Η Οδύσσεια ενός κινηματογραφιστή – Μέρος 7ο

Η «Οδύσσεια ενός κινηματογραφιστή» είναι η ιστορία του μπάρμπα-Λία του Λάζαρη και του γιου του Θοδωρή, συνεργάτη και συνοδοιπόρου του μπάρμπα-Λία και συγγραφέα του παρόντος πονήματος, που περιέχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, αλλά και πολλές αναφορές στην δύσκολη, ιδιαίτερα για την Αριστερά, εποχή εκείνη.

Ο μπάρμπα-Λίας και ο γιος του ο Θοδωρής ήταν οι πρώτοι πλανόδιοι κινηματογραφιστές στην ύπαιθρο, και όχι μόνο, της Λευκάδας.

Συνέχεια από το 6ο Μέρος

Επιστρέφοντας στη Λευκάδα ο Γιώργος Λάζαρης μου προτείνει να αγοράσω τη μηχανή του: «Αρκετό κακό σας έκαμα. Πάρε τη μηχανή και δώσ΄ μου γραμμάτια, άμα δεν έχεις λεφτά». Έτσι και έγινε.

Τον Οχτώβρη συνέβη ένα περιστατικό που κόντεψε να μας κοστίσει τη ζωή: Γύριζα από τον Άγιο Πέτρο, όπου «έπαιξα», μεσάνυχτα στην Καρυά για να πάρω τον πατέρα μου, που «έπαιξε» εκεί. Στο γεφύρι μεταξύ Καρυάς – Πηγαδισάνων μου κόβεται το τιμόνι και για καλή μας τύχη το αυτοκίνητο δεν έγειρε προς τον γκρεμό αλλά προς το βουνό. Προσπαθώντας να το σπρώξουμε στην άκρη, για να περάσει το πρωί το λεωφορείο, μας ξεφεύγει και πέφτει στον γκρεμό. Με το φακό κατεβαίνω και αντικρίζω το αυτοκίνητο κυριολεκτικά διαλυμένο, ένα φρικτό θέαμα. Το «ευτυχώς» μέσα στο «δυστυχώς» ήταν ότι δεν έβρεξε εκείνο το βράδυ, κι έτσι γλίτωσαν τα μηχανήματα και οι ταινίες.

Ο μπάρμπα-Λίας Λάζαρης με τη μηχανή του

Την επόμενη πήγαμε στον μακαρίτη τον Πάνο τον Σταματέλο, που είχε συνεργείο στον Άγιο Μηνά, για να δούμε πως θα βγάλουμε το αυτοκίνητο από τη χαράδρα. Ο μάστορας μας λέει ότι χρειαζόμαστε μεγάλο φορτηγό, για να δέσουμε τα σύρματα και να το τραβήξουμε με «παράγκο». Προσφέρθηκε ολοπρόθυμα ο Στάθης ο Χαλκιόπουλος – Γατσνιόρης, εργολάβος, που έτυχε να παρευρίσκεται: «Θα δώσω εγώ το φορτηγό μου για τον σύντροφο!». Πήγαμε, δέσαμε το αυτοκίνητο, αλλά στάθηκε αδύνατο να το τραβήξουμε. Συμπτωματικά περνούσε ένα ΡΕΟ της Αεροπορίας για να πάει στη βάση του, στον Αϊ Δονάτο. Ο οδηγός του μου λέει: «Πες τους να φύγουν όλοι και θα βγάλω εγώ το αυτοκίνητο!». Ρίχνει, λοιπόν, ένα συρματόσχοινο μέχρι το αυτοκίνητο, το δένει στον μπροστινό άξονα, βάζει μπροστά τη μηχανή και ο «εργάτης» το ανέβασε τόσο άνετα λες και ήταν φρατζόλα ψωμί.

Με το φορτηγό του μακαρίτη του Αλέκου του Λάπα, που δεν μας πήρε και λεφτά, μεταφέραμε το αυτοκίνητο στην Αθήνα, στους Αμπελόκηπους, στο συνεργείο του Κώστα του Ζαχαρόπουλου. Ο Ζαχαρόπουλος είχε αγοράσει οικόπεδο στο Καλλιγόνι και στην παρατήρησή μου: «Χαμένος είσαι; Στη Λευκάδα χριστιανέ μου βρήκες να αγοράσεις οικόπεδο;» μου απαντά: «Η Λευκάδα είναι το καλύτερο, το προσφορότερο νησί. Πέρα απ΄ τις ομορφιές της, αν αρρωστήσει η γυναίκα μου στην κάθε Ρόδο, πως θα τη μεταφέρω;»! Έπρεπε να περάσουν μερικά χρόνια για να καταλάβω πόσο μπροστά έβλεπε ο Ζαχαρόπουλος.

