Ο πρωτοψάλτης της Μητρόπολης Αθηνών Σπυρίδων Περιστέρης και οι ηχογραφήσεις του στην Καρυά το 1966
Ξενοφώντας Βρεττός! Ο εκπληκτικός Αλεξαντρίτης τραγουδιστής!
Γράφει
Ο Θοδωρής Γεωργάκης
(Εδάφιο απ’ το υπό έκδοση βιβλίο μου με τίτλο «ΛΕΥΚΑΔΙΤΙΚΑ ΛΑΪΚΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ»)
Τον Ιούλιο του 1966, ο εξαίρετος μουσικός και πρωτοψάλτης στην Μητρόπολη Αθηνών ο Σπύρος Περιστέρης, επισκέφθηκε την Βόνιτσα και την Λευκάδα, για να καταγράψει ακουστικά σε κασετόφωνο της εποχής τα δημοτικά τραγούδια των δύο τόπων. Στην Λευκάδα έμεινε επί δεκαπενθήμερο και είχε επιτόπιες επαφές με τον απλό κόσμο της Λευκαδίτικης παραδοσιακής μουσικής, με επίκεντρο την Καρυά, στην πλατεία της οποίας άκουσε δια ζώσης να τραγουδούν ηλικιωμένοι άνδρες και γυναίκες, τους οποίους κατέγραψε. Αυτά τα τραγούδια διασώθηκαν και φτάνουν μέχρι τις μέρες μας, να κυκλοφορούν αυτούσια στον ηλεκτρονικό χώρο του YouTube, προσβάσιμα σε κάθε ενδιαφερόμενο για τα Λευκαδίτικα μουσικά μας πράγματα.
O Σπυρίδων Περιστέρης σε ώρα μουσικής δημιουργίας
Συνολικά κατέγραψε ο Σπύρος Περιστέρης τριανταοκτώ τραγούδια, τα οποία παρουσιάζομε παρακάτω. Δύο πολιτικού περιεχομένου, πέντε χορευτικά σε ρυθμό συρτό ή καλαματιανό, οκτώ επιτραπέζια και κλέφτικα, τρία χορευτικά τσάμικα, ένα της ξενητειάς, έντεκα του γάμου, δύο κάλαντα του Λάζαρου και έξι μοιρολόγια, γιατί και το μοιρολόγι ελεγειακό τραγούδι είναι. Τα τραγούδησαν άτομα, άνδρες και γυναίκες που είχαν γεννηθεί περί το 1900, άρα είμαστε πολύ κοντά σε αυτό που ονομάζομε πρωτογενή Λευκαδίτικη Μουσική παράδοση. Στην αναφορά του κάθε τραγουδιού, στον παρακάτω σχετικό πίνακα, υπάρχει και ο τραγουδιστής που το τραγουδά και η ηλικία του.
Αν εμβαθύνει, όμως, ο αναγνώστης θα δει σημαντικά πράγματα σε αυτές τις ηχογραφήσεις του Σπύρου Περιστέρη.
Πρώτον. Απ’ τον τίτλο του κάθε τραγουδιού, το άκουσμά του, την ντοπιολαλιά του και το θεματικό του περιεχόμενο, μπορούμε να αναγνωρίσομε δεκατέσσερα τραγούδια, που δεν είναι ντόπια Λευκαδίτικα, αλλά «φερτά» απ’ την ηπειρωτική Ελλάδα, εκ των οποίων δεκατεσσάρων τα οκτώ επιτραπέζια και κλέφτικα, τα τρία τσάμικα, (Διαμάντω, Γκόλφω και Όλα τα πουλάκια), ένα της ξενητειάς, δύο ερωτικά.
Δεύτερον. Τα δύο τραγούδια, τα Λαζαρικά, είναι τα Καρσάνικα κάλαντα του Λάζαρου, εδώ να σημειώσομε, πως άλλα κάλαντα ακούγονταν π.χ στα χωριά των Σφακιωτών. Τα έξι μοιρολόγια, που τραγουδήθηκαν από γυναίκες της Καρυάς, είναι τραγούδια ελεγειακά και πένθιμα… Απλά, να σημειώσομε εδώ, πως τα Λευκαδίτικα μοιρολόγια ποικίλουν από χωριό σε χωριό και είναι μοναδικά στο είδος τους σχεδόν εφάμιλλα των περίφημων Μανιάτικων μοιρολογιών!
