O εμπρησμός του Ράιχσταγκ (Γερμανικό κοινοβούλιο) τον Φεβρουάριο του 1933-2ον Μέρος
Μια σπάνια φωτογραφία των πολιτικών κρατουμένων στις φυλακές του Ορανιενμπούργκ (1933)
Του Θεόδωρου Αραβανή
Τη επόμενη μέρα 28 Φεβρουαρίου 1933, ο Χίτλερ εξέδωσε ένα διάταγμα υπογεγραμμένο από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Χίντεμπουργκ (τα συμπτώματα της γεροντικής άνοιας του οποίου είχαν ήδη εκδηλωθεί), για «την προστασία του Γερμανικού λαού και του κράτους». Με το πρώτο άρθρο αυτού του διατάγματος, αναστέλλοντο όλα τα άρθρα του συντάγματος της Βαϊμάρης τα σχετικά με την ελευθερία του ατόμου και του λόγου, του τύπου και των συγκεντρώσεων. Με το δεύτερο άρθρο εξουσιοδοτείτο η κυβέρνησις του Ράιχ να αναλάβει όλες τις εξουσίες. Ήταν το προοίμιο της δικτατορικής διακυβερνήσεως της χώρας, αλλά ακόμα πολλοί δεν ήθελαν να το καταλάβουν. Το μέτωπο του Χάρτσμπουργκ («Εθνικό μέτωπο ενάντια στον μπολσεβικισμό» είχε ονομαστεί κατά την σύστασή του τον Οκτώβριο του 1931), ήταν αυτό που έπαιξε σημαντικό ρόλο για την υπογραφή της προεδρικής εξουσιοδοτήσεως προς τον Χίτλερ. Το Γενικό επιτελείο του Στρατού (της Βέρμαχτ) με επικεφαλής τον Στρατηγό φον Φριτς και τον Ναύαρχο Ραίντερ, τηρούσε ύποπτη δημοκρατική!! σιγή, μη εμπλοκής στο συνταγματικό πολιτικό παίγνιο και ανέμενε. Οι Στρατηγοί θα υπέβαλαν τους όρους τους (τους οποίους ήξεραν ότι δεν μπορούσε να αρνηθεί ο Χίτλερ και η κυβέρνησή του) την κατάλληλη στιγμή τον επόμενο χρόνο Απρίλη του 1934.
Προπαγανδιστική αφίσα του Χίτλερ στις εκλογές του 1932
Σε λίγες ώρες μετά την υπογραφή του διατάγματος του Χίτλερ, την ίδια αμέσως νύχτα της 28ης Φεβρουαρίου του 1933, άρχισαν οι διωγμοί των πολιτικών αντιπάλων των ναζί, με ιδιαίτερη αναφορά στα μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος. Μέσα σε λίγες ώρες 4.500 στελέχη της αντιπολιτεύσεως απήχθησαν νύχτα απ΄ τα σπίτια των και όσοι δεν δολοφονήθηκαν κλείστηκαν στις φυλακές και στα πρώτα στρατόπεδα συγκεντρώσεως που είχε δημιουργήσει ο Γκαίρινγκ με χρηματοδότηση του βιομηχανικού και τραπεζικού κεφαλαίου. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση στην Βαυαρία όπου ο μεγαλοτραπεζίτης Χούμπερτ Χολτσμπάιν χρηματοδότησε την αγορά της έκτασης λίγο έξω απ το Μόναχο, στην οποία είχε δημιουργηθεί το στρατόπεδο του Νταχάου για τον εγκλεισμό των πολιτικών αντιπάλων των Ναζί.
-Παρένθεση εδώ: για μια αναφορά που αφορά την Ελλάδα, μια και στο στρατόπεδο αυτό κλείστηκαν α) από τον Σεπτέμβρη του 1941 ως το τέλος του πολέμου Μάιο 1945 ο ηγέτης του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης και από την Άνοιξη του 1943 ο Αλέξανδρος Παπάγος και ο μετέπειτα αρχηγός του ΓΕΣ (επί πρωθυπουργίας Παπάγου) Γεώργιος Κοσμάς.-
Στις 3 το πρωί της 28 Φεβρουαρίου του 1933 κλείστηκαν όλα τα λιμάνια και τα αεροδρόμια και κανείς δεν μπορούσε να βγει έξω απ΄ την Γερμανία χωρίς άδεια ειδική απ τους ναζί.
