού.

Ο «Τέλειος Πόθος», έτσι όπως εκφράζεται στο δημιούργημά του ποιητή «Η συνείδηση της Γυναίκας», σαν ουσία και κορυφαία εμπειρία της ζωής, με ζωαρχικά απότοκα την Αρμονία και την Ενότητα που συνέχει τον κόσμο, διαποτιζόμενα από δημιουργήτρα πνοή να αγγίζει την τελειότητα στον ασίγαστο ρυθμό της ζήσης!

Ω ξαφνικά Αναδυομένη

Ολόλαγνη λυτρωμένη στο Ρυθμό

του μυστικού πενταθλητή ψυχή.

(Διοτίμα 173 – 176)

Ο ρυθμός της Δημιουργίας! Μια επίμονη πορεία προς την τόλμη, που διατηρεί αλώβητη την ελπίδα τελεσφόρησης του μεγάλου ταξιδιού, αυτού που συντροφεύει τον άνθρωπο σαν πρωταρχικός στόχος αναζήτησης της Αρμονίας!

Ω αιωνιότητα

Με το σπαθί κομμένο τώρα

τα σχοινιά του καραβιού δε με κρατούνε πια

στην εύκολη βεβαιότητα δετό!

Ω ευάνεμη Αρμονία,

Ζωή! Στην πρύμνα εσύ, Γυναίκα, μένε ολόρτη

σιωπηλή!

Δική σου αιώνια η σύψυχη με τ’ άστρα αναπνοή!

(Διοτίμα 177 – 189)

Και σε τούτο το ταξίδι ομφαλό και κυβερνήτη βλέπουμε να ορίζει ο ποιητής την Γυναίκα, την παραγωγική και αναγεννητική μονάδα απ’ την οποία απαρτίζεται η συμπαντική πνοή, μέσα στη διάπυρη αιχμαλωσία του ερωτικού πόθου και του σαρκικού λυτρωμού, την Πλατωνική, εν τέλει, θεώρηση του έρωτα σαν βίωμα αθανασίας!

Να ιδούμε ξαφνικά μια πεταλούδα ολάσπρη μοναχή

να ταξιδεύει βιαστικά απάνω απ’ τον γαλάζιο ωκεανό

όμοια αρμενίζω μες στον άναρχο Ρυθμό!

(Διοτίμα 134 – 142)

Η Χρυσόφρυδη (Εύα) στη «Συνείδηση της Γυναίκας» υποστασιώνει την καθολική ερωτική πνοή και άξια συμπαραστάτιδα του ποιητή μετέχει της πλήρους μέθεξης, η οποία, με τη σειρά της, στην ενότητα «Εστιάδα», καλεί τον ποιητή να διατηρήσει τον στόχο του προς τον Ήλιο της αιώνιας χαράς…

Της πρύμνας ο άνεμος ας μη μου λύσει τα μαλλιά

που τα ύψωσα και τα’ δεσα

για να κρατώ το βάρος του δικού σου λόγου σιωπηλά.

Μείνε στραμμένος στην ψυχή σου

προς τον Ήλιο της αιώνιάς σου χαράς!

Ενώ εγώ φέρνω την καθάρια σου εντολή

υψωμένη μες στο σπήλαιο των ανθρώπων!

(Εστιάδα 8 – 16)

Η ερωτική περαίωση σαν φάση θερισμού, μέσω της βιολογικής γονιμοποίησης και τεκνογονίας, είναι για τον ποιητή μια εικόνα μυστική, μα οικεία, χαραγμένη αδαμάντινα στο νοητικό του σύμπαν και ταυτισμένη με την υπαρξιακή του πλήρωση.

Ω, που, όπως η Λητώ γεννιώντας τον Απόλλωνα

εκράτει ορτή στη Δήλο την αιθέρια φοινικιά

με χέρια αχνά κι ανάλαφρα

πιασμένη απ’ τ’ άντρα τη γερή καρδιά φέρνεις στον κόσμο

-εικόνα μυστικής της- το παιδί με μια κραυγή σου

καθώς το έργο ο ποιητής…

(Χωριάτικος Γάμος 229 – 238)

Ω, που, όπως η Λητώ γενιώντας το Απόλλωνα εκράτει ορτή στη Δήλο τη φοινικιά…

Και συ καλιφεγγής Εύα, ειδομένη σχεδόν εκατό χρόνια μετά τις πρώτες Δελφικές Ενατενίσεις του 1927, πόσο μοιάζεις με αρχαία θεά!