Τρίτον. Τα ένδεκα τραγούδια του γάμου είναι αμιγώς Λευκαδίτικα και μάλιστα απ’ τα καλύτερα του είδους σε όλη την Ελλάδα, αφού καλύπτουν όλα τα στάδια και όλες τις εκφάνσεις του Λευκαδίτικου γάμου, που κρατούσε μια εβδομάδα, με τα πολυποίκιλα Λευκαδίτικα έθιμα! Τραγούδι για τα προζύμια του γαμπρού και της νύφης, τραγούδι για τα Καρφώματα, τραγούδι για την πεθερά, τραγούδι για την τάβλα, (το τραπέζι του γαμπρού) και το κορυφαίο, το οποίο μοιάζει μάλλον με Ριζίτικο Κρητικό τραγούδι είναι το συγκινητικό «Φκήσου με μανούλα μου».
Απομένουν, ακόμη, τα τρία ερωτικά χορευτικά σε ρυθμό συρτό και καλαματιανό τα οποία άκρως ενδιαφέρουν την έρευνα μας, αφού είναι αυθεντικά Λευκαδίτικα χορευτικά τραγούδια, που τόσο ανάγκη έχει σήμερα το νησί μας, όπου, στα Λαϊκά του πανηγύρια, δεν ακούγεται η τοπική μας παράδοση, αλλά τα γνωστά «σουξεδάκια» και τα «σλόγκαν» της εποχής με τον πρόχειρο στίχο, αλλά με το πρόσχαρο ύφος και τον κεφάτο ρυθμό… Να αναφέρομε αυτά τα τρία ερωτικά χορευτικά Λευκαδίτικα τραγούδια που περιέχει η ηχογράφηση στα 1966 του Σπύρου Περιστέρι: «Άσπρα μου πουλιά», «Είχα μιαν αγάπη», «Χίλια φλουριά να ξόδιαζα».
Ο σχετικός πίνακας, με τους τραγουδιστές, το είδος του τραγουδιού, αλλά και την ηλικία των τραγουδιστών ακολουθεί:
«Ως πότε η ξένη ακρίδα». Πολιτικό εμβατήριο. Τραγουδά ο Άγγελος Φίλιππας απ’ τον Δρυμώνα, ετών 53 στα μέσα της δεκαετίας του 1960, όταν έγινε η ηχογράφηση του 1966.
«Ω λυγερόν και κοπτερόν σπαθί μου». Επαναστατικό εμβατήριο. Τραγουδά ο Άγγελος Φίλιππας.
«Χίλια φλουριά να ξόδιαζα». Ερωτικό καθιστό. Τραγουδά ο Άγγελος Φίλιππας.
«Άσπρα μου πουλιά». Ερωτικό συρτό. Τραγουδά ο Άγγελος Φίλιππας.
«Διψάν οι κάμποι για νερό». Επιτραπέζιο. Τραγουδά ο Ξενοφώντας Βρεττός απ’ τον Αλέξανδρο, ετών 63.
«Στον ίσκιο κάτω απ’ τις ελιές». Κλέφτικο. Τραγουδά ο Ξενοφώντας Βρεττός.
«Τρεις περδικούλες κάθονταν». Επιτραπέζιο. Τραγουδά ο Ξενοφώντας Βρεττός.
«Κι αν πας πουλί μου στη Φραγκιά». Επιτραπέζιο. Τραγουδά ο Ξενοφώντας Βρεττός.
«Είχα μιαν αγάπη». Ερωτικό καλαματιανό. Τραγουδά η Ελένη Ζαβιτσάνου απ’ την Καρυά, ετών 62.
«Όλα τα πουλάκια». Τσάμικος ερωτικός. Τραγουδά ο Ξενοφώντας Βρεττός.
