Μια έμμετρη «εικονική» περιδιάβαση της πόλης της Λευκάδας στα μέσα της δεκαετίας του 1930
Η κεντρική πλατεία τη δεκαετία του 1960
Μια έμμετρη «εικονική» περιδιάβαση της πόλης της Λευκάδας στα μέσα της δεκαετίας του 1930. Ο άγνωστος δημιουργός του πονήματος, που υπογράφει με το ψευδώνυμο «Ρος», αναφέρεται με σατυρικό τρόπο σε πρόσωπα και γεγονότα της εποχής εκείνης, ενώ αποδίδει με σαφήνεια τα κακώς κείμενα και τις όποιες διορθωτικές παρεμβάσεις είχαν γίνει ή βρισκόταν ακόμη σε εξέλιξη.
Πόντες, διακρίνονται οι στύλοι της παλιάς αψίδας
Εντύπωση προκαλεί επίσης η παραστατικότητα της περιγραφής σημείων-κλειδιών που συνδέουν την πόλη της Λευκάδας και τα οποία εξακολουθούν ακόμη μέχρι σήμερα, παρά την πάροδο 80 και πλέον ετών, να παίζουν το ρόλο αυτό (Άϊ Μηνάς, Παζάρι, Κεντρική Πλατεία, Μποσκέτο, Μώλος, Πόντες, Ανθώνας κλπ.).
Καλώς μας ήλθατε παιδιά που σ΄ άλλα μέρη ζείτε
πολύ καλύτερα από μας, συνήθως ευτυχείτε
Γιατ΄ εκεί απολαμβάνετε και καθαρό αέρα
και έχετε τόσα καλά εσείς εκείθε πέρα
Καλώς μας εκοπιάσατε κι΄ ήρθα να σας γνωρίσω
και κατά τις δυνάμεις μου να σας φιλοξενήσω
Πάμε τώρα ένα περίπατο τη πόλη μας να δείτε
ν΄ ακούσετε και μουσική και ν΄ ευχαριστηθείτε
Εδώ είναι του «Άϊ Μηνά» η θέση
που όλοι μια φορά φορούσανε το φέσι
Εκεί πίσω εις την λάσπη είναι απόπατος κοινός
που εν ελλείψει άλλου στήνεται του καθενός
Αυτός είναι ο δρόμος που λέγεται «παζάρι»
που έχει και παγίδες για κάθε παλικάρι
Εδώ είναι η πισσάσφαλτος που έχει τώρα γίνει
για ομορφιά του τόπου μας για πάντα θε να μείνει
Αυτή είναι η τέζα μας όπου πωλούν τα ψάρια
απ΄ το πρωί στο μεσημέρι χωρίς πολλά παζάρια
Γιατί απ΄ το απόγευμα τα βγάζουν φόρα βία
έτσι επέτρεψε η Κοινότης1 και η Αστυνομία
Εδώ είν΄ η πλατεία μάς με τη μεγάλη κίνηση
που τα κοριτσόπουλα μας κάνουνε συγκίνηση
Κι΄ αυτό το σπίτι απ΄ εκεί είναι του Κοινοτάρχη
που με το νόμο πάντοτε σε όλα θε να άρχει
Εδώ οι καφενέδες με τα πολλά τραπέζια
κι΄ εκεί το Φαρμακείο με την πολλή μαγνέζια2
Αυτό δε το Ζαχαροπλαστείον της «Κωνσταντινουπόλεως»
που είναι απαράμιλλο με μιας μεγάλης πόλεως
Εδώ αυτοί οι συμπολίτες μας που χάσκουν
Με τη φτώχεια γεννήθηκαν και γηράσκουν
Κι΄ αυτοί οι παραπέρα που γυρίζουν κατ΄ αγέλας
έχουν στο μυαλό τους μικρόβιο της τρέλας
Αυτή δε η καθήμενη τετράνθρωπος παρέα
είναι παράγοντες του κόμματος και άτομα σπουδαία
Έχουν κοιλιές θεόρατες και δάκτυλα μεγάλα
και πάνε το απόγευμα στο καφενέ του Πάλλα
Αυτός δε ο ιστάμενος με τα γυαλιά τα μαύρα
είναι του κόμματος παιδί όλο φωτιά και λαύρα
Με το μισθό του το πολύ που κατά μήνα παίρνει
κι΄ αυτόν ακόμη των Πρωθυπουργό Τσαλδάρη3 υπερβαίνει
Εκείνος δ΄ ο μικροσκοπικός με τ΄ αδιάβροχο εκεί κάτω
είναι κι΄ αυτός Τσαλδαρικός απ΄ την κορφή στον πάτο
Κι΄ απ΄ τα πολλά που έπαθε ενώ είχε κάποια θέση
