Χειρόγραφο Γιώργου Σγουρού, ειδικού απεσταλμένου της ΠΕ του ΕΑΜ στη Λευκάδα από τον Φλεβάρη μέχρι τον Μάη του 1944 (Μέρος 4ο)

Συνεχίζουμε με το χειρόγραφο (Σημειώσεις-Εντυπώσεις) του Γιώργου Σγουρού, ειδικού απεσταλμένου της Περιφερειακής Επιτροπής του ΕΑΜ στη Λευκάδα το διάστημα από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Μάη του 1944. Στο κομμάτι αυτό ο Γ. Σγουρός περιγράφει τα προβλήματα που είχε το Γραφείο της Επαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ Λευκάδας, στο οποίο καταλογίζει ότι «δεν υπήρχε επαφή της καθοδήγησης με τη βάση», «τα χωριά καθοδηγόντουσαν με σημειώματα», που είχαν ως αποτέλεσμα, όπως γράφει, τη γενική χαλαρότητα. Αναφέρεται επίσης στην καθαίρεση, κατ΄ ουσία, του Γραμματέα της Επαρχιακής γιατρού Ξενοφώντα Γρηγόρη καθώς και στο κομματικό αχτίφ που έγινε στις 24 Φλεβάρη του 1944 στα Ρεκατσινάτα κ.ά. Διατηρείται η αρχική ορθογραφία του χειρόγραφου.

Ο Σπ. Ξεν. Κοντοπρίας (Αγγουράκης). Σκοτώθηκε στις 20 Φλεβ. 1944 από τους Γερμανούς και τους συνεργάτες τους, στη θέση «Λαγκάδι» Αγίου Νικολάου στην Εγκλουβή

(Συνέχεια από το Μέρος 3ο)

«Το τμήμα Γιαννούλη αμέσως μετά την αποχώρησή του πήρε επαφή με την ομάδα Καλατζαίων, Βάλτρα και μετά από σύντομη συμπλοκή που προκάλεσε απώλειες σ΄ αυτούς τους διέλυσε και συνέχισε το δρόμο του. Σίγουροι ότι δεν επρόκειτο να χτυπηθούνε τραβήξανε για την Εγκλουβή, δολοφονήσανε δύο παιδιά¹, κάψανε τρία σπίτια και λεηλάτησαν περισσότερα με βοήθεια και συνεργασία των γερμανών. Η μανία τους για την Εγκλουβή υπήρχε γιατί εκεί ήτανε το προχωρημένο σημείο του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα για ολόκληρο το Νησί. Εμείς αφού περιπλανηθήκαμε όλη τη μέρα στο βουνό αργά το απόγευμα κατευθυνθήκαμε προς τα Χορτάτα μουσκεμένοι και ταλαιποριμένοι. Αφού στεγνώσαμε κάπως, φύγαμε για το Κομλιό που επρόκειτο να διοχετεύσουμε.

• Η ανυπαρξία της οργάνωσης στην περιπέτεια αυτή φάνηκε ξεκαθαρισμένα. Γενικά η σύγχυση επεκράτησε σε όλες τις διακλαδώσεις. Κανένα μέτρο δεν πάρθηκε από τη δική της πλευρά. Ήταν η ουρά και του τελευταίου ΕΛΑΣίτη. Μόνο το σύνδεσμο έκανε και αυτό πολύ κακά. Στην ίδια κατάσταση βρέθηκε και η ηγεσία του Εφεδ. Τάγματος ΕΛΑΣ Λευκάδας. Στη σύγκρουση αυτή διακρίθηκε η αντάρτισα Τζαβέλενα, η γυναίκα του Ζώη Κατωπόδη από την Καρυά.

21/2. Το πρωί τα μέλη της πολιτικής οργάνωσης κινήσαμε για την Καρυά έδρα της Επαρχιακής του ΕΑΜ². Φθάσαμε το μεσημέρι.

Στη Καρυά είχα αλλεπάλληλες συνεργασίες με το γραμματέα της Επαρχιακής³ Γιατρό Ξενοφώντα Γληγόρη και τον Οργανωτικό Γραμματέα Παπά Στάθη Κτενά. Ο Γιατρός αντί να συζητήση για τα προβλήματα που απασχολούσαν το ΕΑΜ Λευκάδας όπως του ζητούσα και να υποδείξει πραχτικές λύσεις αντιμετώπισής τους, άρχισε μια άγονη κριτική σε βάρος των προηγούμενων καθοδηγητών της Π.Ε. για να καλύψη την αδράνεια και ανικανότητά του. Ήταν χαρακτηριστικό δείγμα του ανθρώπου και του περιεχομένου του. Τα μέτρα για την αναδιοργάνωση του ΕΑΜ έπρεπε να αρχίσουν πρώτα από το γραμματέα. Πρώτη ενέργεια ήταν να καλέσω το γραφείο της Επαρχιακής για την επόμενη μέρα.

