Εργαλεία και τρόποι ψαρέματος
Βουνήσιος ο ίδιος, παρότι μένω δίπλα στη θάλασσα, δεν έχω ιδέα από ψάρεμα. Είδα το καλοκαίρι που μας πέρασε κάποιους να ψαρεύουν με πεζόβολο και κάθησα και τους χάζευα, καταλαβαίνοντας μέν ότι η ενασχόλησή τους έχει να κάνει με ψάρεμα, μη γνωρίζοντας όμως πως γίνεται αυτό.
Έπεσα πάνω στο άρθρο αυτό, σχετικό με τα εργαλεία και τους τρόπους ψαρέματος, που δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο astakos.wordpress.com και το παραθέτω για κάθε ενδιαφερόμενο.
Τα εργαλεία των ψαράδων είναι τα εξής: Δίχτυ, παλαμιδόδιχτο, γαμπαρόδιχτο, μανωμένα, άλτα, σαρδελόδιχτο, τράτα, ανεμότρατα, παραγάδι, μπραγάνι, δηλαδή δίχτυ της νύχτας πολύ πυκνό, πελαουτό, κι αυτό δίχτυ της νύχτας, γρι-γρι της μέρας και νύχτας, καμάκι, πετονιά, συρτή.
Γρι-γρι ημέρας: Το γρι-γρι της ημέρας το χρησιμοποιούν όταν θέλουν να πιάσουν παλαμίδες, ρίκια, λακερδόνια, τονόπουλα, κολέους. Είναι δύο καΐκια και όπου βλέπουν το μπουλούκι από τα ψάρια, το περικυκλώνουν και τα πιάνουν.
Γρι-γρι νυχτός: Είναι δύο καΐκια, τα οποία ακολουθούνται από 4-5 μικρές βάρκες εφοδιασμένες με λάμπες, 4.000-5.000 κηρίων. Ανάβουνε τις λάμπες στα μέρη, που ξέρουν ότι υπάρχει πολύ ψάρι, και πιάνουν σαρδέλες, σαβρίδια, κολέους, γαύρο, καλαμαράκια και άλλα πολλά ψάρια.
Καθετή: Παίρνουν μία πετονιά Νο60, βάζουν μολύβι για να πηγαίνει σε βάθος και κρεμούν 4-5 αγκίστρια. Το μήκος της πετονιάς είναι 50-60 οργιές. Το ψάρεμα γίνεται κάθετα, δηλαδή αυτός που ψαρεύει πρέπει να είναι καλύτερα μέσα στη βάρκα, για να πηγαίνει η πετονιά κάθετα μέσα στη θάλασσα. Με την καθετή πιάνονται διάφορα ψάρια, ανάλογα με το δόλο, που θα χρησιμοποιήσει κανείς, ιδιαίτερα δε ψαρεύουν χάνους, λιθρίνια, πέρκες, φαγκριά, κλπ.
Τσαπαρί: Δένουν καμιά δεκαριά αγκίστρια σ΄ ένα σπάγκο, τον οποίο δένουν μετά στην πετονιά. Για δόλωμα βάζουν άσπρα φτερά από γλάρο ή κότα και τα ρίχνουν στη θάλασσα. Τα ψάρια, βλέποντας τα άσπρα φτερά, πηγαίνουν να παίξουν και, χωρίς να το καταλάβουν, πιάνονται στα αγκίστρια.
Συρτή: Παίρνουν μια πετονιά ως 20 οργιές και βάζουν στην άκρη αγκίστρια. Βάζουν μπροστά τη βάρκα, ρίχνοντας στη θάλασσα την πετονιά, και οργώνουν τη θάλασσα. Ό,τι βρουν στο δρόμο τ΄ αγκίστρια, το πιάνουν.
Παραγάδι: Παίρνουν ένα σπάγκο μεγάλο και κάθε τέσσερις οργιές, βάζουν και από ένα αγκίστρι. Δολώνουν μετά σουπιές ή καλαμάρια ή γόπες ή γαρίδες και, αφού βάλουν στην άκρη του σπάγκου ένα κολοκύθι, για να πλέει και βαρίδια για να πάνε τ΄ αγκίστρια στο βυθό, το αρμενίζουν στη θάλασσα. Πιάνουν διάφορα ψάρια, ιδιαίτερα λιθρίνια, τσιπούρες, σαργούς, κλπ.
Πυροφάνι: Παίρνουν μία λάμπα μέχρι 250 κηρία και την τοποθετούν μπροστά στην πλώρη της βάρκας. Ένας τότε τραβάει τα κουπιά της βάρκας και ο άλλος με το καμάκι χτυπά τα ψάρια, που συγκεντρώνονται στο φως και ζαλίζονται.
