Τραγούδια και χοροί της Λευκάδας

Τραγουδάει ο Κολυβιάτης Ξενοφώντας Βρεττός

Γράφει ο Σπύρος Δ. Περιστέρης, στη «Μουσική και λαογραφική αποστολή εις χωρία επαρχίας Βονίτσης και Λευκάδος» (Καρυά και Αλέξανδρος Λευκάδος) που πραγματοποίησε από τις 3 έως 17 Ιουλίου του 1966 – Ο Περιστέρης εργάστηκε στη Καρυά με τη βοήθεια του Προέδρου της Κοινότητας Γιαννόστρατου Κακλαμάνη, του προέδρου του Συλλόγου «Απόλλων» Διονύση Κακλαμάνη και του χορογράφου και μουσικού Γ. Θάνου, τους οποίους ευχαριστεί στην εκτενή έκθεσή του:

Χορευτικό συγκρότημα με τοπικές ενδυμασίες. Λευκάδα 1966

«Εις Καρυάν Λευκάδος ηχογραφήθη παρ΄ ημών η μουσική δέκα λαϊκών χορών κατά την εκτέλεσιν αυτών υπό του τοπικού χορευτικού ομίλου, διευθυνομένου υπό του μουσικού Γ. Θάνου. Η μουσική αύτη εξετελέσθη υπό τεσσάρων εντοπίων λαϊκών οργανοπαιχτών» – Οι ντόπιοι αυτοί οργανοπαίχτες ήταν οι: Νικόλαος Βρυώνης (κλαρίνο), Γεώργιος Βερίκιος (βιολί), Νικόλαος Κατωπόδης (ακορντεόν) και Σταύρος Κατωπόδης (λαούτο). Τραγουδιστής ο 63χρονος τότε Ξενοφώντας Βρεττός από τα Κολυβάτα Λευκάδας (δες πιο κάτω κάποια διασωθέντα βιογραφικά του στοιχεία).

Ηχογράφηση στη Λευκάδα (1966). Στο κλαρίνο ο Νικόλαος Βρυώνης και στην κιθάρα ο Σταύρος Κατωπόδης

«Εκ των χορών τούτων άλλοι χορεύονται τη συνοδεία μόνον οργάνων: οργανικοί χοροί, άλλοι δε συνοδεία άσματος και οργανικής μουσικής: τραγουδιστοί χοροί. Εις την πρώτην κατηγορίαν, δηλαδή των οργανικών χορών, ανήκουν: α) Ο Λευκαδίτικος μπάλλος, β) Το κοφτό, γ) Το καραβάκι, δ) Ο Θιακός, ε) Τα παλαμάκια. Οι τραγουδιστοί χοροί φέρονται με τα εξής ονόματα: α) Ο Γιάννης ο Μαραθιός, β) Η Μηλιά, γ) Η λεμονιά ή καθιστός χορός, δ) Το μπαρμπουνάκι, ε) Η Διαμάντω.»

Πηγή: Το εξαίρετο βιβλίο «Τραγούδια και Χοροί της Λευκάδας» (Συλλογή: Σπυρ. Δ. Περιστέρης (1963, 1966), Επιμέλεια: Ιωάννης Πλεμμένος), Αθήνα, 2010. Το βιβλίο εκδόθηκε από το Κέντρο Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών με τη χρηματοδότηση της Νομαρχίας Λευκάδας.

Ακούστε πιο κάτω τον Κολυβιάτη Ξενοφώντα Βρεττό να τραγουδάει κάποια από τα τραγούδια αυτά: Μηλιά, Μπαρμπουνάκι, Είχα καρδιά που άνθιζε, Εβήκε η νύφη στο χορό.

Ο Ξενοφώντας Βασ. Βρεττός γεννήθηκε το 1903 στον οικισμό Κολυβάτα (Αλέξανδρος) Λευκάδας και πέθανε το 1972.

