Η Οδύσσεια ενός κινηματογραφιστή – Μέρος 2ο

Η «Οδύσσεια ενός κινηματογραφιστή» είναι η ιστορία του μπάρμπα-Λία του Λάζαρη και του γιου του Θοδωρή, συνεργάτη και συνοδοιπόρου του μπάρμπα-Λία και συγγραφέα του παρόντος πονήματος, που περιέχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, αλλά και πολλές αναφορές στην δύσκολη, ιδιαίτερα για την Αριστερά, εποχή εκείνη. Ο μπάρμπα-Λίας και ο γιος του ήταν οι πρώτοι πλανόδιοι κινηματογραφιστές στην ύπαιθρο της Λευκάδας.

Συνέχεια από το 1ο Μέρος

Την επόμενη των εγκαινίων, Κυριακή, η προβολή γίνεται στο κεφαλοχώρι του νησιού, στην Καρυά, στο καφενείο του Γλένη «Η κληματαριά». Κοσμοσυρροή από Καρυά αλλά και από τα γύρω χωριά, Πηγαδησάνους, Εγκλουβή, Πλατύστομα… Έλξη για τον κόσμο και ο παραγωγός της ταινίας Καρ(υ)σάνος Ευγένιος Κατωπόδης¹, διωγμένος λόγω πολιτικών φρονημάτων αξιωματικός της Χωροφυλακής. Τον Ευγένιο τον είχε μυήσει στην κινηματογραφική λέσχη ο μπατζανάκης του Κώστας Γούναρης, παραγωγός ταινιών. Να σημειώσω ακόμα ότι στην ταινία έπαιζε κλαρίνο ο Πιατσανίτης (από τους Πηγαδησάνους) απόστρατος της Χωροφυλακής Κώστας Ζακυνθινός – Χουμχάνης². Η ταινία όμως δεν προβλήθηκε λόγω τεχνικής βλάβης κατά τη μεταφορά της μηχανής. Την άλλη μέρα αποκαταστήθηκε η βλάβη από τον ραδιοτεχνίτη Βαλέριο Χατζηγεωργίου και ξαναπαίχτηκε η ταινία αλλά με ελάχιστους θεατές…

Από την ταινία «Λύγκος ο λεβέντης». Κλαρίνο έπαιζε ο Πιατσανίτης Κώστας Ζακυνθινός – Χουμχάνης

Μέσα Αυγούστου ο πατέρας μου αποφασίζει και εγκαθιστά τη μηχανή στη Βόνιτσα, στην πλατεία, στον πλάτανο. Στη μάνδρα του Ντίνου Δρίβα, προέδρου της κοινότητας και μετέπειτα Δημάρχου. Τον χειμώνα η μηχανή μετακομίζει για λίγο στην Κατούνα Ξηρομέρου, στο καφενείο του Φώντα Ζέλου, και επανέρχεται στη Βόνιτσα, στο καφενείο του Λεμονή πρώτα και έπειτα σε μια αποθήκη. Μάταιες όμως οι προσπάθειες να βγει μια άδεια λειτουργίας. Τον μπάρμπα-Λία τον επιβουλεύονταν ο Παντελής Στούμπης, γνωστός δεξιός, που σχεδίαζε ο ίδιος να φτιάξει κινηματογράφο μόνιμο. Ο μπάρμπα-Λίας αναγκάζεται να ζητήσει τη βοήθεια – μεσολάβηση του μακρινού του συγγενή, μακαρίτη από τις αρχές του 2012, Ντίνου Δελαπόρτα. Ο υπουργός Δημοσίας Τάξεως Καλατζής, Στερεοελλαδίτης, αρνείται τη χορήγηση της άδειας, λέγοντας χαρακτηριστικά στον Δελαπόρτα: «Ο Στούμπης μου είπε να μη δώσουμε άδεια στον Ηλία Λάζαρη, γιατί είναι κομμουνιστής!». Έτσι απλά…