Έμεινα περίπου ένα μήνα στην Αθήνα, ώσπου να «σουλουπώσουμε» το αυτοκίνητο. Στο διάστημα αυτό ο μπάρμπα-Λίας «έπαιζε» στην Κατούνα, όπου είχαμε μόνιμη μηχανή και καμιά φορά πήγαινε και στα γύρω χωριά με ξένα αυτοκίνητα. Μόλις επέστρεψα στη Λευκάδα, προσπαθούμε να αναστηλωθούμε. Παίρνουμε ταινίες με υπόθεση από την αρχαία ελληνική τραγωδία («Ηλέκτρα», «Ιφιγένεια», «Αντιγόνη»…) ή από την ελληνική ιστορία («Ο Αλή-Πασάς και η Κυρά Φροσύνη», «Το νησί των γενναίων»…) και δίνουμε μαθητικές παραστάσεις. Προτιμήσαμε να «παίζουμε» στην περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας (Αμφιλοχία, Θέρμο), όπου υπήρχαν εύπορα και με τουριστική ανάπτυξη χωριά. Με το ίδιο κριτήριο επιλέγαμε και στη Λευκάδα περισσότερο, μετά την Καρυά και τους Σφακιώτες, τα παραλιακά χωριά.

Στη Βασιλική ήταν Γυμνασιάρχης ο αείμνηστος Βασίλης Χόρτης, φίλος του πατέρα μου, που ολοπρόθυμα μας συμπαραστάθηκε. Κάποτε, παρακολουθώντας σε μαθητική παράσταση μια ταινία που την έκρινε όχι και τόσο κατάλληλη για μαθητές, λέει στον πατέρα μου: «Βρε Λία, θα με κλείσεις φυλακή· θα μου πάρουν και το δίπλωμα!». Παλιότερα ο Βασίλης ο Χόρτης ήταν Γυμνασιάρχης στη Βόνιτσα· και τότε φυσικά, όσο μπορούσε, μας συμπαραστάθηκε.

Μέσα Δεκέμβρη γνωρίζω στα γραφεία της «Νεολαίας Λαμπράκη» στο Αγρίνιο κάποια παιδιά από το χωριό Γραμματικού· τα γραφεία τα επισκεπτόμουν συχνά, αφού ήμουν οργανωμένος στη «Νεολαία Λαμπράκη». Τα παιδιά μου λένε: «Έλα, ρε, και στο χωριό μας, στο χωριό του Χρήστου Αραχωβίτη¹ και του Ζυγούρη!». Ο Αραχωβίτης ήταν αξιωματικός του ΕΛΑΣ και στη μεταπολίτευση υποψήφιος του ΚΚΕ στο νομό· τότε τον γνώρισα κι εγώ. Ο Ζυγούρης ήταν γνωστό στέλεχος της Αριστεράς και εκτελέστηκε στη Λευκάδα.²

Βασίλης Ζυγούρης. Εκτελέστηκε στις φυλακές Λευκάδας στις 16 Φλεβάρη του 1948

Δέχτηκα λοιπόν την πρόσκληση των παιδιών και πήγα στη Γραμματικού με την ταινία «Αντιγόνη». Ένας γέροντας, μαθαίνοντας ότι είμαι Λευκαδίτης, μου λέει: «Το κτίριο όπου στεγάζεται η Εθνική Τράπεζα στο Αγρίνιο ανήκει στο ΚΚΕ. Το έκαμε διαθήκη ο Ζυγούρης πριν από την εκτέλεσή του στη Λευκάδα. Το ΚΚΕ κηρύχτηκε εκτός νόμου και «πάει» το κτήριο…».

Λίγο πριν την προβολή της ταινίας, ενώ η μεγάλης χωρητικότητας αίθουσα ήταν κατάμεστη από κόσμο, με πλησιάζει ο χωροφύλακας και μου λέει: «Να ΄ρθεις αμέσως στο σταθμό στη Μακρινού». Η Μακρινού ήταν ένα κοντινό χωριό, γύρω στα δύο χιλιόμετρα από τη Γραμματικού. «Εντάξει», του απαντώ, και όταν μου ζήτησε να τον πάρω κι αυτόν στο αυτοκίνητο, για να μην επιστρέψει με τα πόδια, εγώ αρνήθηκα: «Το αυτοκίνητο είναι Ι.Χ.!». Στον σταθμό ο Διοικητής, βλέποντας την άδεια της ταινίας, μου λέει σε αυστηρό ύφος: «Η άδεια είναι θεωρημένη από τη Διοίκηση της Χωροφυλακής Αγρινίου. Εδώ είναι Μεσολόγγι. Να τη θεωρήσεις και εδώ και μετά να παίξεις». Βγαίνοντας από τον σταθμό θυμήθηκα ότι στη Μακρινού ήταν αγρονόμος ο χωριανός μου Τάσος Λάζαρης – Γεωργούλας, γείτονάς μας.

