Χαρακτικό των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αι. με το Παζάρι (κεντρικό δρόμο) της πόλης της Λευκάδας
Αν εξαιρέσει κανείς τον πυργίσκο στο πρώτο κτίριο δεξιά καθώς και το δέντρο με το κιόσκι (ή ότι άλλο αυτό είναι) η απεικόνιση στο χαρακτικό των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αι., όπως γράφει η λεζάντα, από τη συλλογή του Αντώνη Σολδάτου, είναι πανομοιότυπη, σχεδόν, με την πιο κάτω φωτογραφία που παρουσιάσαμε πρόσφατα με το Παζάρι (κεντρικό δρόμο) της πόλης της Λευκάδας, στο ύψος της κεντρικής πλατείας (Εθνικής Αντίστασης) και του ναού του Αγίου Σπυρίδωνα.
Το διώροφο σπίτι αριστερά είναι, όπως γράφει και η λεζάντα, του Σπυρίδωνος Βαλαωρίτη* (1819-1887), πολιτικού, μεταξύ άλλων Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων το 1882 και το 1883.
Η έλλειψη μάλιστα του δέντρου και του κιοσκίου δίνει τη δυνατότητα πιο καλής θέασης και σε άλλα κτίρια στο βάθος του Παζαριού.
* Για τον Σπυρίδωνα Βαλαωρίτη αναφέρει η Ευσταθία Πολίτη, ΜΑ Ιστορικός, τα εξής: Γεννήθηκε στη Λευκάδα τον Μάιο του 1819 και πέθανε στην Αθήνα στις 30 Ιουλίου του 1887. Ήταν γόνος της γνωστής αρματολικής και αργότερα αρχοντικής οικογένειας Βαλαωρίτη και πρώτος εξάδελφος του ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Ήδη από τα πρώτα χρόνια της Βενετοκρατίας στη Λευκάδα (1684-1797), οι Βαλαωρίτες είχαν αποκτήσει μεγάλη περιουσία σε αντάλλαγμα των υπηρεσιών τους προς τους Βενετούς στα πεδία των μαχών εναντίον των Τούρκων και είχαν καταλάβει υψηλή θέση στην τοπική αριστοκρατία του νησιού.
Σπυρίδων Βαλαωρίτης, ελαιογραφία του Σπ. Προσαλέντη, λεπτομέρεια
Οι απόγονοί τους κυριάρχησαν από τα χρόνια της Βρετανικής Προστασίας στην πολιτική ζωή του τόπου μετρώντας πλήθος υποστηρικτών σε κάθε χωριό του νησιού, των οποίων η εξάρτηση και η συμπάθεια προς τους Βαλαωρίτες μεταβιβαζόταν πάππου προς πάππου. Ο Π. Θ. Κουνιάκης σημειώνει χαρακτηριστικά, αναφερόμενος στον 19ο και 20ό αι., ότι: «το κόμμα των Βαλαωριτών εν τη Νήσω, δύναται τις είπη ότι κατά χρόνους εκείνους ήτο μία δευτέρα θρησκεία, εις την οποίαν επίστευον οι οπαδοί τους μέχρι θανάτου. Τον Πατριαρχικόν οίκον των Βαλαωριτών εκάλουν η Μεγάλη Πόρτα».
Ήταν γιος του Ιππότη Ευσταθίου Χαρ. Βαλαωρίτη και της Μαρίας Τουρληνού από την Κέρκυρα, τρισέγγονος του γενάρχη της οικογένειας, Χρήστου Βαλαώρα και δισέγγονος του Μόσχου. Ο παππούς του, Χαράλαμπος Βαλαωρίτης (1742-1798), πήρε ξεχωριστή κοινωνική και πολιτική θέση στο νησί ως προστατευόμενος του Βενετού Προνοητή της Λευκάδας και ανέθρεψε με πλούσιες φροντίδες τα τέσσερα παιδιά του: τον Ανδρέα (1771), τον Αθανάσιο (1771-1843), τον Ευστάθιο (1773-1939), πατέρα του Σπυρίδωνα, και τον Ιωάννη (1780-1856), πατέρα του ποιητή Αριστοτέλη.
Ο Σπυρίδων Βαλαωρίτης θα μάθει τα πρώτα του γράμματα στη Λευκάδα από τον δάσκαλο με το όνομα Σημέτα και θα συνεχίσει τα εγκύκλια μαθήματα στην Κέρκυρα, στην Ιόνιο Ακαδημία, με καθηγητές τον Ιωάννη Οικονομίδη και τον Κωνσταντίνο Ασώπιο. Το 1837 θα μεταβεί στο Παρίσι για να σπουδάσει νομικά και πολιτικές επιστήμες. Συμφοιτητές του εκείνη την περίοδο στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού ήταν ο Νικόλαος Σαρίπολος, ο Δημήτριος Μαυροκορδάτος, ο Ανδρέας Κουντουριώτης, ο Θρασύβουλος Ζαΐμης και άλλοι λόγιοι της εποχής εκείνης. Το 1841 θα πάρει πτυχίο προλύτου. Στη Λευκάδα μαρτυρείται ότι επιστρέφει το 1843 και νυμφεύεται τη Μαρία-Ρόζα Στεφάνου το 1846, κόρη αρχοντικής ζακυνθινής οικογένειας εμπόρων και πολιτικών. Μαζί θα αποκτήσουν τέσσερα παιδιά: την Ονορίνα, τον Ευστάθιο-Ερρίκο (1849-1871), τον Περικλή-Αθανάσιο (1851-1926) και τον Έκτορα (1853-1875).