Ο παπά Στάθης Κτενάς, Οργανωτικός Γραμματέας της Επαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ

22/2. Στη σημερινή συνεδρίαση του Γραφείου της Επαρχιακής διαπιστώθηκε ότι δεν υπήρχε επαφή της καθοδήγησης με τη βάση. Οι Τομεακές και τα χωριά καθοδηγόντουσαν με σημειώματα. Έτσι η καθοδήγηση δεν ήξερε από προσωπική αντίληψη τις ανάγκες της βάσης (χωριού) και δεν ζούσε τους πόθους της. Αποτέλεσμα αυτού του τρόπου καθοδήγησης ήταν η γενική χαλαρότητα⁴. Εξαίρεση από το γραφείο ολόκληρο αποτελούσε ο Παπά Στάθης που πραγματικά ξεχώριζε μέσα σ΄ όλους. Άρχισα να ασκώ πίεση στο γραφείο και κάλεσα για αύριο ολομέλεια της επαρχιακής για να δοθή τέρμα στην έκρυθμη οργανωτική κατάσταση.

23/2. Η συνεδρίαση της ολομέλειας που κάλεσα για σήμερα δεν πραγματοποιήθηκε γιατί τα μέλη του γραφείου αφού είδαν ότι δεν επρόκειτο να παίξουν με λόγια μαζί μου άρχισαν να με αποφεύγουν πιστεύοντας ότι θα κατορθώσουν να με απογοητεύσουν. Απεφάσισε και γω με τη σειρά μου να τους αγνοήσω και να ενεργήσω μόνος μου σαν να μην υπήρχε τίποτα.

Για αύριο έχει οριστεί Κομματικό Αχτίφ. Η «συμφωνία της Πλάκας» και η κατάσταση όπως διαγράφετε σήμερα από αυτή θα είναι το θέμα του. Σε συνεργασία με τον Παπά Στάθη κατέστρωσα σχέδιο ενεργειών. Θα ανελάμβανε την την περιοχή του Πρώτου Τομέα (Καρυάς) και γω τις άλλες τρεις Τομεακές. Θα πραγματοποιούσαμε συνελεύσεις χωριών και θα βγάζαμε τα καθοδηγητικά γραφεία του χωριού, θα προετοιμάζαμε τομεακές συνδιασκέψεις και θα κάναμε προκήρυξη εκλογών για την αυτοδιοίκηση και τη λαϊκή δικαιοσύνη. Αυτό ήταν το πλάνο δουλειάς που συζητήσαμε.

24/2. Πραγματοποιήθηκε το αχτίφ με μεγάλη επιτυχία στα Ρεκατσινάτα⁵ ένα χωριό πάνω από την Καρυά. Πήραν μέρος από ολόκληρο το νησί 45 άτομα. Ήταν πολύ διαφωτιστικό και χάραξε τη σωστή πορεία μας απ΄ εδώ και μπρος. Τέλειωσε αργά το απόγευμα. Το βράδυ παρέλαβα από το γραμματέα της οργάνωσης την σφραγίδα του ΕΑΜ και έφτιαξα το παρακάτω φύλλο πορείας για τη δουλειά στο νησί που υπογράφω μόνος μου. Ακόμα ειδοποίησα τα χωριά Εξάνθεια για να πραγματοποιήση την συνέλευση την επομένη το βράδυ και το Δρυμόνα και Αγ. Νικήτα για τις 26/2 την μία το μεσημέρι και η άλλη το βράδυ.

(Συνεχίζεται)

