Δύο εκθέματα της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης σχετικά με την Επανάσταση του 1821
Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη – Μουσείο Τυπάλδων-Ιακωβάτων Ληξουρίου θα παρουσιάζει στην ιστοσελίδα της το πρώτο πενθήμερο κάθε μήνα σε όλη τη διάρκεια του 2021 εκθέματα σχετικά με την Επανάσταση του 1821, τα οποία απόκεινται στην Ιακωβάτειο Βιβλιοθήκη.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΤΥΠΑΛΔΟΥ ΙΑΚΩΒΑΤΟΥ – Αρχείο Τυπάλδων Ιακωβάτων, Αλληλογραφία Κωνσταντίνου, Φάκελος Κ1, αρ. εγγράφου 66.
Στο Αρχείο των Τυπάλδων Ιακωβάτων που φυλάσσεται στην Ιακωβάτειο Βιβλιοθήκη, σώζεται η αλληλογραφία του πρωτότοκου γιου της οικογένειας, του Κωνσταντίνου. Ο Κωνσταντίνος (Ληξούρι Κεφαλληνίας, 1795-1867) υπήρξε μία από τις σημαντικότερες εκκλησιαστικές μορφές του 19ου αιώνα και από τους πρωτοπόρους της θεολογίας στην Ελλάδα. Διετέλεσε μητροπολίτης Σταυρουπόλεως, καθηγητής και έφορος της Ιονίου Ακαδημίας και πρώτος σχολάρχης της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.
Επιστολή Κωνσταντίνου Τυπάλδου Ιακωβάτου
Το 1821, ο ιεροδιάκονος Κωνσταντίνος φοιτούσε στην περίφημη Σχολή της Χίου την οποία από το 1815 διηύθυνε ο Νεόφυτος Βάμβας (Χίος 1776 – Αθήνα 1856), εξέχουσα μορφή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Η λειτουργία της Σχολής διεκόπη το 1821 εξαιτίας της έναρξης της Επανάστασης. Σχετικά με τα αίτια της διακοπής αυτής έχουν διατυπωθεί δύο απόψεις. Σύμφωνα με την πρώτη άποψη, η Σχολή έκλεισε, διότι ο Βάμβας, όντας μυημένος στη Φιλική Εταιρεία, εγκατέλειψε τη Χίο για να βρεθεί στην Ύδρα, προκειμένου να συνδράμει στον Αγώνα. Σύμφωνα με τη δεύτερη άποψη, η Σχολή της Χίου έκλεισε με παρέμβαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, όπως και οι άλλες φημισμένες Σχολές της εποχής στην Κωνστανινούπολη, τη Σμύρνη, τις Κυδωνιές και την Πάτμο.
Με τη δεύτερη αυτή άποψη φαίνεται να συμφωνεί και ο Τυπάλδος, ο οποίος σε επιστολή του προς τον πατέρα του με ημερομηνία 19 Απριλίου 1821 σταλμένη από την Ύδρα (Αρχείο Τυπάλδων Ιακωβάτων, Φάκελος Κ1, αρ. 66), αναφέρει ότι με το ξέσπασμα της Επανάστασης «οικονομίαν ποιούσα η μεγάλη εκκλησία και οι του Γένους προεστεύοντες, διά προσταγής των κατέπαυσαν τα Δημόσια Σχολεία της τε Κωνσταντινουπόλεως, Σμύρνης, Κυδωνιών, Πάτμου και της περιφήμου Χίου, και ότι όλοι οι ξένοι μαθηταί να αναχωρή ο καθείς εις την ιδίαν πατρίδα». Βρέθηκε και αυτός, συνεπώς, με τον «Σοφό Βάμβα», όπως αποκαλεί τον δάσκαλό του, στην Ύδρα, ενδιάμεσο σταθμό του ταξιδιού του προς την Κεφαλονιά.
