Μια περιγραφή της πόλης της Λευκάδας προς το τέλος της τρίτης δεκαετίας του περασμένου αιώνα (1928) – Β΄ Μέρος
Πρόσφυγες στο φρούριο της Αγίας Μαύρας
Ένα απόγευμα μας μένει ακόμη διαθέσιμον εις την Λευκάδα και αυτό θα το περάσουμε στο…πανηγύρι. Η ενταύθα τριήμερος παραμονή μας συμπίπτει με την εορτήν της Αγίας Μαύρας, η οποία πανηγυρίζεται εντός του φρουρίου, στο βάθος του οποίου ευρίσκεται η ομώνυμος εκκλησία.
Κατεβήκαμε από το ξενοδοχείο μας και παίρνουμε τον προς το ταχυδρομείο δρόμο, με τις ψιλές σαν όμορφες κυράδες βρύσες, που το γάργαρο νερό τους τρέχει και κατρακυλά στ΄ αυλάκια νύχτα μέρα. Διερχόμεθα τον κήπον του ηρώου, στρίβομε δεξιά και τραβάμε για το φρούριο. Πανηγύρι ακούμε και πανηγύρι δεν βλέπουμε. Ο χειμωνιάτικος καιρός και η εμμονή των Λευκαδίων -μηδέ των περισσοτέρων νεωτεριζόντων εξαιρουμένων- στο παληό ημερολόγιο, χάλασε το πανηγύρι. Καμμία κίνησις, καμία ζωή. Οι Αιτωλοακαρνάνες δεν κούρεψαν ακόμη τα πράγματά τους για να φέρουν το μαλί και γι΄ αυτό ανεβλήθη, για να γίνει με το παληό ημερολόγιο η γιορτή και η ανταλλαγή των διαφόρων τετραπόδων.
Φθάνομε στο φρούριο. Η ιστορική Περαταριά (σχεδία) η ενώνουσα τον λαόν της Αιτωλοακαρνανίας με τον της Λευκάδος, έτοιμη επί τόπου να μας παραλάβει. Μικρές παρέες χωρικών και ολίγα φτωχά κοριτσόπουλα της χώρας ηθέλησαν να γιορτάσουν και με τα δύο ημερολόγια και ο γνωστός στη Λευκάδα Μήτρος κάνει χρυσές δουλειές, στην είσοδο του φρουρίου με τις πενταροδεκάρες. Διαβαίνουμε την πύλη του φρουρίου και προχωρούμε στα ενδότερα. Δεξιά κι΄ αριστερά τα οικήματα κατεστραμμένα. Επέδραμον κι΄ εδώ οι αδελφοί πρόσφυγες και δεν άφησαν πέτρα πάνω στην άλλη. Μερικά των οικημάτων, τα οποία άλλοτε υπερήφανα εστέγαζον Συντάγματα και τάγματα ελληνικού στρατού, κατοικούνται ακόμη από προσφυγικάς οικογενείας.
Τραβούμε στο βάθος και πλησιάζουμε την πανηγυριζομένη αγία Μαύρα. Δεξιά της φρουριακής αυτής εκκλησούλας, της οποίας το σήμαντρο, παρά τον πανηγυρισμόν, δεν θέλει να χτυπήσει βλέπουμε τα τρομαχτικά ερείπια της ανατιναχθείσης το 1888 μεγάλης πυριτιδαποθήκης του φρουρίου. Μπένουμε, προσκυνούμε την χλωμή της Αγίας εικόνα, φιλούμε του Παπά το χέρι που μας δίνει το πατροπαράδοτο της Επτανήσου ματζέτο, και εξερχόμεθα για να θαυμάσουμε την όμορφη χλωρασιά της έναντι Ακαρνανίας. Στρίβουμε αριστερά και φθάνουμε κοντά στο μεγάλο μνημείο του Βρετανού Στρατηγού Ερίκου Ντάβε που έχει ταφεί εκεί κατά το 1813. Εγκαταλείπομε κι΄ αυτό και πάμε για το πέραμα, το οποίο μας παραλαμβάνει και μας μεταφέρει πάλι στην επτανησιακή επικράτεια.
Έξω από τα στενά, ένα μεγάλο ιταλικό καράβι περιμένει τον πιλότο να το οδηγήσει στο λιμένα. Το στόμιον του προλιμένος έχει επιχωματωθεί και έχει ανάγκη βορβοροφάγου γιατί σε λίγο ακόμη θα διακοπεί η δι΄ ατμοπλοίου συγκοινωνία με την αγία Μαύρα, την οποία αύριο το πρωί αφήνουμε με τη «Ρούμελη» για την Αθήνα, από την οποία θα επιχειρήσουμε άλλοτε νέο, για τας υπολοίπους νύμφας του Ιονίου ταξίδι.
Α.Ι. ΖΩΝΤΟΣ
Σημείωση: Στην εισαγωγή του άρθρου του ο ιδρυτής-διευθυντής της εφημερίδας, Α.Ι. Ζώντος, αναφέρει: «Αισθανόμεθα πραγματική πίκρα που, αφ΄ ενός η διακοπή της εφημερίδος ταύτης, υστέρησε την χάριν της επικαιρότητος στις φτωχές περυσινές ταξιδιωτικές εντυπώσεις μας, και που η απροσεξία του τυπογράφου μας, αφ΄ ετέρου -μας έχασε το τρίτον περί Λευκάδος κομμάτι της συνεχείας μας- μας στερούν της ευχαριστήσεως να δώσωμε, έστω και έπειτα από ένα ακριβώς χρόνο (σ.σ. το άρθρο δημοσιεύτηκε το Μάιο του 1929), ολόκληρη τη περί Αγίας Μαύρας περιγραφή μας.
Παραλείποντες, κατ΄ ανάγκην, όσα περί αλυκών, ακαλλιεργήτων ελαιοδένδρων, τυπογραφίας και Δημοσιογραφίας, σχολείων, Κουζούμπεη, ελλείψεων και τροφίμων -ελεεινότητος ψωμιού κτλ.- και τα περί μιας επισκέψεώς μας στο σπίτι του υποψηφίου ποιητή Δετζώρτζη και του ιστορικού ξίφους της οικογενείας του, θα εγράφομεν, συνεχίζομεν σε λίγες γραμμές το τρίτο μέρος της περιγραφής μας για να κλείσωμεν έτσι τας περί Λευκάδος εντυπώσεις μας».