1961: Γενάρης. Εγώ στρατεύομαι και ο πατέρας μου με τη μηχανή – συντρόφισσά του περιφέρεται στα χωριά του Ξηρομέρου. Η άσχημη οικονομική κατάσταση της οικογένειας επιδεινώνεται. Υπηρετώ στις Φώκιες, στην Κασσάνδρα της Χαλκιδικής, σε θέρετρα αξιωματικών. Μια μέρα, αρχές Αυγούστου, πηγαίνω για ψωμί στην κοντινή Ποτίδαια. Από απροσεξία μου στο ζυμωτήριο τραυματίζομαι σοβαρά στο δεξί μου χέρι· παραλίγο να το κόψω. Διακομίζομαι στο 272 Στρατιωτικό Νοσοκομείο στη Θεσσαλονίκη και μετά από μηνιάτικη νοσηλεία παίρνω και δύο μήνες αναρρωτική άδεια.

«Ουδέν κακόν αμιγές καλού» και για την οικογένεια. Με μπανταρισμένο χέρι τινάζω ελιές και ποικιλοτρόπως βοηθάω. Παραμονές των εκλογών του 1961 -οι γνωστές ως «εκλογές βίας και νοθείας»- η κινηματογραφική μας δραστηριότητα εκδηλώνεται στην περιοχή Ξηρομέρου. Ενώ λοιπόν βρισκόμαστε στο Μοναστηράκι, Τεατζήδες³ επιτίθενται σε κλιμάκιο του ΠΑΜΕ (Πανδημοκρατικό Αγροτικό Μέτωπο Ελλάδας)⁴ και του σπάνε τα αυτοκίνητα! Το κλιμάκιο επιστρέφει στη Βόνιτσα… Ένα παλληκάρι από το Μοναστηράκι, ο Παύλος Κασόλας, κατεβαίνει με το τρακτέρ του στο εκλογικό κέντρο στη Βόνιτσα και με ύφος λεβέντικο – ξηρομερήτικο απευθύνεται στους υποψήφιους: «Πάμε πάνω, ρε!» Φτάνοντας στο χωριό, έξω από το καφενείο του, ανεβαίνει στη σέλα του τρακτέρ και απευθύνεται στους συγχωριανούς του: «Γα…ώ τα μου…ά από τα σπίτια σας όποιος τους πειράξει!» Μετά την επέμβαση του Κασόλα «σούζα» οι Ξηρομερίτες. Ανάμεσα στα σπασμένα αυτοκίνητα ήταν και ένα ταξί· ο ιδιοκτήτης του ο Πολυνίκης ο Ράπτης, γραφικός τύπος, μετά το περιστατικό πήγε στην Πρέβεζα.

-«Μπάρμπα, πως είναι έτσι τα ταξί σου;», του λένε κάποια πιτσιρίκια.

-«Ήμουν σε ένα χωριό και κάτι διαολάκια σαν κι εσάς μου πρότειναν και παίξαμε πετροπόλεμο», απαντά ο Πολυνίκης.

Άλλο κλιμάκιο του ΠΑΜΕ ανεβαίνει από το Ρίβιο στην Κατούνα. Έξω από το χωριό βγαίνουν ξαφνικά μέσα από τα πουρνάρια Τεατζήδες και του σπάνε τα αυτοκίνητα. Θύμα της επίθεσης και ο υποψήφιος του ΠΑΜΕ στον νομό Αιτωλοακαρνανίας, συνεργαζόμενος, και ο απόστρατος αξιωματικός Λέανδρος Μεσολογγίτης, ο οποίος στην προσπάθειά του να γλυτώσει από τον πετροπόλεμο έχασε το δεξί του ποδάρι.