Αλλά το μυστήριο για τον εμπρησμό του Ράισταγκ δεν μπορούσε εύκολα να εξιχνιαστεί.
Το καιόμενο Ράιχσταγκ
Ο συλληφθείς Ολλανδός Βαν ντερ Λούμπε, θεωρήθηκε άμεσα απλό στην αστυνομική διεύθυνση του Βερολίνου, ότι ήταν ο εμπρηστής. Αλλά πολλά ερωτήματα άρχισαν να διεγείρονται ακόμα και στο πλαίσιο της κατευθυνόμενης έρευνας της πυροσβεστικής υπηρεσίας, για το αν ήταν δυνατό ο εμπρησμός να ήταν έργο ενός και μόνου ανθρώπου. Από την επόμενη μέρα του εμπρησμού το θέμα είχε πάρει διαστάσεις δημοσιογραφικές έξω απ΄ τα Γερμανικά σύνορα . Και ασφαλώς η ναζιστική προπαγάνδα να έβρισκε ότι οι μπολσεβίκοι κομμουνιστές είχαν κάψει το Ράιχσταγκ για να πραγματοποιήσουν τους υποχθόνιους σκοπούς των και να γίνουν πιστευτοί στην κοινή γνώμη.
Και τότε αρχίζει η παρακάτω διελκυστίνδα ανακαλύψεως της κομμουνιστικής προδοσίας.
Δυό πρώην βουλευταί της άκρας αριστεράς που είχαν προσχωρήσει στον εθνικοσιασιαλισμό, δήλωσαν αυτόκλητοι στην αστυνομία του Βερολίνου, ότι είχαν δει τον κομμουνιστή Τόργκλερ να μπαίνει στο μέγαρο του κοινοβουλίου μαζί με τον Βαν ντερ Λούμπε το βράδυ της 27ης Φεβρουαρίου. Αμέσως η αστυνομία του Βερολίνου απήγγειλε κατηγορία σε βάρος του Τόργκλερ. Λίγες μέρες αργότερα κάποιος Χόλμερ, γκαρσόνι σε ένα εστιατόριο της Ποτσντάμερ στράσσε στο Βερολίνο, ο οποίος είχε δει στις εφημερίδες την φωτογραφία του Βαν ντερ Λούμπε, παρουσιάστηκε στην αστυνομική διεύθυνση του Βερολίνου και δήλωσε ότι είχε δει τον Βαν ντερ Λούμπε στο εστιατόριο συντροφιά με τρεις ξένους, που σύχναζαν στο μαγαζί και είχαν την εμφάνιση «βρωμερών κομμουνιστών». Το γκαρσόνι πήρε αμοιβή (αν την δώσανε και δεν την φάγανε οι ίδιοι οι Γερμανοί αστυνομικοί όπως γίνεται σε τέτοιες περιπτώσεις) των 20.000 μάρκων που είχε ορισθεί, για όποιον έδινε πληροφορία για τους συνενόχους του Βαν ντερ Λούμπε. Οι αστυνομικοί στήθηκαν έξω από το εστιατόριο με πολιτική ενδυμασία και στις 9 Μαρτίου το μεσημέρι συνελήφθησαν οι τρεις ξένοι που είχε υποδείξει το γκαρσόνι.
«Αστυνομική τρομοκρατία», Ρέινχολντ Ρόσινγκ (1933)
Οι δύο απ΄ αυτούς είχαν επάνω τους ταυτότητες. Ο ένας ονομαζόταν Χέντιγκερ και ο άλλος Πανέφ. Ο τρίτος δεν είχε χαρτιά. Η αστυνομία του Βερολίνου αμέσως διεπίστωσε ότι οι ταυτότητες ήταν πλαστές και οι τρεις συλληφθέντες ήταν Βούλγαροι υπήκοοι. Τα πραγματικά τους ονόματα ήταν Μπλαγκόζ, Ποπώφ και Γκεόργκι Δημητρώφ, αντίστοιχα. Όταν οι ναζί κατάλαβαν ότι ο ένας συλληφθείς ήταν ο Γκριγκόρι Δημητρώφ, η χαρά τους ήταν απερίγραπτη. Τις ανακρίσεις και τις διακριβώσεις των ταυτοτήτων των συλληφθέντων, παρακολουθούσαν από πολύ κοντά ο ίδιος ο υπεύθυνος της ναζιστικής προπαγάνδας Γιόζεφ Γκέμπελς και ο πρόεδρος του πυρπολυμένου Ράιχστάγκ Χέρμαν Γκαίρινγκ.
