Μια ιστορική αναδρομή στο Ναό των Ταξιαρχών στον παλιό οικισμό του Καρυώτη

Στην είσοδο του Nαού των Ταξιαρχών την Κυριακή του Πάσχα 1947

Του Γιάννη Θεριανού

Στην είσοδο του παλιού χωριού Καρυώτη στέκονταν ριζωμένοι εδώ και αιώνες οι προστάτες του, οι Αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ.

Ο ενοριακός και κοιμητηριακός Ναός, ο οποίος κτίστηκε από την οικογένεια Σκιαδά, ήταν μια από τις πέντε εκκλησίες του χωριού.

Στο εσωτερικό της υπήρχαν οι τάφοι των κτητόρων της, όπως επιβεβαιώνεται από την διαθήκη του Στάθη Σκιαδά, γιου του Θεοδόση, στις 29 Σεπτεμβρίου 1730, με την οποία ζητά να ενταφιαστεί μέσα στο Ναό των Ταξιαρχών στον τάφο που είναι θαμμένο ένα του παιδί¹.

Ο Ναός αυτός αναφέρεται για πρώτη φορά στο ενετικό κτηματολόγιο το έτος 1725², αλλά η κατασκευή του ανάγεται σε βάθος χρόνου.

Αριστερά: η νότια πύλη του Ναού. Δεξιά: η Ωραία Πύλη και λεπτομέρεια του τέμπλου

Φαίνεται να κτίστηκε πάνω σε ιερό Νυμφών, σύμφωνα με τα ευρήματα μικρής κλίμακας εκσκαφής που έγινε το 1970 στον περίβολο του Ναού. Ήρθαν τότε στο φως πλείστα τεμάχια γυναικείων ειδωλίων ελληνιστικής εποχής και επειδή στο σημείο αυτό υπάρχει φυσική πηγή είναι πολύ πιθανό τα ειδώλια να προέρχονται από ιερό Νυμφών που προϋπήρχε στο χώρο αυτό³.

Οι εξωτερικές διαστάσεις του Ναού διακρίνονται περιμετρικά του ναΐσκου που οικοδομήθηκε αργότερα και υπάρχει σήμερα στο χώρο αυτό. Ορατός είναι ο δυτικός τοίχος που στέκει ακόμα όρθιος ενάντια στο χρόνο, προσπαθώντας να κρατηθεί λίγο ακόμα μέσα στις μνήμες προτού σβήσουν κι αυτές.

Ο δυτικός τοίχος του παλιού Ναού των Ταξιαρχών

Το μήκος του ήταν 13.8, το πλάτος του 6.20 και το ύψος του 5.10 μέτρα.

Είχε δυο εισόδους, μια στην βόρεια πλευρά και μια στην νότια, πάνω από την όποια βρισκόταν εντοιχισμένη επιτύμβια στήλη αφιερωμένη στην Φιλίστιδα και την Ηρακλεία.

ΦΙΛΙΣΤΙΣ
ΑΡΙΣΤΟΜΕΔΟΝΤΟΣ
ΗΡΑΚΛΕΙΑ
ΑΡΙΣΤΟΜΕΔΟΝΤΟΣ
ΚΕΡΚΥΡΑΙΑ⁴

Η βόρεια πύλη επικοινωνούσε με το κοιμητήριο που βρισκόταν στο πίσω μέρος του Ναού.

Εδώ υπάρχουν οι τάφοι όλων των οικογενειών του χωριού εκτός των οικογενειών Θεριανού.

Το παλιό κοιμητήριο, όπως είναι σήμερα

Λέγεται πως γύρω περίπου στο 1900 κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης νεροποντής βγήκε από το κανάλι της βρύσης, που βρισκόταν δίπλα στο κοιμητήριο, η κοτσίδα μιας νεκρής γυναίκας και για το λόγο αυτό σταμάτησαν έκτοτε οι ταφές στο κοιμητήριο.