Στην ίδια επιστολή, ο Κωνσταντίνος εκφράζει τον ενθουσιασμό του για την έναρξη και την έως τότε έκβαση του Αγώνα, αν και, όπως σπεύδει να σημειώσει, αναφέρεται στο γεγονός της Επανάστασης με συντομία λόγω της επικινδυνότητας της κατάστασης, και συμβουλεύει και τους οικείους του να μην αναφέρονται σε αυτό: «Περί της Ελλάδος ήθελα να σας γράψω, πλην δεν το κρίνω εύλογον. Τούτο μόνον λέγω χάριν περιεργείας και προς χαράν κάθε Ελληνικής και Χριστιανικής ψυχής ότι το Γραικικόν έθνος ζητεί την των προγόνων του ανεξαρτησίαν, η σημαία των Γραικών σχίζουσα τον αέρα, κηρύττει τιμίαν ελευθερίαν και με ελευθερίαν παν αγαθόν. Δεν εκτείνομαι περισσότερον, ότι δεν συμφέρει, τούτο μόνον προσθέτω, ότι τα της Ελλάδος πράγματα αποδίδουν γιγαντιαίως. (Προσέχετε περί τοιούτων υποθέσεων να μη μοι γράψετε, επειδή και εις ανωμαλίας καιρών δεν πρέπει περί τοιούτων να ομιλείτε»).
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην επιστολή του ο Κωνσταντίνος αναφέρει ότι εξαιτίας της «αταξίας» που επικράτησε μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης, πολλοί «φιλογενείς» πρότειναν στον Βάμβα να έρθει στην Κεφαλονιά, η οποία θεωρείτο τόπος ασφαλής, για να συνεχίσει το διδακτικό του έργο. («Ούτως ουν ατάκτως εχόντων των πραγμάτων, πολλοί φιλογενείς επαρεκίνησαν τον Σοφόν και ημέτερον Διδάσκαλον Βάμβαν να έλθη εις την Κεφαλληνίαν ως εις τόπον ασφαλείας, και όπου να […] εξακολουθή τους διδασκαλικούς του αγώνας»).Πράγματι, ο Βάμβας ήρθε στην Κεφαλονιά, όπου δίδαξε από το 1823 έως το 1827 στη Σχολή του Κάστρου (του Αγίου Γεωργίου).
ΒΕΒΑΙΩΣΗ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΒΑΜΒΑ – Αρχείο Τυπάλδων Ιακωβάτων, Αλληλογραφία Κωνσταντίνου, Φάκελος Κ1, αρ. εγγράφου 10.
Βεβαίωση Νεόφυτου Βάμβα
Όπως έγραψε στους γονείς του ο Κωνσταντίνος στην προαναφερόμενη επιστολή του, μετά το κλείσιμο της Σχολής της Χίου οι μαθητές της έφυγαν στις ιδιαίτερες πατρίδες τους. Στο Αρχείο Τυπάλδων Ιακωβάτων στον Φάκελο Κ1 σώζεται σχετικό με το θέμα έγγραφο (αρ. εγγράφου 10). Πρόκειται για βεβαίωση που υπογράφει ο Νεόφυτος Βάμβας, ως «διδάσκαλος και επιστάτης» της Σχολής με ημερομηνία «α΄ Απριλίου ᾳωκα΄ εν Χίω», στην οποία βεβαιώνεται ότι «ο φέρων το παρόν Κωνσταντίνος Τυπάλδος ιεροδιάκονος», μαθητής της Σχολής, «έζη πάντοτε χρηστοήθως και επιμελώς», όμως «αι παρούσαι περιστάσεις προξενήσασαι διάλυσιν της Σχολής τον ηνάγκασαν να επιστρέψη εις την πατρίδα του». Του δόθηκε, συνεπώς, το παρόν «εις μαρτυρίαν της κατά πάντα αμέμπτου μαθητεύσεώς του».
Η ημερομηνία εγγραφής του συγκεκριμένου εγγράφου (1η Απριλίου 1821) δεν αφήνει καμία αμφιβολία ότι ο Βάμβας με τη φράση του «παρούσαι περιστάσεις» εννοεί το ξέσπασμα της Επανάστασης και το κλείσιμο της Σχολής ως συνέπεια του γεγονότος αυτού.
Θεοδώρα Ζαφειράτου
Δρ. Ιστορίας, ΠΕ Αρχειονόμος
