Θεολογική Ερμηνεία της Εικόνας της Γεννήσεως του Χριστού (Επιμέλεια: Χρ. Γιάννης Φουρλάνος, Δάσκαλος – Θεολόγος)

Επιμέλεια: Χρ. Γιάννης Φουρλάνος, Δάσκαλος – Θεολόγος

Μια εικόνα είναι χίλιες λέξεις, ή αλλιώς, σύμφωνα με τον Άγιο Ιωάννη το Δαμασκηνό, οι εικόνες είναι τα βιβλία των αγγραμμάτων.

Μετά από αυτή τη σύντομη εισαγωγή ας δούμε τι θα μπορούσε να μας πει η εικόνα των Χριστουγέννων.

Το σκοτάδι είναι αυτό που κυριαρχεί μέσα στην εικόνα. Είναι ο κόσμος μέσα στον οποίο γεννήθηκε ο Χριστός. Δίπλα δυο ζώα συμβολίζουν τους εξ εθνών και εξ Ιουδαίων Χριστιανούς, σύμφωνα με τους προφήτες Μιχαία και Ησαΐα.

Ο Χριστός αγιογραφείται ανάμεσα σε δυο ζώα. Έτσι ήταν οι άνθρωποι χωρίς λογική, διότι δεν γνώριζαν την αλήθεια. Ακόμα και οι Ιουδαίοι που γνώριζαν ένα μέρος της αλήθειας, φέρθηκαν άλογα.

Ο Χριστός είναι τυλιγμένος με νεκρικά σουδάρια. Γιατί; Διότι γεννήθηκε να θυσιαστεί για εμάς. Η Γέννηση αποβλέπει στη Σταύρωση και την Ανάσταση.

Συνεχίζουμε με τη Θεοτόκο. Στο κεφάλι της και στις δυο πλάτες της έχει τρία αστεράκια οκτάκτινα. Αυτά είναι σύμβολο της όγδοης ημέρας. Η δημιουργία ολοκληρώθηκε σε επτά ημέρες. Μετά την πτώση του ανθρώπου αρχίζει το έργο της Σωτηρίας. Η Παναγία παίρνει μέρος στο έργο αυτό. Για το λόγο αυτό υπάρχουν τα τρία αστεράκια.

Σύμφωνα με την υμνολογία «η Παρθένος καθέζεται τα Χερουβίμ μιμουμένη». Έτσι κάθεται η Παναγία σε στάση προσευχής. Το καθέζεται στη θεολογία δηλώνει τη βεβαιότητα. Εδώ έχουμε βεβαιότητα για ό,τι συντελείται. Επιπλέον δε καθήμενος μόνο ο Θεός παριστάνεται, όχι οι άγιοι.

Συνεχίζοντας βλέπουμε ότι οι άγγελοι δοξολογούν. Έχουν πλούσια κόμη. Αυτό σημαίνει ότι πλούσια είναι τα χαρίσματά τους. Στο κεφάλι τους έχουν μια κορδέλα.

Η ύπαρξη της κορδέλας δεν είναι τυχαία. Οι άγγελοι (που είναι λογικά όντα) έμειναν πιστοί εξ αρχής στο Θεό. Δεν ακολούθησαν τον Εωσφόρο στην αμαρτία. Στάθηκαν καλώς και έμειναν πιστοί. Αυτό σημαίνει αυτή η κορδέλα. Το μάζεμα του νου και το δέσιμο με το Θεό. Είναι δογματικό στοιχείο της εικόνας. Δεν υπάρχει άγγελος χωρίς κορδέλα, διότι όλοι οι άγγελοι είναι με το Θεό.

Ακολουθούν οι τρεις Μάγοι. Μάγος τα χρόνια εκείνα ήταν ο σοφός. Σοφοί ήταν λοιπόν οι μάγοι και φέρνουν δώρα τα οποία έχουν δογματική έννοια.

Προσφέρουν χρυσάφι, διότι ο Χριστός είναι βασιλιάς. Προσφέρουν λιβάνι, διότι είναι Θεός. Σμύρνα είναι το υλικό με το οποίο άλειφαν τους νεκρούς. Ακόμα και σήμερα πλένουμε τους νεκρούς πριν την ταφή.

Επομένως ο Χριστός είναι Θεός, βασιλιάς και θα πεθάνει για εμάς. Αυτό συμβολίζουν τα δώρα των μάγων.

Στην εικόνα ιστορείται ο Ιωσήφ ο Μνήστωρ. Ο Ιωσήφ πέρασε μεγάλο πειρασμό και σκέφτεται: Να δεχτεί την Παναγία, ή όχι; Ο Ιωσήφ είναι στο κάτω άκρο της εικόνας. Στο κέντρο βρίσκονται οι πρωταγωνιστές της λειτουργικής πράξεως. Όσοι
υπηρετούν το μυστήριο είναι στο άκρο της εικόνας. Ο Ιωσήφ και η Παναγία (η οποία δεν είναι ακριβώς στο κέντρο) είναι υπουργοί (= υπηρέτες) του μυστηρίου.

Συνήθως οι υπουργοί του μυστηρίου γιορτάζουν την επόμενη μέρα της γιορτής. Την 26η Δεκεμβρίου έχουμε τη σύναξη Παναγίας. Για να μη χαθεί η εορτή του Ιωσήφ μετατίθεται για την αμέσως επόμενη Κυριακή.

Στην Ορθόδοξη αγιογραφία δεν αγιογραφείται η «Αγία οικογένεια» σύμφωνα με τη δυτική θεολογία. Δεν έχουμε κάποια οικογένεια. Έχουμε τη Θεία Γέννηση, την αειπάρθενο Παναγία και τον Ιωσήφ που υπουργεί το μυστήριο.

Ακολουθεί μια παρεξηγημένη παράσταση. Το λουτρό του θείου Βρέφους. Έχουν ειπωθεί πολλά για την ορθότητα του λουτρού. Ο Χριστός όμως παρέλαβε ολόκληρη την ανθρώπινη φύση εκτός από την αμαρτία. Προσέλαβε την ανθρώπινη φύση για να τη σώσει. Ό,τι δεν προσλαμβάνεται, δεν σώζεται. Ο Χριστός τα προσέλαβε όλα τα του ανθρώπου για να σωθούμε.

Φυσικά στην εικόνα υπάρχουν και οι ποιμένες. Είναι η ανθρώπινη παρουσία τη στιγμή της Γέννησης.

Από τον ουρανό κατεβαίνει το Θείο Φως, που σφραγίζει το μυστήριο της Γέννησης.

Τελειώνοντας προσθέτω ότι η αγιογραφία δεν είναι πίνακας ζωγραφικής, αλλά ιστόρηση προσώπων, γεγονότων που εκφράζουν τη θεολογία της Εκκλησίας.
ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ!

Χρ. Γιάννης Φουρλάνος

Δάσκαλος – Θεολόγος.