Στον Αλέξανδρο Λευκάδας, το έτος 1926 (αναν.)

Έπεσαν στα χέρια μας -για την ακρίβεια μας στάλθηκαν από αναγνώστη μας- μια σειρά φωτογραφίες από την περιοχή του Αλεξάνδρου Λευκάδας, της ιδιαιτέρας δηλαδή πατρίδας μας, που θα τις παρουσιάσουμε σε συνέχειες, αρχής γενομένης με την πιο παλιά σήμερα.

Στο πίσω μέρος της φωτογραφίας αναγράφεται το έτος 1926 και δεν έχουμε κανένα λόγο να αμφισβητήσουμε ότι η χρονολογία αυτή είναι και η πραγματική που τραβήχτηκε η φωτογραφία.

Γεννάται βέβαια ερώτημα για ένα μικρό αγροτοκτηνοτροφικό χωριό της Λευκάδας σε μια εποχή μάλιστα που η φωτογραφία σπάνιζε στα μέρη μας -ιδιαίτερα στα χωριά- και αποτελούσε σε μεγάλο βαθμό προνόμιο κάποιων αστικών οικογενειών, κυρίως της πόλης της Λευκάδας, που είχαν κατά κάποιο τρόπο και τα μέσα. Εδώ αξίζει να αναφέρουμε ότι οι φωτογραφίες του Μεσοπολέμου που έχουν διασωθεί είναι ελάχιστες και με την ευκαιρία αυτή σας καλούμε να ανατρέξετε σε ένα άλλο φωτογραφικό αρχείο, επίσης της δεκαετίας του ΄20, του Νάσου (Aθανάσιου) Ν. Παπανικολάου (1880-1957), πρωτοδίκη στην Λευκάδα από το 1921-1925 περίπου, αδελφού του διάσημου γιατρού Γεωργίου Παπανικολάου (Παπ τεστ), που μας είχε εμπιστευθεί πριν λίγα χρόνια η εγγονή του Γιούλη Κόκκορη – Τσαμουρά και το οποίο έχουμε ήδη δημοσιεύσει σε δύο μέρη (Μέρος 1ο και Μέρος 2ο).

Θα πρέπει όμως από την άλλη μεριά να λάβουμε υπόψη και το εξής γεγονός που ίσως να αιτιολογεί εν μέρει την πολυτέλεια της πιο πάνω φωτογραφίας. Πολλοί ήταν οι Αλεξανδρίτες (από τα χωριά της περιοχής Αλεξάνδρου Λευκάδας) που είχαν μεταναστεύσει από τις αρχές ακόμη του 20ου αι. στην Αμερική. Αρκετοί απ΄ αυτούς επέστρεψαν μετά από κάποια χρόνια στα πάτρια εδάφη. Ένας από τους λόγους της επιστροφής τους ήταν για κάποιους και η εθελοντική τους συμμετοχή στους Βαλκανικούς Πολέμους. Είναι χαρακτηριστικό το ποίημα του Κολυβιάτη (από τα Κολυβάτα Λευκάδας, χωριό της Κοινότητας Αλεξάνδρου) λαϊκού ποιητή που έγραφε, όντας μετανάστης και ο ίδιος στην Αμερική, στο ποίημά του με τίτλο «Οι στρατολογούμενοι εξ Αμερικής το 1912»:

Αφήνω γεια Αμερική και χώρα πλουτισμένη,
κι εγώ θα πάω στη μάνα μου, τη πολυδοξασμένη.
Τα πλούτη σου περιφρονώ και για «μηδέν» τα πιάνω,
φωνή με κράζει ιερά να πάγω να πεθάνω.
Πάω να δαφνοστολιστώ και κάτι να προσθέσω
στην ιστορία την τρανή Ελλάδος αν μπορέσω.
…………………………………………….

Είχαμε ξεκινήσει πιο παλιά, το 2011, μια έρευνα για τους πρώτους Αλεξανδρίτες μετανάστες στην Αμερική στις αρχές του περασμένου αιώνα που την είχαμε κι αυτή δημοσιεύσει σε δυο μέρη (Μέρος 1ο και Μέρος 2ο). Για λόγους ανεξάρτητους από την θέλησή μας δεν την είχαμε επεκτείνει στο βαθμό που θα θέλαμε. Ίσως επανέλθουμε. Οι μετανάστες λοιπόν αυτοί μπορεί να μην καζαντίσαν με την έννοια που αποδίδεται σήμερα στον όρο αυτό, αλλά είχαν κάνει τις οικονομίες τους και με τα λίγα λεφτά που έφεραν κατόρθωσαν οι περισσότεροι να σταδιοδρομήσουν επαγγελματικά, αποκτώντας με τον καιρό μια σχετική οικονομική ευμάρεια. Κάπως έτσι λοιπόν θα πρέπει να δικαιολογήσουμε την ύπαρξη των φωτογραφιών αυτών.