Στο εσωτερικό του Ναού διέκρινε κανείς το ξυλόγλυπτο τέμπλο και μια πλούσια αγιογράφηση που είχε γίνει σε διάφορες χρονικές περιόδους. Η εικόνα των Αγίων Αποστόλων εικονογραφήθηκε το έτος 1781⁵. Υπήρχαν επίσης η εικόνες του Μυστικού Δείπνου, της Ταφής του Χριστού και της Θυσίας του Ισαάκ, όπου σε έγγραφο παραλαβής το έτος 1917 σημειώνονται με έντονη γραφή και υπογράμμιση.

Βυμόθυρο (Άγιος Βασίλειος) στην παλιά του μορφή και δεξιά το ίδιο βυμόθυρο μετά την συντήρησή του, όπου η αρχική του μορφή έχει αλλάξει στο μεγαλύτερο μέρος

Επιπλέον οι δεσποτικές εικόνες που φωτίζονταν από τα αργυρά καντήλια του ναού που σιγόκαιγαν μπροστά τους⁶, καθώς και τα βημόθυρα φτιαγμένα από τον αγιογράφο Σπυρίδωνα Καμπίσιο Μπέλο⁷. Τα τρία βημόθυρα παραχωρήθηκαν και εκτίθενται στο μουσείο της Μονής Φανερωμένης.

Στη βαθμίδα της Ωραίας Πύλης βρισκόταν η επιγραφή

ΣΑΛΑΜΙΣ
ΚΑΙ ΛΥΣΙΑ
ΧΑΙΡΕ⁸

Ο γυναικωνίτης βρισκόταν σε ύψος 2 μέτρα και 10 εκατοστά από το δάπεδο.

Το καμπαναριό, που ήταν συνέχεια του περιβόλου, ήταν δωρεά του Αναγνώστη Σκιαδά και έγινε το έτος 1855. Πιστοποιείται από τις εντοιχισμένες επιγραφές:

1855 ΑΠΡΙΛΙΣ 15 – ΕΠΙ · ΣΤΑUΡ · Σ
ΔΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ ΣΚΙΑΔΑ Π · ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ · ΙΕΡΕΩΣ

Οι επιγραφές αυτές έχουν εντοιχιστεί στον ομώνυμο Ναό των Ταξιαρχών του νέου οικισμού.

Ο Γιώργος-Αναγνώστης Σκιαδάς ήταν γιος του παπά Αναστασίου και εγγονός του παπά Ευσταθίου Σκιαδά. Γεννήθηκε το έτος 1825 από την νόμιμη σύζυγο του παπά Αναστασίου, Χρυσούλα Κατωπόδη. Ήρθε σε πρώτο γάμο με την Γεωργούλα Σκιαδά, θυγατέρα του Δημητρίου, η οποία απεβίωσε στις 11 Μαρτίου του έτους 1858 σε ηλικία 25 ετών. Σύναψε δεύτερο γάμο με την Μαγδαληνή Θεριανού, θυγατέρα του Χαραλάμπους, και απέκτησαν μια κόρη την Θεοδώρα, που γεννήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου του έτους 1867, ημέρα Δευτέρα. Το έτος 1857 αναγράφονταν στους καταλόγους για τους υποψηφίους της συγκλήτου του νησιού⁹.

Οι επίτροποι που υπηρέτησαν στον Ναό προέρχονταν κυρίως από την οικογένεια Σκιαδά.

Ενδεικτικά αναφέρω ότι το έτος 1769 επίτροποι ήταν ο Σπύρος Σκιαδάς και ο Αθανάσιος Σκιαδάς, το έτος 1771 έως 1781 ήταν ο Νικολός Σκιαδάς, και από το έτος 1806 έως το 1816 ήταν ο Αποστόλης Σκιαδάς¹⁰.

