Σωστά γραμμένος ο στίχος στην προτομή του Βαλαωρίτη

Όπως επισημαίνει αναγνώστρια, με αφορμή την πρόσφατη ανάρτησή μας με τίτλο «Αν έχει γίνει κάποιο λάθος είναι ευκαιρία να διορθωθεί…», οι στίχοι του ποιήματος του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη «Η προς την πατρίδα αγάπη μου» που έχουν χαραχθεί σε μαρμάρινη πλάκα που βρίσκεται στη βάση της προτομής του ποιητή στο Πάρκο Ποιητών στην παραλία της πόλης της Λευκάδας είναι γραμμένοι σωστά. Καταλήγει στο συμπέρασμα αυτό αντιπαραβάλλοντας γράμματα της σκαλισμένης γραφής και δη της επίμαχης λέξης «σεισμός» με άλλα αντίστοιχα γράμματα από χειρόγραφα του ποιητή. Γράφει:

«Η ευγενική παρατήρηση του εκλεκτού κυρίου στο δημοσίευμα, αφενός μου κίνησε την περιέργεια αφετέρου ανάδευσε προβληματισμούς.

Με ερασιτεχνική πρακτική -χωρίς να είμαι αναλύτρια χειρογράφων, γραφολόγος ή παλαιογράφος, απλά και μόνον λάτρης ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΉ και γοητευμένη από την τέχνη της καλλιγραφίας- αναζήτησα χειρόγραφο του ποιητή. Αλίευσα στον Οίκο δημοπρασιών Ελλάδας «VERGOS Auctions» (έναν από τους κορυφαίους Οίκους Δημοπρασιών της Ελλάδας με εξειδίκευση στα έργα τέχνης, παλαιά και σπάνια βιβλία, χειρόγραφα, χάρτες καθώς και στα φιλελληνικά και ιστορικά αντικείμενα), δυό αὐτόγραφες ἐπιστολές μέ τήν ὑπογραφή του («Ἀριστοτέλης Βαλαωρίτης»), η πρώτη πρός τόν Παναγιώτη Χιώτη, Λευκάδα, 29 Αὐγ. 1859, καί η δεύτερη πρός τόν [Νικόλαο;] Καραμαλίκη, Λευκάδα, 29 Απρ. 1872.

(ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΥ: «Σεβαστέ μοι Κύριε, Ἠθέλησα πρῶτον οὐ μόνον ν’ ἀναγνώσω ἀλλά νά μελετήσω τό περί Δημοτικῆς ἐν Ἑλλάδι γλώσσης πόνημά σας, πρίν ἤ ἀπαντήσω εἰς τήν τελευταίαν ἐπιστολήν σας. Ἡ μελέτη αὕτη μ’ εὐηρέστησε τά μέγιστα, καί διότι εὗρον συναρμολογημένας θεωρίας καί παραδείγματα μετά πολλῆς ἐμβριθείας καί διότι πολλά ἐκ τῶν ὅσων ἀνέγνωσα εἶχον ἐν τῷ νῷ. Δέν ὑπάρχει ἀμφιβολία ὅτι ἡ δημοτική γλῶσσα ἵνα κυρωθῆ καί ἐπισημοποιηθῆ δέν ἔχει πλέον ἀνάγκην δικανικῆς συζητήσεως. Ἀνάγκην ἔχει συγγραφέων ἱκανῶν ν’ ἀναδείξωσιν αὐτήν ἀξίαν τῆς νέας ἑλληνικῆς ποιήσεως. — Καθ’ ἥν στιγμήν διατελῶ γράφων πρός ὑμᾶς, ἐκδίδω ἐν Κερκύρᾳ παρά τῷ Κυρῳ Τερζάκῃ δύο ποιητικά μου πονήματα. Τό μέν διεξοδικόν εἰς τέσσαρα ᾄσματα, ἔχει μικτόν χαρακτῆρα, τό δέ σύντομον ἔχει χαρακτῆρα λυρικόν. Κατέβαλα πᾶσαν προσπάθειαν ἵνα ἄν δυνατόν ἀνεύρω τύπον τινά ἑλληνικοῦ ἐθνικοῦ ποιήματος, συμπεριλαμβάνοντα πάντα τά στοιχεῖα ἐφ’ ὧν βασίζεται ἡ ἡμετέρα ποίησις καί ἀπέχοντα πάσης μιμήσεως. — Ἡ ψυχή μου ἀποστρέφεται τόσον τάς ψυχράς ἐκείνας ἀπομιμήσεις τινῶν ἐρωτολήπτων ποιητῶν μας, ὥστε καί ναυτίασιν μοί διεγείρωσι ὁσάκις τίς ἀναγινώσκω. — Ἡ γλῶσσα εἰς ἥν ἔγραψα καί τώρα εἶναι ἡ δημοτική, ἀλλά τήν φοράν ταύτην συνῃσθάνθην τήν ἀνάγκην νά παραδεχθῶ τύπους μᾶλλον συνήθεις, ὡς ἐπίσης συνῃσθάνθην τήν ἀνάγκην νά προσδιορίσω ὅσον οἷον τε καί νά κανονίσω τήν χρῆσιν τῶν λέξεων καί τῶν διαλεκτικῶν τύπων…» (προς τον Χιώτη).