Λέγεται ότι η φωτογραφία «φυλακίζει τον χρόνο» στο χαρτί, ότι στέλνει τα δικά της «μηνύματα για καταστάσεις, τόπους και χρόνους»… Όπως όμως και να ΄χει οι παλιές φωτογραφίες αποτελούν σίγουρα ιστορικά τεκμήρια για τη συγκεκριμένη εποχή που τραβήχτηκαν, από τις οποίες μπορούν να εξαχθούν, ως ένα βαθμό, χρήσιμα συμπεράσματα για την οικονομική και κοινωνική, και όχι μόνο, κατάσταση του τόπου και της εποχής που απεικονίζουν.

Στη φωτογραφία, που είναι μια οικογενειακή με την ευρύτερη έννοια φωτογραφία και φαίνεται να έχει τραβηχτεί στην αυλή ενός σπιτιού, εικονίζονται επτά παιδιά, τέσσερις γυναίκες, με τις παραδοσιακές λευκαδίτικες φορεσιές τους, και ένας άνδρας. «Όλα τα άτομα μαζί, το ένα δίπλα στο άλλο, δεμένα με δεσμούς σφιχτούς σαν τους κρίκους μιας αλυσίδας, με επίγνωση του ρόλου που καλείται να παίξει το καθένα μέσα στην οικογένεια και στην κοινωνία. Η θέση του κάθε μέλους στην οικογένεια και οι μεταξύ τους σχέσεις ξεκάθαρες»¹.

Ο άντρας καμαρωτός, καθόλου χαμογελαστός, με ύφος σοβαρό στο κέντρο της φωτογραφίας. Ο αρχηγός της οικογένειας, που είχε καθαρά πατριαρχική δομή. Οι γυναίκες κάθε ηλικίας σεμνές, λιγομίλητες. Γυναίκες αφοσιωμένες όλη τους τη ζωή στην οικογένεια και το σπίτι. Η μια γυναίκα κρατά ένα μωρό στην αγκαλιά της. Η πρώτη γυναίκα, αριστερά στη φωτογραφία, φοράει για μαντήλι μια απλή τσίπα, οι άλλες δύο κεφαλομάντηλα και η νεότερη της φωτογραφίας είναι χωρίς μαντήλι. Φαίνεται να φοράει νυφιάτικη φορεσιά – ίσως η φωτογραφία να έχει να κάνει με κάποιο γάμο.

Τα παιδιά σοβαρά κι αυτά, με μια πρόωρη ωριμότητα. Τα πολλά παιδιά που συνηθίζονταν την εποχή εκείνη ήταν και ένα είδος «κοινωνικής ασφάλισης» για τα γεράματα των γονιών. Ο μπόμπιρας, δεξιά μπροστά, φοράει μια τραγιάσκα. Ίσως και να συνηθίζονταν την εποχή εκείνη. Δυο από τα κορίτσια, στα αριστερά της φωτογραφίας, φορούν στο κεφάλι τους κάτι σαν «κατσούλι», που συνηθίζονταν μέχρι και την εποχή τη δική μας για την προστασία από το κρύο και τη βροχή.

Ανανέωση (25.01.2017):
Σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες από τους Δημήτρη Μ., Ευγενία Κ. και Φώντα Δ. ο πάτερ φαμίλιας της φωτογραφίας είναι ο Περικλής Δουβίτσας, στα αριστερά του, όπως κοιτάζουμε τη φωτογραφία, η Καλή Δουβίτσα (πρώτη γυναίκα του Περικλή) και στα δεξιά του, η γυναίκα που κρατάει το μωρό στην αγκαλιά, είναι η Ευγενία Θεοφ. Κολυβά (Κολονέλου). Η νεαρή γυναίκα με το κρέπι είναι η Μαρία Σούνδια (Παναγούτα) και ο ξανθός μπόμπιρας μπροστά της ο Στάθης Κολυβάς (Μπακοστάθης-Κολονέλος). Η φωτογραφία έχει ληφθεί μπροστά στο σπίτι του Περικλή Δουβίτσα και είναι το σπίτι που στεγάστηκε για μερικά χρόνια την δεκαετία του 1960-1970, το τμήμα χωροφυλακής Αλεξάνδρου. Τους ευχαριστούμε…
________________________________________
¹ Διαβάζοντας μια παλιά φωτογραφία, εργασία του Γυμνασίου Ηράκλειας στα πλαίσια του προγράμματος πολιτιστικών θεμάτων.