«Είχα καρδιά που άνθιζε». Ερωτικός συρτός. Τραγουδά ο Ξενοφώντας Βρεττός.
«Καιρούς πόχουν τα μάτια μου». Της ξενητειάς. Τραγουδά ο Ξενοφώντας Βρεττός.
«Καλώς ορίστε φίλοι μου». Επιτραπέζιο. Τραγουδά ο Ξενοφώντας Βρεττός.
«Δεν είναι κρίμα να χαθώ». Επιτραπέζιο. Τραγουδά ο Ξενοφώντας Βρεττός.
«Κυρά Φανερωμένη μου». Του γάμου. Τραγουδά η Ελένη Ζαβιτσάνου.
«Τώρα στα Καρφώματά μου». Του γάμου. Τραγουδά η Σπυριδούλα Κατωπόδη.
Koρίτσια χορεύουν στην Καρυά!
«Αφήνω γεια στη μάνα μου». Του γάμου. Τραγουδά η Σπυριδούλα Κατωπόδη.
«Σήτα μου καλή μου σήτα». Του γάμου. Τραγουδά ο Ξενοφώντας Βρεττός.
«Έλα μάνα ασημωσέ το». Του γάμου. Τραγουδά ο Ξενοφώντας Βρεττός.
«Γαμπρέ μου το προζύμι σου». Του γάμου. Τραγουδά ο Ξενοφώντας Βρεττός.
«Ω Χριστέ και τι μ’ αρέσει του καλού γαμπρού η τάβλα». Του γάμου. Τραγουδά ο Ξενοφώντας Βρεττό.
«Καημένοι χρόνοι και καιροί». Επιτραπέζιο. Τραγουδά ο Ξενοφώντας Βρεττός.
«Νάμουν αγέρι δροσερό». Του γάμου. Τραγουδά ο Ξενοφώντας Βρεττός.
«Αφήνω γεια πατέρα μου». Του γάμου. Τραγουδά ο Ξενοφώντας Βρεττός.
«Τώρα το πρωί». Του γάμου. Τραγουδά ο Ξενοφώντας Βρεττός.
«Εμπήκε η νύφη στο χορό». Του γάμου. Τραγουδά ο Ξενοφώντας Βρεττός.
«Διαμάντω». Ερωτικός Τσάμικος. Τραγουδά ο Νίκος Βρυώνης.
«Εσείς βουνά της Κορυτσάς. Ιστορικό. Τραγουδά ο Δημήτριος Κολογκιός, ετών 41.
«Η Γκόλφω»
«Ας παν να δουν τα μάτια μου». Ερωτικό. Τραγουδά ο Δημήτριος Κολογκιός.
«Του Μάρκου Μπότσαρη». Κλέφτικο. Τραγουδά ο Δημήτριος Κολογκιός.
«Κάλαντα του Λάζαρου στην Καρυά». Τραγουδά ο Βασίλης Κακλαμάνης.
«Κάλαντα του Λάζαρου στην Καρυά». Τραγουδά ο Ναπολέων Δουβίτσας.
«Τίποτα δεν εζήλεψα». Μοιρολόγι. Τραγουδά η Σπυριδούλα Κατωπόδη.
«Για πες μας αδερφούλη μου». Μοιρολόγι. Τραγουδά η Γεωργία Σταύρακα.
«Εψές προψές περνούσα. Μοιρολόγι. Τραγουδά η Γεωργία Σταύρακα.
«Παρακαλώ τη μοίρα μου». Ομαδικό μοιρολόγι.
«Τρεις αντρειωμένοι βούλονται». Μοιρολόγι. Τραγουδά η Μαρία Ζαβιτσάνου, ετών 76.
«Γυναίκες οπού τύχαμε κι όπου συναπαντύχαμε». Μοιρολόγι. Τραγουδά η Χριστίνα Αραβανή ετών 67.
Μοιρολογίστρα!