Ήταν άριστος χορευτής και τραγουδιστής. Δίδαξε τους παραδοσιακούς χορούς (Μηλιά, Θιακό κ.ά.) σε νεότερους καθώς και στα μπαλέτα της Δώρας Στράτου τη δεκαετία του ’60.

Ήταν επίσης άριστος ψάλτης. Τον θυμάμαι να ψέλνει με τη στεντόρεια και καθάρια φωνή του στον ενοριακό ναό του Αγίου Νικολάου στα Κολυβάτα. Αριστερός ψάλτης. Δεν καταδέχτηκε ποτέ να ψάλλει το λεγόμενο «πολυχρόνιο»² – Να το πεις εσύ παπά μου!

Στην διάρκεια της Κατοχής ήταν Γραμματέας της Κομματικής Οργάνωσης του ΚΚΕ στον Αλέξανδρο. Συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση και για τη δράση του αυτή διώχτηκε από το δoσίλογο μεταβαρκιζιανό κράτος. Την εποχή αυτή χάθηκε και το πλούσιο αρχείο της οργάνωσης του χωριού που η γυναίκα του Αμαλία είχε φροντίσει να κρύψει, μεταφέροντάς το σε σακούλια, σε μια σπηλιά. Βρέθηκε κάποια χρόνια αργότερα, κατεστραμμένο σχεδόν πλήρως από την υγρασία, από τον παππού μου Νικολέτο Κολυβά (Καραΐσκο). Δεν διασώθηκε τίποτε…

Η ενασχόλησή του με τα κοινά πρέπει να άρχισε πολύ νωρίτερα, αφού καταγγέλλεται δημόσια το 1934 στο Ριζοσπάστη (φύλλο του Σαββάτου 17 του Φλεβάρη 1934) ότι «δεν πειθάρχησε στην Κομματική Οργάνωση και κατέβηκε στις εκλογές με δικό του συνδυασμό για να διασπάσει τους ψήφους του Ενιαίου Μετώπου»³:

Στις δημοτικές εκλογές του 1960 εκλέχτηκε πρόεδρος της κοινότητας Αλεξάνδρου. Ήταν τότε η πρώτη και τελευταία φορά, μετά τον εμφύλιο και μέχρι τη μεταπολίτευση, που εκλέγονταν χάριν της ΕΔΑ (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά) ένας Κολυβιάτης πρόεδρος στην κοινότητα Αλεξάνδρου. Επί θητείας του ανακατασκευάστηκαν κοινοτικά πηγάδια⁴, διανοίχτηκε ο «Κολυβιάτικος» δρόμος από τους Αγίους Πατέρες για Νικιάνα κ.ά.
__________________
Σημειώσεις:
1. Έλληνας μουσικός και συνθέτης, πρωτοψάλτης της Μητρόπολης Αθηνών. Ερευνητής στο Κέντρο Έρευνας Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών (περισσότερα [ΕΔΩ]).
2. Κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας, ψέλνονταν για πολλά χρόνια, προ του “αποστόλου”, το λεγόμενο “πολυχρόνιον”, προσβάλλοντας και προκαλώντας βάναυσα το δημόσιο δημοκρατικό αίσθημα, ως κάτωθι: “Πολυχρόνιον ποιήσαι Κύριος ο Θεός. Τον ευσεβέστατον Βασιλέα ημών Παύλον. Συν τη ευσεβεστάτη βασιλίσση ημών Φρειδερίκη. Και τω ευσεβεστάτω διαδόχω αυτών Κωνσταντίνω. Κύριε φύλαττε αυτούς εις πολλά έτη, εις πολλά έτη, εις πολλά έτη”. Καταργήθηκε με το σύνταγμα του 1975.
3. Νίκες του Ενιαίου Μετώπου σε δύο χωριά της Λευκάδας
4. Τα παλιά πηγάδια στο χωριό Κολυβάτα Λευκάδας