Προύνος η ακανθώδης (Prunus spinosa), κοινώς Τσαπουρνιά (ανανεωμένο)

Πρώτη φορά την προσέξαμε… Καθώς είχε ρίξει τα περισσότερα φύλλα της εντύπωση μας έκαναν οι σκούροι μπλε καρποί της που έμοιαζαν, τόσο στην όψη όσο και στο μέγεθος, με ράτες ώριμου σταφυλιού ποικιλίας βαρτζαμί. Το όνομα του θάμνου ή μικρού δέντρου είναι Προύνος η ακανθώδης και ονομάζεται κοινώς Τσαπουρνιά. Στην περιοχή του Αλεξάνδρου Λευκάδας ο θάμνος αυτός ονομάζεται Αγριάγκαθο και δεν έχει καμία σχέση με ένα άλλο δέντρο με σκληρό και βαρύ ξύλο, το Αγκάθι, που έχουμε πολλές φορές ακούσει να γίνεται λόγος ότι φύτρωνε στην περιοχή και ότι από αυτό έκαναν παλιά τις καρίνες των σπιτιών.

Ως Προύμνη (Prunus) της τάξης των Ροδωδών, της οικογένειας των Αμυγδαλοειδών, το γένος του οποίου περιλαμβάνει πάνω από 20 είδη, ιδίως εύκρατων χωρών του βόρειου ημισφαιρίου, περιγράφει το δέντρο αυτό ο Π.Γ. Γεννάδιος («Λεξικόν Φυτολογικόν», Αθήνα, 1914). Είναι θάμνοι και δέντρα φυλλοβόλα, κάποια κοσμητικά, άλλα οπωροφόρα και πάντα μελιγόνα.

Όπως γράφει, το πιο αξιόλογο είδος είναι η Προύμνη η ακανθώδης (Prunus spinosa), θάμνος ακανθώδης οριζοντιοκλαδής, ιθαγενής της Ευρώπης και της δυτ. Ασίας, ο οποίος απαντάται σε πολλά μέρη της Ελλάδας και ονομάζεται κοινώς Τσαπουρνιά, Τσαπρουνιά, Μαμουσιά ή Αγριοκορομηλιά. Πιθανώς πρόκειται για την Σποδιά που αναφέρει ο Θεόφραστος και το Αγριοκοκκύμηλον του Διοσκουρίδη (Α, 174).

Το ξύλο του είναι «σκληρότατον, η άνθησίς του προηγείται της φυλλοφορίας, οι νεαροί βλαστοί του χνοώδεις, ο καρπός του μικρός, μέλας, όρθιος, σχεδόν άβρωτος, ως επί το πλείστον σφαιρικός». Είναι πολύ δύσκολο να εμβολιαστεί γι΄ αυτό και χρησιμοποιείται μόνον «προς κατάρτισιν ζωσίμων φραγμών ή ως είδος κοσμητικόν χάριν των πολλών ευόσμων ανθέων της», ενώ «εν Γαλλία εκ των φύλλων της παρασκευάζεται αφέψημα εν είδη τεΐου».

Στη Βικιπαίδεια αναφέρεται ότι η τσαπουρνιά έχει ευρεία χρήση, καθώς χρησιμοποιούνται όλα τα μέρη της: τα φύλλα, τα άνθη, ο φλοιός και οι καρποί. Έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Τα τσάπουρνα έχουν Βιταμίνη C, ανθοκυανίνη και αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Η κατανάλωση των τσάπουρνων παρέχει προστασία από καρκίνο.

Οι καρποί χρησιμοποιούνται και αποξηραμένοι. Μπορούν να παρασκευαστούν: αφέψημα από αποξηραμένα μέρη του φυτού ή τους καρπούς για την καταπολέμηση της γρίπης, του πυρετού, της καταρροής και του πονόλαιμου, αφέψημα από τα αποξηραμένα άνθη (ή και τα αποξηραμένα τσάπουρνα) για την καταπολέμηση της διάρροιας, της δυσεντερίας και της γαστρεντερίτιδας, σιρόπι από τα τσάπουρνα για την καταπολέμηση της γρίπης, χυμός φρέσκων ή αποξηραμένων τσάπουρνων για την αντιμετώπιση ερεθισμών στο στόμα καθώς και προβλημάτων στα ούλα, λικέρ, μαρμελάδα.