Στη συνομιλία του Σωκράτη και της Διοτίμας, (Πλάτωνος Συμπόσιον), μία απ’ την πολυπλοκότητα των ερμηνειών και συμβολισμών του θέλει τον έρωτα αισθητό, εποπτεύσιμο απ΄την ανθρώπινη υπόσταση να ορίζεται οντολογικά σαν διαμεσολαβητής μεταξύ του αγαθού και της κακότητας, της αρετής και της πονηρίας, του νου και της ύλης, σαν δαιμονικό ανάμεσα στα υπερφυσικά όντα και τους ανθρώπους, ένα δαιμονικό, όμως, με την παραπάνω συζευκτική αντιφατικότητα, αφού γεννήθηκε απ’ την Πενία και τον Πόρο! Και ο Άγγελος Σικελιανός θα πάρει τούτο το νήμα της δαιμονικότητας του έρωτα να τον μεταποιήσει σε αθανασία, να τον αναγάγει σε μια κατανυκτική μυσταγωγία, σε μια αμφίδρομη σχέση έρωτας – θάνατος, με πυρηνικό του ομφαλό την ολιστική μετάβαση στην αθανασία!

H μυθική βασίλισσα Πασιφάη! (Ελληνιστικό μωσαϊκό στο μουσείο της Αντιόχειας, σημερινό Γκάζιαντεπ, Τουρκία). Από σύμβολο του φλογισμένου πόθου, η Πασιφάη, μετατρέπεται, απ’ τον Άγγελο Σικελιανό, («Ο Δαίδαλος στην Κρήτη»), σε σάλπισμα ελευθερίας, να εγκιβωτίζει μέσα του κάθε μορφή εξαγνισμένης κορυφής…

ΩΔΗ ΣΤΟΝ ΑΓΓΕΛΟ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟ

Οι αιώνες που θάρθουν την τήβενο των ποιητάδων του κόσμου

στεφάνι θα πλέξουν φωτεινά να καθίσει στην Άγια Σου Κάρα

Πρωτόχωμα στον κόσμο της σκέψης! Η γλώσσα σου κάλαμος

γραμματέως οξυγράφου!

Της Βουλής των ποιητάρχων Άγγελος, Μάρτης! Του ωραίου του

έρωτα αλαφιασμένος Τυρταίος!

Δίας Γενάρχης μ’ερωτισμένους βοστρύχους!

Του λυρισμού αρχιμάστορας της αισθητικής σμιλοπλόκος της

φιλοκαλίας Φειδίας, υμνωδίας Ρωμανός ο πυρφόρος! Στο εφτάλοφο

άστραψες του Δελφικού στερεώματος, Ηνίοχος στέκεις τα ηνία

λαμπρύνεις, στο φως λουτρακίζεσαι της Κασταλίας τα νάματα

αρδεύεις!

Όσα η φύση σου χάρισε αηδόνια όσα η γη σου λιγάτεψε χάη όσες οι

μοίρες Αμφικτυονίες σε ράναν, όλα τ’ απίθωσες στης οικουμένης τα

πόδια,

Οικουμενιστή πρωτοπόρε του Άρτιου Άνθρωπου υμνητής και

λυράρης!

Όθε το γενί σου Δελφικά αυλακιάσει ανατριχιάζουν οι λαοί και

ριγώνται τα μάτια σηκώνουν του Δαίδαλου υψώματα βλέπουν τ’

ακοίμητου νου σου τρυγάνε τ’ αμάραντα ρόδα…

Στο νησί σ’ αγναντεύω στο νησί τ’ Αϊ Νικόλα ν’ αφουγκράζεσαι

λαύρος του κυμάτου τον ήχο προέκταση να’ ναι η αγέλη γραφίδα,

του πελάγου τα μένη λιονταρώνει, θεριεύει!