αργότερα τη κεφαλή σε τοίχο θα βαρέσει
Εκείνος δε όπου βαστά στο χέρι καλαθάκι
Είν΄ ο Φώντας π΄ έλαβε προχθές το καπελάκι
Αυτός εντός ολίγου στα Τελωνεία θ΄ άρχει
γιατί θα λάβει προαγωγή και στο βαθμό Δεκάρχη
Αυτός δε που πατεί βαριά και που φορεί κυλότα
ήταν κι΄ αυτός του κόμματος, πρόσφερνε τα φώτα
Σε λίγο δε ονομάσθηκε Χίτλερ4 για τη πολλή τη δράση
μ΄ απομακρύνθηκε κι΄ αυτός και τώρα το κόμμα θα μοιράσει
Αυτός ήταν του κόμματος μεγαλο-θιασώτης
κι΄ όλα τα μετρούσε με πήχη της ισότης
Τώρα μας κάνει πως δεν γνοιάζεται και πως αδιαφορεί
κι΄ απ΄ την κυλότα και τις γκέτες ουδέποτε αποχωρεί
Και μέρα νύχτα εύχεται να γίνουν εκλογές
να πέσουν όλοι ανάσκελα με φοβερές κραυγές
Να πάρουν ένα μάθημα όλ΄ οι κατεργαραίοι
κ΄ έπειτ΄ ας φάνε κι΄ από μας μπουλούκια αρουραίοι!
Εκεί είν΄ η μπυραρία με τους πολλούς μεζέδες
και εις αυτήν μαζεύονται όλοι οι καλοί γλεντζέδες
Που φτειάνει τα γλυκίσματα ο μάστορας Ανδρέας
κ΄ ευχαριστεί τους κύκλους του κ΄ όλας τας παρέας
Εδώ είναι τα αυλάκια που φτιάνει η Κοινότης
με τσιμέντα, μαστόρους και χρήμα δικό της
Που εις αυτά πολλοί μαστορεύουνε
και το μηχανικό να κάμουνε γυρεύουνε
Εκείθε πέρα είναι τα γραφεία της Αστυνομίας
που επεμβαίνει πάντοτε εις τας παρανομίας
Και παρακάτω είναι το δημόσιο Ταμείο
καθώς δε προχωρείς δεξιά θα βρεις το Τελωνείο
Εδώ είναι της Κοινότητας το μέγα περιβόλι
Που γίνοντ΄ άνθη πάμπολλα και τρώνε οι μποβώλοι
Αυτό είναι το άγαλμα του ποιητή του γένους
που τα ποιήματά του είν΄ γνωστά και εις αυτούς τους ξένους
Δίπλα βρίσκεται του Χερν μεγάλη πυραμίδα
που σαν κ΄ αυτήνη πουθενά αλλού δεν είδα
Γι΄ αυτήν πέρυσι ήλθανε μεγάλοι Γιαπωνέζοι
κ΄ εκάθησαν στην Κοινότητα σ΄ επίσημο τραπέζι
Εδώ η προκυμαία μας κι΄ εκεί ο νέος μώλος
που άλλαξε τη πόλη μας και φαίνεται σα Βόλος
Εκεί όταν διέρχεσαι και μπρος μέσα στα μάτια
αδειάζουν εις την θάλασσα πελώρια κανάτια
Αυτά είναι τα χωράφια της Κοινότητος περιουσία
όπου αδειάζεται παντός είδους ακαθαρσία
Εκεί παραπέρα είναι τα πρότυπα σφαγεία
που οι χασάπηδες φωνάζουνε πως είναι αηδία
Αυτές είν΄ οι φυλακές με το ψηλό το τοίχο
π΄ όταν διαβαίνεις ακούς κάθε λογής και ήχο
Αυτό είν΄ το κτίριο που είν΄ το Δικαστήριο
και τ΄ άλλο από κοντά του Γυμνασίου διδακτήριο
Εδώ είν΄ το οικόπεδο π΄ ανήκει στη Κοινότητα
που άλλοτε ως θέατρο μάζευε τη νεότητα
Εκεί ΄ναι είναι το Νοσοκομείο που λέγεται Αδελφάτο
όπου γιατρεύει τους φτωχούς ολόκληρο φουσάτο
Σ΄ αυτό μια άλλη εποχή ρίχναν και τους μούλους
που όταν εμεγάλωναν τους έπαιρναν για δούλους
Τώρα εις αυτό ευκόλως μισθό μπορείς να πάρεις
αν είσαι φίλος Καίσαρος και…νόθο αγκαζάρεις
Αυτό είν΄ ένα ίδρυμα πώχει μεγάλη αξία
για κείνονε που φθάσει σ΄ έσχατη απελπισία
Σ΄ αυτό πολλοί στο θάνατο τα χρήματα αφήκαν
κ΄ ευρέθηκαν άλλοι με αυτά που τον μπελά τους βρήκαν!