Ο Γκριγκόρι Δημητρώφ ήταν ο κομμουνιστής αρχηγός των παρανόμων της Κομιντέρν, της διεθνούς κομμουνιστικής οργανώσεως για την Δυτική Ευρώπη. Είχε καταδικαστεί στην πατρίδα του την Βουλγαρία σε 20 χρόνια ειρκτή (κακουργηματική) για δράση αντικαθεστωτική, και είχε ζήσει πολύ καιρό στην Ρωσία. Το 1932 επεδίωξε μέσω Γερμανίας να φτάσει στην πατρίδα του την Βουλγαρία μαζί με τους άλλους δυο συλληφθέντες στο εστιατόριο συντρόφους του. Έτσι και σύμφωνα με την ναζιστική προπαγάνδα: «ο εμπρησμός έτσι του Ράιχστάγκ ήταν έργο των συλληφθέντων κομμουνιστών. Και αν οι ναζί δεν είχαν επέμβει εγκαίρως για να συντρίψουν την συνωμοσία, η Γερμανία θα είχε πέσει στα νύχια των κομμουνιστών».
Επί επτά μήνες η ναζιστική προπαγάνδα οργίαζε, κατηγορώντας από το ραδιόφωνο και τον τύπο τους συλληφθέντες σαν «αιμοβόρα κτήνη» που επιβουλεύονταν τον Γερμανικό λαό και το Γερμανικό έθνος.
Αμέσως απαγγέλθηκαν κατηγορίες και φυλακίστηκαν υπό επιτήρηση οι πέντε συλληφθέντες και κατηγορούμενοι επίσημα ως εμπρηστές πλέον. Η επιτήρηση για τους φυλακισμένους, σημαντικά πρόσωπα για την εξυπηρέτηση των ναζιστικών σκοπών ήταν αναγκαία τακτική των ναζί κάθε φορά, όταν αυτοί ήλπιζαν ότι θα εσημείωναν μια πρώτης τάξεως επιτυχία από την εκμετάλλευση του θέματος, στο οποίο εμπλεκόταν κατ΄ αυτούς ο κάθε συλληφθείς και κατηγορούμενος.
Η δίκη των πέντε κατηγορουμένων για τον εμπρησμό του Ράιχστάγκ άρχισε στην πόλη της Λειψίας την 21ην Σεπτεμβρίου του 1933. Το ενδιαφέρον διεθνώς ήταν μεγάλο και εκατόν είκοσι δημοσιογράφοι από όλο τον κόσμο είχαν μεταβεί στην Λεψία για την παρακολούθηση της δίκης.