Σε καταγραφή των εσόδων του Ναού του έτους 1808 αυτός αναφέρεται ως ιδιωτικός και η ετήσια είσπραξή του, που ήταν 93 πινιάτες λάδι, δεν επαρκούσε για την συντήρησή του, με αποτέλεσμα οι πληρεξούσιοι Πάνος Σκιαδάς και Νικολός Σκιαδάς¹¹ να συμπληρώνουν τις επιπλέον απαιτούμενες δαπάνες.

Με το πέρασμα του χρόνου ο Ναός των Ταξιαρχών επιδιορθώθηκε πολλές φορές, εξαιτίας κυρίως των ζημιών που προκάλεσαν οι σεισμοί. Το έτος 1771 κατασκευάστηκε ένας τοίχος που έπεσε από σεισμό και κόστισε 15 λίρες. Το 1780 κατασκευάστηκε το μεγαλύτερο μέρος του Ναού, η στέγη και το τέμπλο, από τον μάστορα Σπυραντρέα Αραβανή¹².

Στις 7 Δεκεμβρίου 1964 κατεδαφίστηκε το καμπαναριό του Ναού γιατί κατέστη «επικινδύνως ετοιμόρροπο» και για να αποφευχθεί πάσα ζημιά εις τον Ναό.¹³

Στις 30 Σεπτεμβρίου 1980 γράφτηκε και ο επίλογος του Ναού των Ταξιαρχών του παλιού χωριού Καρυώτη. Χαρακτηρίστηκε επικίνδυνος και ετοιμόρροπος και αποφασίστηκε η κατεδάφισή του¹⁴.

Ο Ναός των Ταξιαρχών και το καμπαναριό όπως είναι σήμερα

Μαζί του χάθηκε ένα κομμάτι ιστορίας και μνήμης αυτού του τόπου.

Είναι λυπηρό που δεν μπορεί κανείς σήμερα να δει τίποτα από τα προαναφερθέντα, παρά μόνο έναν ναΐσκο που μοιάζει να είναι ξένος στο χώρο που στέκει.
_____________________________________

¹Διαθήκη του Στάθη Σκιαδά γενομένη στις 29 Σεπτεμβρίου 1730 από τον νοτάριο Ιωάννη Καρβελά, ΓΑΚ Λευκάδας
²Φάκελος Βενετική διοίκηση, φακ 01-06-016 ΓΑΚ Λευκάδας
³Αρχαιολογικό Δελτίο 25 (1970), Χρονικά, υπογράφει ο Αρχαιολόγος Κ. ΚΩΣΤΟΓΛΟΥ
⁴Η νήσος Λευκάς, Χαραμόγλειος βιβλιοθήκη Λευκάδας
⁵ Εκκλησιαστικά, φακ. 08-02-03-003 ΓΑΚ Λευκάδας
⁶ Έγγραφο παραλαβής και παράδοσης του έτους 1917, Αρχείο Ναού Ταξιαρχών
⁷Χριστιανική Ζωγραφική (Χρήστος Σολδάτος), σελ 337
⁸Εφημερίς των φιλομαθών, 20 Δεκεμβρίου 1868, Χαραμόγλειος βιβλιοθήκη Λευκάδας
⁹Ληξιαρχικά ΓΑΚ Λευκάδας
¹⁰Εκκλησιαστικά φακ. 08-02-03-003 ΓΑΚ Λευκάδας
¹¹Εκκλησιαστικά φακ. 08-02-05-008 ΓΑΚ Λευκάδας
¹²Εκκλησιαστικά φακ. 08-02-03-003 ΓΑΚ Λευκάδας
¹³Επιστολή Ιεράς Μητρόπολης Λευκάδος και Ιθάκης προς το Εκκλησιαστικό συμβούλιο Ι.Ν Ταξιαρχών, Αρχείο Ναού Ταξιαρχών
¹⁴Πρωτόκολλο αυτοψίας επικινδύνως ετοιμόρροπου από το Γραφείο Πολεοδομίας προς Ι.Ν. Ταξιαρχών, Αρχείο Ναού Ταξιαρχών