Mετά την ανωτέρω παρουσίαση και των τριανταοκτώ τραγουδιών, που ηχογράφησε ο Σπύρος Περιστέρης στην Καρυά το καλοκαίρι του 1966, οφείλομε να καταγράψομε τα τρία, κατά τη γνώμη μας, αυθεντικά Λευκαδίτικα τραγούδια σε λόγια και σε ύφος, προκειμένου να είναι σε πρώτη ζήτηση για μελλοντική μελοποίηση, αφού έχομε ολοκάθαρα τον σκοπό τους, πράγμα που διευκολύνει κάθε φιλόδοξο μουσικό δημιουργό… Θα επισημάνομε πως καταγράφομε αυτά τα τρία τραγούδια εδώ εμπλουτισμένα με περισσότερους στίχους, όπως προσωπικά τα ακούσαμε και τα συλλέξαμε στα χωριά μας, αφού είναι γνωστό πως ο κύριος σκελετός του τραγουδιού είναι κοινός σε όλα τα χωριά του νησιού, όμως υπάρχουν και κάποιες παραλλαγές ή διαφοροποιήσεις και προσθαφαιρέσεις από χωριό σε χωριό…
Σε αυτή την ηχογράφηση του Σπύρου Περιστέρη το 1966 έπαιξε κλαρίνο ο Νίκος Βρυώνης, βιολί ο Γιώργος Βερύκιος, λαούτο ο Σταύρος Κατωπόδης ή Μαστροσταύρος, ακορντεόν ο Νίκος Κατωπόδης, γιός του ανωτέρω Μαστροσταύρου.
ΧΙΛΙΑ ΦΛΟΥΡΙΑ ΝΑ ΞΟΔΕΥΑ
Ερωτικό καθιστό. Τραγουδά ο Άγγελος Φίλιππας, ετών 53 απ’ τον Άγιο Νικήτα.
Χίλια φλουριά εξόδιασα να κάμω περιβόλι
Να μπαίνουν μέσα τα πουλιά να τραγουδάμε όλοι
και περιβόλι έκαμα τη δόλια τη καρδιά μου
χίλες αγάπες νάρχονται να πέφτουν στην ποδιά μου
φυτεύω κυδωνιές, μηλιές, ωραίο περιβόλι
μέσα εγώ και τα πουλιά να τραγουδάμε όλοι.
Να τραγουδάμε τη ζωή εδώ στη γειτονιά μου
Που μιαν αγάπη φύτεψε αγκούσα στην καρδιά μου!
ΑΣΠΡΑ ΜΟΥ ΠΟΥΛΙΑ
Ερωτικό χορευτικό συρτό. Τραγουδά ο Άγγελος Φίλιππας.
Άσπρα μου πουλιά μαύρα μου χελιδόνια
Αγάπες σας μολόγαγα σε όλα μου τα χρόνια
Αυτού ψηλά που πέτεστε, κι αυτού ψηλά που πάτε
Την κόρη την μονάκριβη να μου τη χαιρετάτε
Μην είδατε τη Ρήνη, τη Ρήνη τη φρεγάδα
Με τα σγουρά της τα μαλλιά και το κορμί ασπράδα
Εψές αργά την είδαμε στης πόλης τα μπουγάζια.
Είχε το φιόρο στα μαλλιά και στην καρδιά φωτάδια!
Καρσάνα νύφη με τους δικούς της
ΕΙΧΑ ΜΙΑΝ ΑΓΑΠΗ
Ερωτικός χορευτικός συρτός. Τραγουδά η Ελένη Ζαβιτσάνου, ετών 62, απ’ την Καρυά.
Είχα μιαν αγάπη, πέστο πουλί μου πέστο
Είχα μια αγάπη όμορφη στον καιρό μου
Κ’ αυτή ήταν τα μάτια μου κι υτή ήταν το φως μου
Και την αγαπούσα πιστά και τιμημένα
Πέστο πουλί μου πέστο
Κι αυτή η αφιλότιμη κορόϊδευε μ’ εμένα
Ένα Σαββάτο βράδυ περνώ στη γειτονιά της
Και σαν την καλησπέρισα και κράζω τ’ όνομά της
Καλησπέρα μήλο, μήλο και πορτοκάλι
Ωσάν κ’ εσένα μάτια μου στον κόσμο δεν είν’ άλλη
