66 χρόνια από την ίδρυση της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), της «Κυβέρνησης του Βουνού»
Μια απ” τις ξεχωριστές επετείους του Αγώνα είναι εκείνη της ίδρυσης της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), που δίκαια επικράτησε να λέγεται «κυβέρνηση του βουνού». Έτσι καταλάβαινε ο λαός το ρόλο της. Κι αυτός ήταν στην πραγματικότητα, άσχετα αν για λόγους κάποιων σκοπιμοτήτων δεν ονομάστηκε έτσι.
Τα ράσα στον αγώνα. Εθνοσύμβουλοι της ΠΕΕΑ. Από αριστερά: Κοζάνης Ιωακείμ, Ηλείας Αντώνιος και ο δικός μας θρυλικός παπα-Στάθης Κτενάς, εθνοσύμβουλος της Λευκάδας
Η ΠΕΕΑ, ιδρύθηκε στο χωριό της Ευρυτανίας Βίνιανη στις 10 Μάρτη 1944, με πρόεδρο το στρατηγό Ευριπίδη Μπακιρτζή. Λίγο αργότερα, στις 18.4.44 διευρύνθηκε με πρόεδρο τον καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου, Αλ. Σβώλο και αντιπρόεδρο τον Ε. Μπακιρτζή, γραμματέα της Δικαιοσύνης τον Ηλ. Τσιριμώκο, των Στρατιωτικών τον Μ. Μάντακα, γραμματέα Εσωτερικών τον Γ. Σιάντο, γραμματέα της Συγκοινωνίας τον Ν. Ασκούτση, γραμματέα Οικονομικών τον Άγγελο Αγγελόπουλο, γραμματέα Υγείας τον Πέτρο Κόκκαλη, γραμματέα Γεωργίας τον Κ. Γαβριηλίδη και Εθνικής Οικονομίας τον Σταμάτη Χατζήμπεη.
Φωτογραφία του Σπύρου Μελετζή με την «Κυβέρνηση του Βουνού» της Ελεύθερης Ελλάδας (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης) και τον μητροπολίτη Κοζάνης Ιωακείμ μετά τον ανασχηματισμό της κυβέρνησης σε ευρύτερη πολιτική βάση στις 18 του Απρίλη 1944. Διακρίνονται από αριστερά: Κώστας Γαβριηλίδης (Γραμματέας Γεωργίας), Σταμάτης Χατζήμπεης (Γραμματέας Εθνικής Οικονομίας), Άγγελος Αγγελόπουλος (Γραμματέας Οικονομικών), Μανώλης Μάντακας (Γραμματέας Στρατιωτικών), Γιώργος Σιάντος (Γραμματέας Εσωτερικών), Πέτρος Κόκκαλης (Γραμματέας Κοινωνικής Πρόνοιας), Αλέξανδρος Σβώλος (Πρόεδρος και Γραμματέας Εξωτερικών, Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και Λαϊκής Διαφώτισης), μητροπολίτης Ιωακείμ Κοζάνης, Ευριπίδης Μπακιρτζής (Αντιπρόεδρος και Γραμματέας Επισιτισμού), Ηλίας Τσιριμώκος (Γραμματέας Δικαιοσύνης) και Νίκος Ασκούτσης (Γραμματέας Συγκοινωνίας).
Η ΠΕΕΑ ήταν κυβέρνηση πραγματικά λαοπρόβλητη. Όχι μόνο ουσιαστικά, μιας και εκπροσωπούσε τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού που ήταν οργανωμένη στο ΕΑΜ, ήταν και τυπικά λαοπρόβλητη, γιατί πήρε ομόφωνα την ψήφο του Εθνικού Συμβουλίου, που συνήλθε στις Κορυσχάδες της Ευρυτανίας από 14 μέχρι 17 Μάη 1944.
