Παλιές πηγές και βρύσες της Λευκάδας στις αρχές του περασμένου αιώνα

Μέσα από το φακό του Wilhelm Dörpfeld και των συνεργατών του

Κάποιες από τις παλιές πηγές, και βρύσες κατ΄ επέκταση, της Λευκάδας στις αρχές του περασμένου αιώνα μέσα από το φακό των συνεργατών ή ενδεχόμενα και του ίδιου του Wilhelm Dörpfeld.

Το ενδιαφέρον του μεγάλου Γερμανού αρχαιολόγου εστιάζονταν στην ανατολική και νοτιοανατολική κυρίως μεριά του νησιού μας και οφείλονταν στην προσπάθειά του να ταυτίσει ορισμένες από τις βρύσες αυτές με τις αναφερόμενες στα έπη του Ομήρου, ενισχύοντας έτσι τη θεωρία του για την Ομηρική Ιθάκη, που πίστευε ότι είναι η Λευκάδα.

Λεπτομέρεια από το χάρτη της Λευκάδας με ομηρικά τοπωνύμια , που έγινε από τους συνεργάτες του Dörpfeld και λοχαγούς του αυτοκρατορικού γερμανικού στρατού Walther von Marees (1905) και Konrad Gräfinghoff (1910)

Στις φωτογραφίες, είτε αυτές είναι από το βιβλίο του Wilhelm Dörpfeld (δες πιο κάτω), είτε από την αναφερόμενη στο τέλος της ανάρτησης πηγή, διατηρήσαμε τις λεζάντες που χρησιμοποίησε ο ίδιος.

Βρύση (Α) του Μαραντοχωρίου (Β) με την κοιλάδα Ολοθός και το χωριό Εύγηρος (C)

Γράφει ο Αλέκος Φίλιππας¹ στο κεφάλαιο 9 «Οι πηγές της πόλης της Ομηρικής Ιθάκης», του βιβλίου του «Λευκάδα, Η ομηρική Ιθάκη»:

«Είχε και η πόλη της Ομηρικής Ιθάκης τις πηγές της. Από τη μια πηγή υδρευόντανε τα ανάκτορα και από την άλλη υδρευόντανε οι πολίτες. Την πρώτη πηγή την επισήμανε ο Νταίρπφελντ. Τη δεύτερη όχι, γιατί κανένας δεν τον ενημέρωσε για την ύπαρξή της στα βορειοδυτικά της πεδιάδας του Νυδριού.

Η βρύση Μαυρονέρι κοντά στο Νεοχώρι

Κατά τον Όμηρο στην πεδιάδα του Νυδριού, όπου και η πόλη της Ομηρικής Ιθάκης, τοποθετούνται δύο πηγές: η Μελάνυδρος, και η τυκτή και καλλίροος. Ο Νταίρπφελντ² γράφει:

«Πλησίον της πόλεως Ιθάκης ο Όμηρος φαίνεται περιγράφων δύο κρήνας, ήτοι μίαν τεχνητήν (τυκτήν) πλησίον της πόλεως (εγγύς άστεως), η οποία χαρακτηρίζεται και ως καλλίροος, από την οποία υδρεύοντο οι πολίται (όθεν υδρεύοντο πολίται, ρ 206), και ως δευτέραν μίαν φυσικήν, μακρότερον κειμένην πηγήν, καλουμένην Μελάνυδρον, από την οποίαν αι θεραπαινίδες μετέφερον ύδωρ εις τα ανάκτορα (υ 158). Μερικοί εξέλαβον και τας δύο ως την αυτήν πηγήν και το μελάνυδρος ως επίθετον της πρώτης. Δεν συνεφώνησα άλλοτε με την άποψιν αυτήν, την οποίαν όμως τώρα θεωρώ ως πιθανήν, ως εις το επόμενον Κεφάλαιον επεξηγείται».

[Λευκάς * Πηγή στο Νεοχώρι * Ημερομηνία λήψης 1901]

Και πιο κάτου εξηγώντας τους λόγους που τον οδηγήσανε στο συμπέρασμα να ταυτίσει τις δυο πηγές γράφει:

«Εις την Λευκάδα υπάρχει βορειοανατολικώς της ήδη αναφερθείσης πηγής εις Παλαιοχώρι μία άλλη πηγή, καλουμένη Μαυρονέρι, από την οποίαν υδρεύονται οι κάτοικοι του χωρίου Νεοχώρι. Το περισσεύον ύδωρ συνελέγετο πρότερον εις συλλέκτην δια την κίνησιν ενός υδρομύλου, αλλά σήμερον απορροφάται υπό του εδάφους. Πλησίον ευρίσκεται εις αρχαίος τείχος αντιστηρίξεως ενός πολυγωνικού σχήματος δαπέδου (ταράτσας) ανήκοντος πιθανώς εις αρχαίον Ιερόν. Όταν επεσκέφθημεν το πρώτον την πηγήν και ηκούσαμεν το όνομα Μαυρονέρι, πιστήν μετάφρασιν του ομηρικού Μελάνυδρος, επιστεύσαμεν ότι τούτο εφευρέθη δια να μας παραπείση αλλά πραγματικώς η πηγή φέρει το όνομα τούτο από παλαιοτάτων χρόνων, εξηγούμενον μάλιστα ότι το ύδωρ περιέχει γύψον, ο οποίος μαυρίζει τα πέριξ πέτρας και το έδαφος».

Και συνεχίζει πιο κάτω ο Αλέκος Φίλιππας:

«Ο Νταίρπφελντ σωστά τοποθετεί την πηγή που ύδρευε τα ανάκτορα στα δυτικά της πεδιάδας του Νυδριού, και σωστά την ταυτίζει με την σημερινή πηγή Μαυρονέρι…

Σφάλλει όμως ταυτίζοντας τη Μελάνυδρο κρήνη με την τυκτή και καλλίροο. Η προσπάθειά του να την επισημάνει απέτυχε γιατί την αναζητούσε εκεί που δεν υπήρχε. Κατά την ομηρική περιγραφή το νερό της τυκτής και Καλλίροης κρήνης ανάβλυζε ψηλά απ΄ το βράχο και τη βρίσκουμε στα βορειοδυτικά της πεδιάδας του Νυδριού σε απόσταση 3 χιλιομέτρων από τη Μελάνυδρο. Είναι η πηγή Ρωνιές που σήμερα υδρεύει το Νυδρί και ο Νταίρπφελντ την αγνοούσε…».