Ακολουθώντας την πολιτική παράδοση της οικογένειας θα υπηρετήσει τα κοινά επί 36 έτη (1849-1885) από διάφορες θέσεις στην εγχώρια και διεθνή πολιτική σκηνή ανερχόμενος στα ύπατα αξιώματα: βουλευτής (1850 της Θ΄ Βουλής) και γερουσιαστής (1852, 1857 κατά την Ι΄ και ΙΑ΄ βουλευτική περίοδο αντίστοιχα) του Ιονίου Κράτους· πληρεξούσιος Λευκάδας στις εργασίες της Β΄ εν Αθήναις Εθνοσυνέλευσης (1864)· έξι φορές εκλεγμένος βουλευτής Λευκάδας μετά την ένωση των Επτανήσων με το ελληνικό κράτος (1868, 1869, 1872, 1873, 1879 και 1881)· υπουργός εξωτερικών στην κυβέρνηση Μπενιζέλου Ρούφου (1866), υπουργός οικονομικών στην κυβέρνηση Δημητρίου Βούλγαρη (1868-1869) και πάλι υπουργός εξωτερικών στην κυβέρνηση Θρασύβουλου Ζαΐμη· πρεσβευτής της Ελλάδας στο Λονδίνο (1874) και διαπιστευμένος στις αυλές της Δανίας και της Σουηδίας – Νορβηγίας (1872) · τέλος, εξελέγη πρόεδρος της Βουλής σε δύο συνόδους της μετά την ηπειροθεσσαλική προσάρτηση (1882, 1882-1883).
Ιδεολογικά οι Βαλαωρίτες εκπροσωπούσαν τις αρχοντικές δυνάμεις της τοπικής κοινωνίας και υποστήριζαν το καθεστώς της Προστασίας, ευνοούσαν την κοινωνική συντήρηση και δεν επιθυμούσαν την ένωση με το ελληνικό κράτος. Ο ίδιος ο Σπυρίδων Βαλαωρίτης υπήρξε άκρως συντηρητικός στις πολιτικές και κοινωνικές του αρχές καθ΄ όλη τη διάρκεια του βίου του.
(Αποσπάσματα από την πρωτότυπη εργασία που παρουσιάστηκε στις 9 Μαΐου 2017 στο τιμητικό αφιέρωμα για τους Λευκαδίτες, που πρωταγωνίστησαν στη λειτουργία της Βουλής των Ελλήνων, το οποίο διοργάνωσαν η Βιβλιοθήκη της Βουλής και η Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών. Δημοσιεύτηκε στο βιβλίο «Λευκαδίτες στην υπηρεσία της Βουλής των Ελλήνων» (Βιβλιοθήκη της Βουλής, 2019), όπως επίσης και το άνω χαρακτικό).
Στην ασπρόμαυρη τεχνική της φωτό απουσιάζει το δεξιό παράθυρο από το ανώγειο στο σπίτι του Βαλαωρίτη, που υπάρχει στην έγχρωμη λιθογραφία.
Τα προβλήματα βάθους – τεχνική σμίκρυνσης- στην έγχρωμη λιθογραφία είναι εμφανή με τις αντιστοιχίες κλιμάκων ύψους των οικιών στο βάθος.
Στο σπίτι δεξιά στην’εγχρωμη λιθογραφία φαίνεται η ξυλοδεσιά στον τοίχο, που δεν υπάρχει στην ασπρόμαυρη φωτό. Πλέον την κορύφωση της στέγης που υπάρχει στην έγχρωμη λιθογραφία σχετικά με την φωτό.
Βέβαια η εξαίρετη λιθογραφία είναι από κοντινότερη απόσταση, και για τούτο υπάρχουν και οι μικρές διαφορές βάθους κλίμακος.
Μπορεί να υπάρχουν και άλλες διαφορές αποτύπωσης. Αλλά η παράθεση και των δύο εκδοχών ασπρόμαυρη βελτιωμένη χειροκίνητη φωτό και δίκην έγχρωμη λιθογραφία, είναι σπουδαία φωτο’ι’στορική αναφορά, και αναφορά της τέχνης των μέσων της.
Μαζί και η εξελικτική της αποτυπωτικής παραστατικής διαδικασίας… που προοδευτικα έφτασε στην σημερινή φωτογραφική λειτουργία και το μέλλον διαρκεί πολύ.
Το στάδιο της φωτογραφικής εξειδανίκευσης έχει την σειρά του… με στόχο ίσως την ανεικονική τέχνη.