Πεζόβολο: Δίχτυ που το ρίχνουν σε μέρος που θα εντοπίσουν τα ψάρια και κάνουν κύκλο με το δίχτυ, ώστε να πιαστούν όλα τα ψάρια, που θα βρεθούν κλεισμένα στον κύκλο του διχτυού.
Ψάρεμα καρχαριδοειδών: Παίρνουν ψιλό και χοντρό παραγάδι. Ματίζουν, δηλαδή δένουν, το ψιλό με το χοντρό και το αμολούν στη θάλασσα. Στο ψιλό πιάνονται μικρά ψαράκια, τα οποία μόλις τα δουν τα καρχαριδοειδή, χυμούν να τα φάνε και χωρίς να το καταλάβουν πέφτουν στο χοντρό δίχτυ και έτσι πιάνονται. Αλλιώτικα είναι δύσκολο να πιαστούν, γιατί είναι πονηρά ψάρια και δεν πηγαίνουν στα χοντρά δίχτυα.
Ψάρεμα μαρίδας: Για το ψάρεμα της μαρίδας υπάρχουν ειδικά δίχτυα, τα μαριδόδιχτα. Όταν ο καιρός δεν είναι καλός, πηγαίνουν στα γρέμπαινα, δηλαδή όπου υπάρχουν πέτρες, για να αποφύγουν την κακοκαιρία. Όταν όμως έχει Γαρμπή, Μαΐστρο και γλύκα, φεύγουν από τα γρέμπαινα και πηγαίνουν στην καλάδα, εκεί δηλαδή που μπορεί να ριχτεί η τράτα. Για τις μαρίδες λένε οι ψαράδες ότι γνωρίζουν τον καιρό δύο μέρες πριν, και ονομάζουν τη μαρίδα «ναύτη στον καιρό», δηλαδή, όπως ο ναύτης γνωρίζει τον καιρό, έτσι τον γνωρίζει και η μαρίδα.
Ψάρεμα μενίδας: Η μενίδα από τις 15 Αυγούστου είναι αυγωμένη και πηγαίνει στα γρέμπαινα να ξαυγώσει, δηλαδή να γεννήσει. Πηγαίνουν τότε πολλοί ψαράδες και ρίχνουν τα δίχτυα τους στα γρέμπαινα. Ρίχνει ο πρώτος ψαράς, ρίχνει ο δεύτερος, ο τρίτος και με τη σειρά τους οι άλλοι και όλα τα δίχτυα από τα πρώτα που ρίχτηκαν ως τα τελευταία, πιάνουν μενίδες.
Ψάρεμα γόπας: Για το ψάρεμα της γόπας υπάρχουν ειδικά δίχτυα, τα γοπόδιχτα. Αυτά τα ρίχνουν όπου ξέρουν ότι είναι πέρασμα γόπας και η γόπα, καθώς περνά, καρφώνεται στα άλτα δίχτυα «σαν σταφύλι», όπως λένε οι ψαράδες. Ψαρεύεται δε η γόπα τη νύχτα με φεγγάρι.
Τράτα: Είναι βάρκα με δίχτυ 150 έως 500 οργιές μήκος. Το δίχτυ αυτό έχει μάτια διαφόρων χιλιοστών από 8-11 και από 30-40 πόντους. Στη μία άκρη είναι δεμένη με δύο σχοινιά και το μέρος που πέφτει στη θάλασσα καταλήγει σε σάκο. Όταν φτάνουν στο μέρος που ξέρουν ότι υπάρχουν ψάρια, καλάρουν, ρίχνουν δηλαδή την τράτα στη θάλασσα και βγαίνει ένας από τη βάρκα στο νησί, για να τη δέσει και να μην κινείται. Όταν πια τα ψάρια θα έχουν πιαστεί, ο καπετάνιος βάζει βόλτα στην πλώρη, παίρνει τα δύο σχοινιά, που έρχονται από την τράτα και τα περνάει στο βίντζι. Εκεί υπάρχει ένα λουρί στην τροχαλία, που αρχίζει και γυρίζει. Αρχίζουν και τραβούν ως ότου φτάσουν στο σάκο. Μέσα στο σάκο υπάρχουν τα ψάρια. Μέσα σε μία βάρκα με τράτα δουλεύουν 5-8 άτομα. Η τράτα πιάνει διάφορα ψάρια, ιδιαίτερα μαρίδες.
Ανεμότρατα: Καΐκι μεγάλο με μηχανή 200 έως 300 άλογα. Ο σάκος της είναι 30 οργιές και οι μέντες, δηλαδή τα σχοινιά, 10 οργιές. Βάζουν πολύ μολύβι, για να πατώνει. Στο πέρασμά της σαρώνει τα πάντα και πιάνει ό,τι βρει από το μικρό ως το πιο μεγάλο ψάρι.