Από το μέτωπο του Χάρτσμουργκ, «Εθνικό μέτωπο», ο Alfrend Hugenberg (Άλφρεντ Χούγκεμπέργκ), εξέχων ηγετικό μέλος της δεξιάς πτέρυγας του κόμματος του δεξιού Γερμανικού Εθνικού Κόμματος, ένας αντιδραστικός απελπιστικά και φιλόδοξος μεγιστάνας, είχε οικοδομήσει τα χρόνια της Βαϊμάρης, μια τεράστια αυτοκρατορία επικοινωνιών. Είχε πάρει στα χέρια του μια σειρά εφημερίδες της εποχής σε όλη την χώρα, είχε στην κατοχή του ένα δημοσιογραφικό πρακτορείο και το 1927 απέκτησε την χρεοκοπημένη κινηματογραφική εταιρεία UFA και την μετέτρεψε σε προπαγανδιστικό εργαλείο για την διάλυση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, μέσω της εμπορίας ονείρων που εξασφάλιζε ο κινηματόγραφος. Ήταν ουσιαστικά ο στυλοβάτης της προπαγάνδας της diktat πισώπλατης μαχαιριάς στο Γερμανικό έθνος μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου με την συνθήκη των Βερσαλλιών. Θεωρείτο ότι πουλούσε λιανικά, απόψεις και σύγχυση μαζί, το κατάλληλο μείγμα πάντα και τότε για την εξάρθρωση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και κάθε Δημοκρατίας. Έχοντας στην κατοχή του πριν το 1927, με εξαγορά, την δημοφιλή Βερολινέζικη ημερήσια εφημερίδα της εποχής Berliner Lokalanzeiger, προπαγάνδιζε ανοιχτά για χρόνια μέσα στο Γερμανικό κοινοβούλιο, με την έκφραση «το πνεύμα του Λοκάρνο» εναντίον του «αίσχους» της συνθήκης του 1925 του Λοκάρνο. Προπαγάνδιζε μια Γερμανία που θα έπρεπε να διαπραγματεύεται σαν ίσος με τους γείτονές της και όχι πια ενός ζητιάνου που εκλιπαρούσε ελεημοσύνες όπως με την συνθήκη του Λοκάρνο. Και παρά του ότι την επόμενη χρονιά η Γερμανία, εντάχθηκε στην τότε Κοινωνία των Εθνών, σαν χώρα ίση με όλες τις άλλες μεγάλες ή μικρές χώρες.
Τις μέρες εκείνες και μετά την 30ην Ιανουαρίου του 1933 και τον εμπρησμό του Ράιχσταγκ, ορισμένοι διστακτικοί δημοκράτες, απ΄ αυτούς που υπήρχαν πολλοί στην δημοκρατία της Βαϊμάρης, αποκήρυξαν τους Εθνικιστές, τους στρατοκράτες συμμάχους τους και θυμήθηκαν τα λόγια του Καγκελάριου Βίρθ του 1922, σύμφωνα με τα οποία: «ο εχθρός είναι στα δεξιά».
Σχέδιο του Γκρος του 1926 για τους αντιδραστικούς στρατιωτικούς που ελέγχουν τους πολιτικούς και ο λαός συμβολίζεται με ζώο πάνω στο τραπέζι για παιχνίδι και σφαγή.
Τα ίδια «για τον εχθρό που ήταν στα δεξιά», στο στρατιωτικο-βιομηχανικό διεφθαρμένο κατεστημένο και τους αντιδραστικούς φιλόδοξους πολιτικούς, τόνιζαν εξπρεσιονιστικά τα χρόνια της Βαϊμάρης οι καλλιτέχνες σε κάθε μορφής και είδος τέχνης. Τα ζωγραφικά έργα του Γκέοργκ Γκρός, του Καρλ Άρνολντ. Το θέατρο του Έρβιν Πισκατόρ, το σινεμά του Ρόμπερτ Βην και του Φριτς Λανγκ, κ.α ( 1*)
(1*). Η γονιμότερη περίοδος του 20ου αιώνα για την Ευρωπαϊκή τέχνη και τεχνική και την σύνδεσή της με τις κοινωνικές εξελίξεις ήταν η εποχή του εξπρεσιονισμού 1905-1933 με κύρια αναφορά τα χρόνια της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης 1919-1933. Θα ακολουθήσει εκτενέστερη αναφορά για τον εξπρεσιονισμό.
Αναφορές:
-Πήτερ Γκραίυ : Συντομη πολιτική ιστορία της Βαϊμάρης.
– Ιστορικά Περιοδικά της εφημερίδος Ελευθεροτυπία.
– Ιστορία και εγκυκλοπαίδεια της Πάπυρος Λαρούς.
– Διάσπαρτα άρθρα σε ιστορικά περιοδικά και εφημερίδες
-Ιστορικές και σεμιναριακές αναφορές του μεσοπολέμου.
– Wolfgang Sauer and Gerhard Schulz: Die nationalsozialistische Machtergreifung: Δομή της Βαϊμάρης, η πτώση της, και η νόμιμη κατάληψη της εξουσίας και τα πρώτα χρόνια της ναζιστικής κυριαρχίας (1960).
Ευχαριστώ για την βοήθεια τον μεταφραστή, απ΄ το έργο των Wolfgan Sauer and Gerhard Schulz, ο οποίος δεν ήθελε να αναφερθεί το όνομά του.
Συνεχίζεται