Ο μηχανικός του «Απόλλωνα» Πάνος Περδικάρης, φίλος και σύντροφος του μπάρμπα-Λία Λάζαρη. Ο Πάνος έγινε ανιδιοτελώς δάσκαλός του στην κινηματογραφική μηχανή

Την παραμονή των εκλογών ήμαστε στον Στράτο της Αιτωλοακαρνανίας. Τότε το χωριό βρισκόταν πάνω από το σημερινό· λεγόταν και Σουροβίλι. Το μεσημέρι, καθώς τρώγαμε με τον δάσκαλο, τον νωματάρχη και τον δικαστικό αντιπρόσωπο, ανοίξαμε πολιτική συζήτηση. Ο δικηγόρος μεταξύ άλλων λέει: «Αύριο θα θριαμβεύσει η δημοκρατία!». Ο πατέρας μου μού ψυθυρίζει με νόημα: «Αυτός είναι δικός μας». Ο γιος του καταστηματάρχη, έφεδρος ανθυπολοχαγός των ΤΕΑ στο Αγρίνιο, παρεμβαίνει: «Αύριο δεν θα έχετε που να γείρετε. Θα γίνει τέτοιο όργιο…».

Μετά την προβολή της ταινίας μας μετέφερε στην Αμφιλοχία ο μπάρμπα-Σωτήρης ο Κηρολίβανος, ο ταξιτζής· τα παιδιά του Βελισάριος, Γιάννης, Νώντας μένουν σήμερα στη Λευκάδα. Ο άλλος του γιος, ο Παντελής, μένει στην Κέρκυρα. Μέσα στο κλίμα της τρομοκρατίας περιμέναμε, στις 3 τη νύχτα, στην παραλία της Αμφιλοχίας, μήπως περάσει κανένα αυτοκίνητο για Λευκάδα. Για καλή μας τύχη μετά από λίγο πέρασε και μας πήρε φορτηγό που είχαν «αγκαζάρει» από την Πάτρα κάποιοι σύντροφοι Ξαθείτες (από την Εξάνθεια)· μαζί τους και ο χωριανός μας Γρηγόρης Βαγενάς. Έρχονταν όλοι στη Λευκάδα για να ψηφίσουν.

Το φορτηγό μας αφήνει στην παραλία της Λευκάδας, όπου βλέπουμε άγρια χτυπημένον από Τεατζήδες τον Περατιανό Σταύρο Σκοτίδα· ο φουκαράς διακινούσε ψηφοδέλτια… Μέσα σε κουβέρτες γυναίκες τον μεταφέρουν στον γιατρό, τον αείμνηστο Ξενοφώντα Γρηγόρη⁵. Μετά από δύο μήνες ο Σκοτίδας πέθανε. Εμείς αναζητούμε ταξί. Οι ταξιτζήδες όμως στους οποίους απευθυνόμαστε, οι αδελφοί Φάνης, Νίκος και Μιχάλης Λάζαρης – Γεωργούλας, ο Κώστας Λάζαρης από τα Λαζαράτα και ο μπάρμπα-Πέτρος ο Θεριανός, όλοι τους αριστεροί, αρνούνται να μας μεταφέρουν. «Δεν κουτάμε (= τολμάμε)», μας λένε. Οι Ξαθείτες απευθύνονται στον «κεντρώο» Στέφανο Κορατζάνη, που είχε άδεια από την αστυνομία να μεταφέρει υποψηφίους. Και έτσι φτάσαμε στα Λαζαράτα. Συνεχίζοντας για Εξάνθεια ο ταξιτζής καταφέρνει να διασπάσει τον κλοιό των Τεατζήδων στον Φρυά, όπως μας είπε ο ίδιος λίγες μέρες αργότερα.