Σταφνοκάρια: Στα αυλάκια από τα διβάρια χρησιμοποιούν ένα τετράγωνο δίχτυ. Σε κάθε γωνιά βάζουν μια ροδάνστα, δηλαδή σιδεράκι στρογγυλό, και περνάνε το σχοινί μέσα και από τα τέσσερα μέρη. Βάζουν και ένα ξύλο 7-8 μέτρα, το οποίο έχει και αυτό μια ροδάνστα, όπου περνάει άλλο σχοινί. Μόλις δουν τα ψάρια, αρχίζουν και το βιράρουν και όσα ψάρια υπάρχουν στο μέρος εκείνο, πιάνονται.
Ψάρεμα σουπιάς: Η σουπιά πιάνεται στην εποχή της, δηλαδή τότε που συνέρχονται τα θηλυκά με τα αρσενικά για την αναπαραγωγή. Οι ψαράδες, την εποχή εκείνη, κάνουν το εξής: Πιάνουν μια θηλυκιά σουπιά, τη δένουν πίσω από τη βάρκα και βάζουν μπροστά. Τότε τα αρσενικά, που βλέπουν τη θηλυκιά σουπιά, τρέχουν από πίσω της και ο ψαρά με την απόχη τις πιάνει.
Ψάρεμα καλαμαριού: Το καλαμάρι ψαρεύεται με το πυροφάνι και τον καλαμαριέρη. Ο καλαμαριέρης είναι ένα μολύβι 8 πόντων, στο οποίο έχουν βάλει πολλά βελόνια. Πάνω στα βελόνια βάζουν για δόλο γόπα και τα καλαμάρια πηγαίνοντας να φάνε τη γόπα, πιάνονται στο βελόνι. Ο καλαμαριέρης, αντί γόπας, μπορεί να έχει και φώσφορο, στον οποίο πηγαίνουν τα καλαμάρια και πιάνονται.
Ψάρεμα χταποδιού: Το χταπόδι ψαρεύεται ως εξής: Όταν είναι νηνεμία, ρίχνουν χαλίκια αλειμμένα με λάδι στη θάλασσα, για να σταματά ο κάθε κυματισμός και να φαίνεται καθαρά ο βυθός της θάλασσας. Σιγά-σιγά ψάχνουν και βρίσκουν τα θαλάμια τους και τα καμακούν, αφού ρίξουν, όπως αναφέραμε και αλλού, λίγο χαλκό. Επίσης, τα ψαρεύουν και με τον εξής τρόπο: Παίρνουν ένα δοχείο στρογγυλό, που στον πάτο του έχει κρύσταλλο. Ένας ψαράς τραβάει τα κουπιά και άλλος κοιτάζει μέσα από το κρύσταλλο, για να βρει θαλάμια μέσα στα οποία υπάρχουν τα χταπόδια και όταν τα βρει, τα καμακάει. Επίσης, το χταπόδι ψαρεύεται και με ψαροντούφεκο. Για το χταπόδι, εκτός από εκείνα που αναφέραμε παραπάνω, έχουμε να προσθέσουμε και τα εξής: Κατά τον Μάιο γεννά τα αβγά του και τα κολλά πάνω στις πέτρες, για να μην τα παρασύρει το ρεύμα. Μετά τη γέννα, το χταπόδι είναι πολύ αρμυρό και άνοστο, μοιράζει σαν μύξα και δεν τρώγεται.
Ψάρεμα παλαμίδας: Η παλαμίδα ψαρεύεται με ειδικά δίχτυα, που λέγονται παλαμιδόδιχτα. Το καλοκαίρι αφαιρούν από αυτά μολύβια, ώστε να πλέουν οι φελοί, ενώ το χειμώνα προσθέτουν πολλά μολύβια και πέτρες ακόμα, ώστε να πατώνουν.
Ψάρεμα πείνας: Η πείνα είναι από τα ωραιότερα θαλασσινά σαρακοστιανά φαγητά και την βγάζουν από τη θάλασσα, που είναι κολλημένη, ως εξής: Έχουν ένα εργαλείο, που έχει το σχήμα της, και λέγεται πεινολόγος. Το εργαλείο αυτό έχει στην άκρη ένα κοντάρι. Το βάζουν γύρω-γύρω στην πείνα, το στρίβουν μετά και η πείνα βγαίνει. Η πείνα βρίσκεται συνήθως μέσα στη λάσπη και ανοιγοκλείνει. Μέσα στο καύκαλο έχει πάνοτε μία γαρίδα, που μόλις δει τον κίνδυνο, ειδοποιεί την πείνα και αυτή κλείνει. Επίσης, λένε, ότι η γαρίδα αυτή φέρνει την τροφή στην πείνα.
Από τα «Λαογραφικά Ξηρομέρου Ακαρνανίας» (Μενέλαου Φ. Καραμεσίνη)
(Αναρτήθηκε στον ιστότοπο astakos.wordpress.com)