Το Εθνικό Συμβούλιο («Βουλή του Βουνού» χαρακτηρίστηκε), αποτελέστηκε από εθνοσυμβούλους που εκλέχτηκαν με ιδιότυπες εκλογές που διεξήχθησαν σ” όλη την επικράτεια και από βουλευτές της Βουλής των Ελλήνων που αναδείχτηκαν, απ” τις εκλογές της 16.1.1936, που διέλυσε η βασιλομεταξική δικτατορία της 4ης Αυγούστου. Από τις εκλογές που η ΠΕΕΑ προκήρυξε για το τελευταίο δεκαήμερο του Απρίλη του ’44 (στις οποίες ψήφισαν 1.800.000 άντρες και γυναίκες άνω των 18, σε ελεύθερες, ημικατεχόμενες και κατεχόμενες περιοχές της χώρας, μέσα σε συνθήκες απίστευτων διώξεων από τον κατακτητή), εκλέχτηκαν 180 εκπρόσωποι για την πρώτη συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου, στις Κορυσχάδες, από τις 14 έως τις 27 Μάη του ίδιου χρόνου. Πήραν μέρος πατριώτες που ανήκαν στο ΚΚΕ, στο Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας, στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, στο Σοσιαλεργατικό, στη Δημοκρατική Ενωση, στην Ένωση της Λαϊκής Δημοκρατίας, στο Κόμμα των Αριστερών Φιλελευθέρων, στο Μεταρρυθμιστικό Κόμμα, όπως και ανεξάρτητοι.
Η ίδρυση της ΠΕΕΑ, ήταν το αναγκαίο αποτέλεσμα της ραγδαίας ανάπτυξης, του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος, που απαιτούσε καλύτερη καθοδήγηση, μ” ένα ευρύτερο συλλογικό όργανο με αρμοδιότητες μιας εκτελεστικής εξουσίας.
Η ίδρυση λοιπόν της ΠΕΕΑ είχε εξαιρετική πολιτική σημασία για τον αγώνα -άμεσα αλλά και μακροπρόθεσμα- για το μέλλον του λαού.
Τη σημασία του γεγονότος κατανόησαν όχι μόνο οι καταχτητές και οι εθνοπροδότες, που θορυβήθηκαν εξαιρετικά, Ανησύχησαν όμως και η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση του Εμ. Τσουδερού και πιο πολύ ακόμη οι Άγγλοι ιμπεριαλιστές με επικεφαλής τον πρωθυπουργό Ουίστον Τσόρτσιλ. Γιατί στην ίδρυση της ΠΕΕΑ είδε σωστά σαν ένα βήμα αποφασιστικό, του αγωνιζόμενου λαού, για κατάχτηση της λευτεριάς του και, μεταπολεμικά, της ανεξαρτησίας και της προόδου του.
Σ” αντίθεση με τους καταχτητές και τους Άγγλους ιμπεριαλιστές η σοβιετική κυβέρνηση δέχτηκε το γεγονός με ικανοποίηση, χαρακτηριστικό είναι το σχόλιο του ραδιοσταθμού της Μόσχας στις 7 Μάη 1944 που έπλεξε το εγκώμιο της ΠΕΕΑ και σχολίασε ευνοϊκά τη Συμφωνία Τίτο – Μπακιρτζή σαν θεμέλιο βαλκανικής συνεργασίας.
Το Νομοθετικό έργο της ΠΕΕΑ και του Εθνικού Συμβουλίου έχει εξαιρετική πολιτική και ιστορική σημασία. Περιλαμβάνεται στις αθάνατες ΠΡΑΞΕΙΣ της ΠΕΕΑ, που αποτελούν το βασικό πυρήνα του πιο προοδευτικού Συντάγματος που ψηφίστηκε και εφαρμόστηκε -έστω για λίγο χρόνο- στην πατρίδα μας.
Κι αυτό το έργο, δεν υπήρξε, εγκεφαλικό, δεν ήταν σχεδιασμός. Ήταν βασικά η κωδικοποίηση ό,τι είχε δημιουργηθεί και εφαρμοστεί απ” το λαό, με βάση τις αρχές της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης και της Λαϊκής Δικαιοσύνης. Αρχές που εξυπηρέτησαν τις ζέουσες ανάγκες του λαού, στις απελευθερωμένες απ” τον καταχτητή, κύρια, περιοχές, με τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ, κάτω απ” την καθοδήγηση του ΕΑΜ και του ΚΚΕ.
Σημειώνουμε ενδεικτικά: Το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι και στις γυναίκες. Το δικαίωμα ψήφου στις νέες και νέους των 18 και πάνω χρόνων. Την καθιέρωση της δημοτικής σαν γλώσσας επίσημης του κράτους… Κι όλα αυτά για πρώτη φορά στη χώρα μας.