(Συνεχίζεται)
________________________
¹ Ήταν παραγωγός και στην ταινία «Φλογέρα και αίμα» που σκηνοθέτησε το 1961 ο Βασίλης Γεωργιάδης.
² Κυκλοφόρησε 3 δίσκους. Τα ποιμενικά, Δημοτικά Τραγούδια (1978) και συμμετείχε στους Βυζαντινούς κι Εκκλησιαστικούς Ύμνους με τον Γιώργο Μεϊντανά (Ακούστε τον εδώ να παίζει κλαρίνο).
³ Τα Τάγματα Εθνοφυλακής Αμύνης (ΤΕΑ) ήταν ένα ειδικό παραστρατιωτικό σώμα που συγκροτήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1948, κατά τη διάρκεια του ελληνικού εμφυλίου πολέμου με απόφαση του Γενικού Επιτελείου Στρατού (ΓΕΣ). Τα ΤΕΑ ήταν η συνέχεια των Μονάδων Ασφαλείας (ή Αυτασφαλείας) Υπαίθρου (ΜΑΥ) και των Μικτών Αποσπασμάτων Διώξεως (ΜΑΔ), που είχαν στελεχωθεί από άντρες δωσιλογικών και ακροδεξιών οργανώσεων, με δράση ήδη από την εποχή της Κατοχής. Σύμφωνα με τον Στρατιωτικό Κανονισμό (ΣΚ) 522 αποστολή των ΤΕΑ ήταν: «…η εσωτερική ασφάλεια της Χώρας, ήτοι η μη αναμόλυνσις της Ελλάδος από του Κομμουνιστοσυμμοριτισμού, η αντιμετώπισις εχθρικών αεραγημάτων και η εξασφάλισις της ησυχίας των κατοίκων της υπαίθρου από κακοποιά, εγκληματικά και Αναρχικά στοιχεία εν στενή συνεργασία μετά της Χωροφυλακής τόσον εν ειρήνη όσον και εν πολέμω». Είχαν εκετεταμένη δράση στις βουλευτικές εκλογές του 1961, κατα τις οποίες καταγράφηκαν πολλά περιστατικά βίας και νοθείας. Τα Τάγματα είχαν επιφορτιστεί με το καθήκον της διενέργειας «φαιάς προπαγάνδας», της διανομής διαφωτιστικού υλικού, της σύνταξης καταλόγων κομμουνιστών και «συνοδοιπόρων» στην περιοχή ευθύνης τους, της συγκέντρωσης και διασταύρωσης πληροφοριών, καθώς και της άσκησης πιέσεων και εκφοβισμών προς τους πιθανούς ψηφοφόρους της ΕΔΑ (Αριστεράς). Καταργήθηκαν το 1982 και αντικαταστάθηκαν από την Εθνοφυλακή.
⁴Οι εκλογές του έτους αυτού έγιναν στις 29 Οκτωβρίου 1961 από την υπηρεσιακή κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Δόβα. Διεξήχθησαν σε κλίμα μεγάλης έντασης και εν μέσω επεισοδίων. Έμειναν στην ιστορία ως «εκλογές βίας και νοθείας». Η κυβέρνηση Καραμανλή, τα σώματα ασφαλείας και ο στρατός κατηγορήθηκαν ότι προέβησαν προεκλογικά σε εκτεταμένη τρομοκρατία εναντίον των κομμάτων του Κέντρου και της Αριστεράς αλλά και σε νοθεία του εκλογικού αποτελέσματος. Το Πανδημοκρατικόν Αγροτικόν Μέτωπον Ελλάδος (ΠΑΜΕ), που είχε συγκροτηθεί από την ΕΔΑ και το Εθνικό Αγροτικό Κόμμα, έλαβε 675.867 ψήφους και ποσοστό 14.63% χωρίς όμως να μπορέσει, λόγω ενός πρωτότυπου καλπονοθευτικού συστήματος ενισχυμένης αναλογικής, να εκπροσωπηθεί στη Βουλή. Το πάθημα του 1958 με την ανάδειξη της ΕΔΑ ως δεύτερο κόμμα στη Βουλή … έγινε μάθημα για τα αστικά κόμματα.
⁵ Ο Γιατρός της Λευκάδας. Είχε εκλεγεί βουλευτής Λευκάδας με την ΕΔΑ (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά) στις εκλογές της 3ης Νοεμβρίου 1963, όπου η ΕΔΑ είχε έρθει με 14.34% τρίτο κόμμα. Ένα χρόνο αργότερα, στις εκλογές της 16ης Φεβρουαρίου 1964 (η ΕΔΑ ήρθε και πάλι με 11.80% τρίτο κόμμα), επανεξελέγη βουλευτής.