Επίμαχη λέξη η προς διερεύνηση, η λέξη ΣΕΙΣΜΟΣ. Σε μια προσπάθεια αντιπαραβολής γραμμάτων του χειρόγραφου με τη σκαλισμένη γραφή…τα ευρήματα μου έχουν ακολούθως:

Στη μεγέθυνση εστίασα τις λέξεις που ορθογραφικά βάσει των γραμματικών κανόνων θέλουν ει (όπως το σεισμός). Όπως παρατηρείτε παρακάτω, στις λέξεις «υπάρχει» (6η λέξη στην πρώτη γραμμή) και «έχει» στο τέλος των δύο επόμενων προτάσεων, το «ει» έχει το σχήμα απαλού κεραυνού (σαν το γράμμα ζ).

Το ίδιο σχήμα-σύμβολο έχει το «ΕΙ» και στο ακόλουθο ποίημα στην πρώτη γραμμή στη λέξη «τρέχει»….

Το ίδιο σχήμα έχει το γράμμα που βρίσκεται στην λέξη «είναι…» στην αρχή (της σκαλισμένης γραφής στο Άγαλμα του ποιητή). Το ίδιο σχήμα στη λέξη «είναι» στην προτελευταία γραμμή (θυμίζει και ξ ή ζ) αλλά και στην ίδια πρόταση στην επίμαχη λέξη. Άρα, το σύμβολο ανάμεσα στα δύο «σ» είναι «ει». Επίσης στην ίδια λέξη υπάρχουν δύο «σ» κι όχι «ο».. με μια προσεκτική παρατήρηση έχουν το χαρακτηριστικό του γράμματος «σ» στην κορυφή). Θαρρώ λοιπόν ότι γράφει τη δυνατή λέξη «σεισμός» σε μια καλλιγραφική σύνθεση που προσπαθεί να πλησιάσει την χειρόγραφη γραφή του μεγάλου ποιητή.

«Η γραφή και ο λησμονημένος γραφικός χαρακτήρας που χάνεται» (του Δημήτρη Ελέα). «..Κάποτε, όχι και πολλά χρόνια πριν, οι άνθρωποι έγραφαν γράμματα ο ένας στον άλλον. Για να μεταφέρουν νέα, να δώσουν ευχές για μια γιορτή ή να ευχαριστήσουν για κάτι. Αξιοποιούσαν, και ταυτόχρονα τιμούσαν, μία από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις του ανθρώπου που είναι η γλώσσα, και κατά συνέπεια, η γραφή (δηλαδή, η αποτύπωση του Λόγου). Έτσι, η γραφή, ανέκαθεν ήταν και μία προπόνηση της λογικής, της αισθητικής και της ηθικής. Και κάθε ένας από εμάς, αποτυπώνει τη μαγεία της γραφής – διότι περί αυτού πρόκειται – με το δικό του μοναδικό γραφικό χαρακτήρα. Κάτι, που σιγά-σιγά, αρχίζει να χάνεται με την καθιέρωση παλιότερα της γραφομηχανής, του πληκτρολογίου την σήμερον ημέραν, αλλά και κυρίως, του «συμπαθητικού» e-mail ως μέσου αλληλογραφίας. Αν δεν έχει ήδη προ πολλού χαθεί»».