Με τον «Κώδικα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης» η ΠΕΕΑ καθόρισε την οργάνωση, τη λειτουργία και τις αρμοδιότητες των Επαρχιακών Συμβουλίων, των Διοικητικών Επιτροπών, των υπηρεσιών των Γραμματειών. Καθόρισε νομοθετικά το ελάχιστο όριο συντήρησης του εργαζόμενου και της οικογένειάς του. Αναγνώρισε, για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας, την ισοτιμία της γυναίκας με τον άντρα, τη μισθολογική εξίσωση του εργαζόμενου και της εργαζόμενης. Παραχώρησε τα δάση και τους βοσκότοπους στις κοινότητες. Μερίμνησε για την ανακούφιση των οικογενειών των θυμάτων, των απόρων και των πυροπαθών. Εξασφάλισε τη λειτουργία δημοτικών σχολείων, όπως και παιδαγωγικών φροντιστηρίων για προετοιμασία δασκάλων, τύπωσε βιβλία. Ίδρυσε το Σώμα Εθνικής Πολιτοφυλακής, για να φρουρεί τα δικαιώματα και τις ελευθερίες του λαού. Κι όλα αυτά, την ώρα που οι κατακτητές, βλέποντας την επερχόμενη ήττα τους, πυρπολούσαν χωριά και εκτελούσαν πατριώτες με μεγαλύτερη εκδικητική μανία, ενώ η ντόπια αντίδραση που είχε καταφύγει στη Μέση Ανατολή μεθόδευε την υποδούλωση του ελληνικού λαού στους Βρετανούς ιμπεριαλιστές.
Για το έργο που συντελέστηκε στην ελεύθερη Ελλάδα χαρακτηριστικά είναι όσα αναφέρει, στο βιβλίο του «Το μήλο της Εριδος» (σελ. 224) ο Γουντχάουζ. Παραθέτουμε το σχετικό απόσπασμα:
«Το ΕΑΜ… είχε δημιουργήσει πράγματα που δεν είχε γνωρίσει ποτέ άλλοτε η Ελλάδα. Οι επικοινωνίες στις ορεινές περιοχές με τον ασύρματο, με αγγελιαφόρους, με τηλέφωνα, ποτέ δεν ήταν τόσο άρτιες, είτε πριν είτε μετά. Ακόμα και αυτοκινητόδρομοι είχαν βελτιωθεί και χρησιμοποιούνταν απ” το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Οι τηλεπικοινωνίες τους, που περιλάμβαναν και ασυρμάτους, εκτείνονταν ως την Κρήτη και ως τη Σάμο, όπου δρούσαν κιόλας αντάρτες. Τα δώρα του τεχνικού και πνευματικού πολιτισμού είχαν βρει το δρόμο τους προς τα βουνά για πρώτη φορά. Σχολεία, αυτοδιοίκηση, δικαστήρια, δημόσιες υπηρεσίες, που είχαν κλείσει με τον πόλεμο, λειτουργούσαν και πάλι. Θέατρα, εργοστάσια, τοπικά κοινοβούλια, λειτουργούσαν για πρώτη φορά. Οργανώθηκε κοινοτική ζωή, στη θέση της πατροπαράδοτης ατομιστικής ζωής του Έλληνα αγρότη».
Το απόσπασμα έχει ξεχωριστή ιστορική όσο και πολιτική σημασία, γιατί ο Γουντχάουζ υπήρξε ένας αδίσταχτος εχθρός του απελευθερωτικού κινήματος, εχθρός του ελληνικού λαού, της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας του. Σαν αρχηγός της βρετανικής στρατιωτικής αποστολής στην Ελλάδα, έκαμε ό,τι μπορούσε για να υπονομεύσει τον αγώνα του. Να συκοφαντήσει το ΕΑΜ και το ΚΚΕ. Ωστόσο είχε, φαίνεται, τόσο εντυπωσιαστεί, που δεν μπόρεσε να κρύψει αυτή την αλήθεια.
Πηγή: Ριζοσπάστης (άρθρο του Νίκανδρου Κεπέση και άλλα άρθρα)