Αυτό κάτω είναι της Κοινότητος το περιβόλι
που μαζεύονται και παίζουν όλοι οι μικροί διαβόλοι
Κι΄ αυτά που τρέχουν τα νερά τα λέμε μεις αυλάκια
και έχουν ανά δυο όλα μας τα σοκάκια
Αυτά είναι υγιεινά, μαζεύουν τα κουνούπια
πιστεύω πως αλλού δεν θα έχουνε παρόμοια καλούπια
Κι΄ αυτά που ΄ναι στη θάλασσα ωσάν παρατηρητήρια
είναι σε τούτη τη χώρα τα μοναδικά αφοδευτήρια
Σ΄ αυτά όταν τολμήσεις να μπεις τη μύτη σου θα πιάσεις
κ΄ αμέσως θα οπισθοχωρήσεις, διότι θα ξεράσεις
Εδώ είναι το γεφύρι που λέγεται «κρεμάλα»5
που δι΄ αυτό εγένοντο έξοδα πολύ μεγάλα
Εδώ είν΄ κι΄ ο δρόμος που άγει εις το Φρούριον
που η δίπλα θάλασσα ταξιδεύεται με άνεμον ούριον
Αυτόν το δρόμο άλλοτε τον είχανε κατασκευάσει
οκτώ μέτρα το πλάτος με άσφαλτο, κανείς δεν θα ξεχάσει
Τώρα σας αποχαιρετώ τραβάτε παραπέρα
εκεί θα αναπνεύσετε τον καθαρό αέρα
Γιατί εμείς εμάθαμε να ζούμε εις τη βρώμα
χωρίς να εντρεπόμεθα των ξένωνε το όμμα.
Ρος
(Δημοσιεύτηκε σε εφημερίδα της εποχής. Προσαρμόσαμε σε μεγάλο βαθμό το κείμενο σύμφωνα με την ισχύουσα ορθογραφία).
_____________________________________
1 Η πόλη της Λευκάδας ήταν την εποχή εκείνη κοινότητα (Κοινότης Λευκάδος).
2 Η Μαγνέζια (γάλα Μαγνησίας) χρησιμοποιούνταν ως αντιόξινο και για τη δυσκοιλιότητα.
3 Ο Παναγής Τσαλδάρης ήταν πρωθυπουργός όταν γράφτηκε το 1934 το ποίημα. Είχε εκλεγεί στις 10 Μάρτη του 1933 για δεύτερη φορά στη θέση αυτή όπου παρέμεινε μέχρι τις 10 Οκτώβρη του 1935. Ο Τσαλδάρης είχε σχηματίσει κυβέρνηση με τον Γεώργιο Κονδύλη υπό τη δική του Προεδρία. Σημαντικό μέλημα της νέας Κυβέρνησης ήταν η αναζήτηση των πρωταίτιων του αποτυχημένου πραξικοπήματος του Νικολάου Πλαστήρα. Μέσα σε αυτό το κλίμα έλαβε χώρα και η απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου. Τελικά, ο Τσαλδάρης παραχώρησε αμνηστία προκαλώντας εσωτερική κρίση στο κόμμα με αποχωρήσεις σημαντικών στελεχών του. Αυτός όμως και το κόμμα του όχι μόνο αρνήθηκαν να αμνηστεύσουν τους κομμουνιστές που διώκονταν με το ιδιώνυμα του Βενιζέλου την εποχή εκείνη εντείναν και τις διώξεις εναντίον τους.
4 Ο Αδόλφος Χίτλερ είχε διοριστεί καγκελάριος της Γερμανίας στις 30 Γενάρη του 1933.
5 Η παλιά γέφυρα του δρόμου για το Κάστρο, γνωστή σαν Πόντες, όταν κατασκευάστηκε το 1902 είχε αψίδες κι ίσως για το λόγο αυτό να λεγόταν «Κρεμάλα». (Δες εδώ).