Οι Βαλαωριτέοι σαν και τσιμπήθηκαν από σέρσελα και αρίσανε κάποια εποχή και πουλάγανε ότι βρίσκανε μπροστά τους δτην Λευκάδα με το πρόσχημα της αλλσγής των κοινωνικών συνθηκών που λόγω της ανόδου της μεσιας διακδικητικής τάξης, τους περιόριζε τα όσα είχαν ή ήθελαν νά έχουν.Τίτλους, πόρους, κοινωνικές ευκολίες, και αρχοντιλίκι. Και μπορεί στην Ελλάδα να μην υπήρξαν επίσημοι τίτλοι σρχόντων, αλλά σε κάθε ευκαιρία -θάνατος του Ποιητή -αναφερόνταν και εγγράφως όπως κα σε άλλες περιπτώσεις μπούκας για την πρωτοκαθεδρία στα κοινωνικά και οικονομικά. Ούτε την δόξα ούτε το χρήμα ποτέ απεστρέφοντο , αλλά τα ήθελαν αγκαλιά.
Στο γύρισμα του 19ου πρός τον 20ο αιώνα, ο Ιωάννης Βαλαωρίτης υιός του ποιητή , ήτανν σε πλήρη επαγγελματική και κοινωνική εξέλιξη 45 ετών τότε , στέλεχος του τότε κράτους από σό’ι” πολιτικών, υιός οοιητή με γενιά αρχόντων,
εγγράματος , πολύγλωσος πολίτης του τότε κόσμου, διοικητής των σιδηροδρόμων ,υποδιοικητής και διοικητής της Εθνικής Τράπεζας, προσωπικός φίλος όλων των πολιτικών,έγκυρος περί τα οικονομικά και κοινωνικά, γαμπρός παλιάς αρχοντικής Αθηναικής οικογένειας με Βυζαντινές ρίζες,..τα χρόνια 1910 -1914 ( θανατός του σε
Θαλάσιο ατύχημα) απολάμβανε της εμπιστοσύνης του Βενιζέλου.Δηλαδή ήταν υιός του πατέρα του , ανηψιός του θείου του Σπυρίδωνα Τρικούπη) ,Εγγονός του παπού του Ελληνοελβετού άρχοντα Τυπάλδου, γαμπρός του πεθερού του ( σόι Δημογερόντων της Αθήνας), συμπέθερος από κόρη του Πρωθυπουργού Δραγούμη, πεθερός του μετέπειτα πολιτικού Φίλιππου Δραγούμη , προσπάπος της σημερινής ηθοποιού Ναταλίας Μάρκου Δραγούμη, αδελφός της αδελφής του με τον άτυχο έρωτα για τον Γιάννη Ψυχάρη ( το ταξίδι μου), πατέρας του υφυπουργού οικονομικών Αριστοτέλη Βαλαωρίτη , παπούς του σύγχρονου ποιητή Νάνου Βαλαωρίτη,συγγενής από μητέρα με τον Ανδρέα Μουστοξύδη, συγγενής από πστέρα με τον αισθητικό Θεοδόση Μαυροειδή Μουστοξύδη,..δηλαδή ελιχε σπάνιες ιδιότητες .υιού, αδελφού, ανηψιού, εγγονού, θείου, ξαδέλφου, γαμπρού, πεθερού…κλπ .Για τούτο και μεθόδευσε προοδευτικά όπως και οι απόγονοι του την πώληση των πάντωννστην Λευκάδα ( σαν και τους έπιασε μανία φυγής και πουλάτε τα πάντα ώς Βαλαωριτέοι όπως κάπου αναφέρεται)..και τραβάτε με τις δεκάρες -και λίρες τότε-όπου μπορείτε. Αγοράσανε και ακίνητο Πειραιώς αρ 1 και Πλ.Ομονοίας και Οδό Σωκράτους στο οικοδομικό τραπέζιο ( όχι τετράγωνο) αυτό στην πρωτεύουσα.Μέχρι και ακίνητα ίσως στην Νίκαια της Γαλλίας και κάνα διαμερισματάκι στην Ελβετία και στο Λονδίνο.Δεν ξεχάσανε καιβτην περιοχή πέριξ του Εθνικού Κήπου της Αθήνας ( όπου η οδός Μουρούζη απ το όνομα των πεθερικών του Ιωάννη Βαλαωρίτη) και λίγο Κολωνάκι.
Καλά δεν δώσανε την Μαδουρή στον Τέληβτον Ωνάσηβγιατλι ήταν λεφτάς νεόπλουτος και συτοί ήταν πνευματικό σο»ι” ( κατόπιν μετανοιώσανε), αλλά προτείνανε σε Ελληνοαμερικάνο -όχι πλούσιο αλλά είχε κάποιες λίρες της εποχής- να το αγοράσει το νησλι Μαδουρή.Και ας ήταν λιγώτερα απ όσα έδινε ο Τέλης ο Ωνάσης.Αρκεί να ήταν λίρες και να πουλάγανε αυτοί, μια και το πούλημα το είχανε πάρει εργολαβία.