Ρωτώντας φτάνω στο σπίτι του. Μόλις με βλέπει η μάνα του, η μακαρίτισσα η μαμή θεία-Κωνσταντινιά, με αγκαλιάζει και λέει: «Καμάρι μου τι κάνεις; Εγώ σ΄ έβγαλα με τα χέρια μου!». Ο αγρονόμος με ρωτάει τι τρέχει, του εξηγώ και με παίρνει και πάμε στο Σταθμό. «Γιατί δεν αφήνεις το παιδί, τον ανιψιό μου, να παίξει;», λέει στον Διοικητή, ο οποίος απαντά: «Γιατί είναι κομμουνιστής!». Τελικά με την επιμονή του Τάσου υποχωρεί ο Διοικητής και μου επιτρέπει να «παίξω».

Έτσι επιστρέφω καθυστερημένα στη Γραμματικού, όπου ο κόσμος περίμενε. Μετά την παράσταση γίνεται γλέντι· τα παιδιά είχαν ψήσει ένα αρνί. Τραγούδια Θεοδωράκη και αντάρτικα. Πάνω στο γλέντι φτάνει και ο πατέρας μου, που «έπαιξε» στο κοντινό χωριό Παπαδάτες. Είχε ανησυχήσει για την καθυστέρηση κι έκανε ωτοστόπ…

Η αφίσα της ταινίας «Φλογέρα και αίμα»

Τα Χριστούγεννα «παίξαμε» στα Λαζαράτα τη σπουδαία ταινία του Βασίλη Γεωργιάδη «Φλογέρα και αίμα»³ με πρωταγωνιστή τον αείμνηστο Μάνο Κατράκη. Τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων η ταινία παίχτηκε στην Καρυά, όπου είχαμε μόνιμη μηχανή. Τόσο στα Λαζαράτα όσο και στη Καρυά μεγάλες εισπράξεις. Με την «κινητή» μηχανή, την ίδια μέρα παίξαμε στο Νυδρί την ταινία-φουστανέλα «Διαμάντω». Η ταινία ήταν φθαρμένη και έλειπαν κάποια κομμάτια· έτσι η διάρκειά της ήταν περιορισμένη. Δώσαμε τέσσερις παραστάσεις. Είχαν μαζευτεί πολλοί και από τα γύρω χωριά. Κανείς δεν παραπονέθηκε…
_________________________________
¹ Ήταν μέλος του ΚΚΕ, δικηγόρος, Ταξιάρχος ε.α. Είχε λάβει μέρος στην Εθνική Αντίσταση στη Μέση Ανατολή.
² Στις 16.02.1948 έγινε στις φυλακές Λευκάδας η πρώτη εκτέλεση πέντε αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης. Τους είχαν φέρει στην Λευκάδα από την Κεφαλλονιά για δίκη που θα γινόταν ακριβώς αυτή την ίδια μέρα. Τους πήραν από τη φυλακή γκαγκστερικά και τους εκτέλεσαν στον Άγιο Νικόλαο Ξηρομέρου. Τους έθαψαν στο χώρο που βρίσκεται σήμερα η πλατεία του χωριού. Αυτοί ήταν οι: Ζυγούρης Βασίλης, Πετρούλας Σωτήρης (Μπέμπης), Χαρδαλιάς, Κουμπλίτσης Παναγ. και Κυριάκος Γιάννης. (Δες περισσότερα εδώ).
³ Ταινία του 1961 που σκηνοθέτησε ο Βασίλης Γεωργιάδης. Υπόθεση: Στην ελληνική επαρχία του 19ου αιώνα, ο Στάθης Βλαχοπανάγος (Μάνος Κατράκης) είναι ένας σκληρός και ισχυρός τοπικός άρχοντας. Η απόφασή του να εκτρέψει τα νερά μιας πηγής, στερώντας τους υπόλοιπους χωρικούς από το νερό το απαραίτητο για τις καλλιέργειές τους, πυροδοτεί μια αιματηρή σύγκρουση. Ο έρωτας της κόρης του Ρηνιώς (Αντιγόνη Βαλάκου) με τον Δήμο Παλάση (Κώστας Κακκαβάς), από το αντίπαλο χωριό, τον εξοργίζει. Ο γιος του Νάκος (Λευτέρης Βουρνάς) σκοτώνεται από τα πυρά του ίδιου του πατέρα του, και ο άρχοντας πληρώνει ακριβά το τίμημα της σκληρότητάς του.