Ποσειδώνας! τριαίνεις, λυρισμούς σελαγίζεις να πάνε στις ρότες

στων καραβιών τα κατάρτια, τον κόσμο ν’ αρδεύσουν ταπεινά να

μην πλέει!

Έφτασες μύθος στου Ιόνιου τα πλάτη, Αρχάγγελος Άγγελος στις

δροσοσπηλιές του Αιγαίου! Αγκάλιασες όλης της γης σου την

καύτρα!

Σικελιανέ Πατριάρχη του ωραίου, του μύθου χρωστήρας βατήρας…

Πρίγκηπας, Μάρτης! Της λαλιάς της δικής μας προφήτης και

πλάστης…

(Aπ’ την ποιητική μου συλλογή ΟΔΟΣ ΑΛΙΣΑΧΝΗΣ)

Mέσα στην καρδιά της μαύρης Γερμανικής Κατοχής το 1943 ο Άγγελος Σικελιανός παιανίζει το εγερτήριο σάλπισμα και φέρει στων ώμο το φέρετρο με τον ατίμητο νεκρό, τον Κωστή Παλαμά!

Ηχείστε σάλπιγγες… Καμπάνες βροντερές

δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα…

Βογκήστε τύμπανα πολέμου… Οι φοβερές

Σημαίες ξεδιπλωθείτε στον αέρα!

(Απ’ την νεκρολογία του Σικελιανού στον Παλαμά)

O Άγγελος Σικελιανός και ο Κωστής Παλαμάς, το 1925, μπροστά στον τάφο του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, βρίσκεται πίσω απ’ το Ιερό Βήμα του ναού του Παντοκράτορα, στην πόλη της Λευκάδας, σε προσκύνημα μετά τις εκδηλώσεις για τα εκατό χρόνια απ’ την γέννηση του ποιητή του ΦΩΤΕΙΝΟΥ! Οι δύο τρανοί και κορυφαίοι των Ελληνικών Γραμμάτων, με την πλέρια Βαλαωρίτικη κατάφασή τους,
πορεύτηκαν στον εύλαλο θερισμό του σταχυού, που ονομάζεται Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, για να τον παραδώσουν στην Ελληνική Κοινωνία σαν κορυφαίο ποιητικοεπικό απαύγασμα!

Άγγελος και Άννα Σικελιανού! Η δεύτερη γυναίκα του.

O Άγγελος Σικελιανός συγκλονισμένος μπροστά στον τάφο του Κωστή Παλαμά…

Σ’ αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα. Ένα

βουνό με δάφνες αν υψώσουμε ως το Πήλιο και την Όσσα

κι αν πυργώσουμε ως τον έβδομο ουρανό

ποιον κλει, τι κι αν το πει η δική γλώσσα;

(Απ’ την νεκρολογία του Σικελιανού στον Παλαμά)

O αετός της Ρωμιοσύνης γονάτισε… O Άγγελος Σικελιανός σε δύσκολες στιγμές… Στο αναπηρικό καροτσάκι…

Ελένη Σικελιανός! Η δισέγγονη του ποιητή απ’ τον γιο του Γλαύκο! Μια εξαίσια παρουσία με έντονο το Σικελιανικό γονιδίωμα του κάλλους τόσο σωματικά όσο και πνευματικά!

«Το βέβαιο είναι για την αγάπη, ότι πρόκειται για ένα από τα πιο ανθεκτικά και στοιχειώδη ανθρώπινα δώρα. Η σχέση του Άγγελου και της Εύας αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Αυτό που γνωρίζουμε, όμως, σήμερα είναι πως η Εύα προτιμούσε να μοιράζεται τη σεξουαλική της ζωή με γυναίκες. Και όμως παρέμενε αφοσιωμένη διανοητικά και πνευματικά στον Άγγελο. Και μπορούμε να πούμε πως εκείνος της ενέπνευσε ένα όραμα. Δεν καταλαβαίνω την αγάπη περισσότερο απ’ ότι τον θάνατο…»

(Χαρακτηριστικό εδάφιο από συνέντευξή της).