(Πηγή: Ιωάννης Α. Αναγνώστου, «Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΛΕΥΚΑΔΑ (1941-1944)», διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Τομέας Ιστορίας Νεώτερων Χρόνων), 2002.)
____________________________
¹ Στην Εγκλουβή σκότωσαν τους πατριώτες Σπύρο Ξ. Κοντοπρία και Μάκη Π. Θερμό. Ο Νίκος Θερμός ή Ζούρας αναφέρει σε μαρτυρία του στο βιβλίο του Ζώη Κουτσαύτη «Η Εθνική Αντίσταση στη Λευκάδα»: «Τις αποκριές του 1944 στις 20 του Φλεβάρη, ήρθανε οι Γερμανοί από τη Λευκάδα με αυτοκίνητα και ξαναφύγανε. Το χωριό άδειασε. Κατά τις 11 μπήκανε στο χωριό δύο τμήματα Γερμανών και Ράλληδων από τα Σελέκια και τον Αϊ-Νικόλα. Από τα Σελάκια ανεβήκανε στο Μύλο και στήσανε πολυβόλο και και οι άλλοι φτάσανε στο λαγκάδι πριν από την εκκλησία. Σκοτώσανε τον Γερ. Θερμό του Πάνου και προχωρώντας στο αλώνι του Μπαλέρτα, συναντηθήκανε με ομάδα και σκοτώσανε τον Σπ. Κοντοπρία-Αγγουράκη, και τραυματίστηκε ο Γερ. Κοντογιώργης-Κακαρέλης. Στο χωριό πήγανε στο σπίτι του Καραπάνου και στήσανε οπλοπολυβόλο στο παράθυρο και άλλες ομάδες, μαζί με τους Γερμανούς, πήγανε σε σπίτια στο Κάτω Χωριό και τα λεηλάτησαν. Από τις άκρες του χωριού δέχθηκαν σποραδικά πυρά από την περιφρούρηση…».
² Το Μάη του 1943 οι οργανώσεις της Λευκάδας υπαχθήκανε στην Οργάνωση Περιοχής Στερεάς και δημιουργήθηκε η Περιφερειακή Οργάνωση Βάλτου – Ξηρομέρου – Λευκάδας. Η επαρχιακή οργάνωση του ΕΑΜ Λευκάδας περιλάμβανε: α) την Επαρχιακή Επιτροπή, β) την 1η Τομεακή Λευκάδας (πόλης), γ) την 2η Τομεακή (Καρυάς), με γραμματέα τον Νίκο Μάλφα, δ) την 3η Τομεακή (Εξάνθειας-Σφακιωτών), με γραμματέα τον Τάκη Φίλιππα, ε) την 4η Τομεακή (Αγίου Πέτρου-Νότιας Λευκάδας), με γραμματέα τον Σπύρο Αλ. Βλασσόπουλο και στ) την 5η Τομεακή (Μεγανησίου), με γραμματέα τον Ντίνο Πάλμο, που ίδρυσε αργότερα και το ΕΛΑΝ Λευκάδας. (Πανταζής Ν. Παπαδάτος, Ήρωες και Μάρτυρες της Λευκάδας, Σύγχρονη Εποχή, 1982).
³ Στην πρώτη Επαρχιακή Επιτροπή του ΕΑΜ συμμετείχαν οι: Ξενοφώντας Γρηγόρης, γιατρός, (Γραμματέας), Κώστας Λιβιτσάνος, Γιώργος Καλαφάτης, Τάκης Βεργίνης, Ξενοφώντας Κούρτης και Παπά Στάθης Κτενάς (Οργανωτικός Γραμματέας).
⁴ Ο Ζώης Κουτσαύτης θεωρούσε υπερβολικές τις απόψεις του Γ. Σγουρού και ότι δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα. Γράφει ο ίδιος: «Το δέσιμο της οργάνωσης ήταν γερό και δεν υπήρχε χαλαρότητα. Η επαφή με τη βάση ήταν συνεχής και όχι απλώς και και μόνο με σημειώματα».
⁵ Για το αχτίφ αυτό γράφει ο Ζώης Κουτσαύτης, που ήταν τότε γραμματέας του ΚΚΕ στη Λευκάδα (αντικαταστάθηκε λίγο αργότερα από τον Χρήστο Αλεξόπουλο που είχε σταλθεί από την ΚΟΑΛ – Κομματική Οργάνωση Ακαρνανίας-Λευκάδας): «Πραγματικά στις 24 του μήνα Φλεβάρη πραγματοποιήθηκε στα Ρεκατσινάτα, πάνω από την Καρυά ένα κομματικό ακτίφ με τη συμμετοχή της αποστολής. Την αποστολή παρουσίασε ο γραμματέας του κόμματος του νησιού και προλόγισε τους λόγους της αποστολής. Ύστερα το λόγο πήρε ο Θωμάς Παπαφώτης και αφού έκαμε μια λεπτομερή ανάλυση της στρατιωτικοπολιτικής κατάστασης, παγκόσμια, πανελλήνια και στην κοντινή Ακαρνανία-Λευκάδα, ανάπτυξε τους όρους της συμφωνίας της Πλάκας. Δήλωσε εμφατικά ότι έπρεπε να αποφευχθεί με κάθε θυσία κάθε σύγκρουση και να τηρηθούν απαράβατα οι όροι της συμφωνίας. Ύστερα έβαλε τα καθήκοντα για την κομματική οργάνωση και ζήτησε να γίνει μαι πλατιά συζήτηση για την ντόπια κομματική ηγεσία και ΕΑΜική. Από τη συζήτηση που ακολούθησε, δεν προέκυψε καμιά δυσμενή κριτική για την κομματική οργάνωση. Όμως εκφράστηκαν παράπονα για την είσοδο του ΕΛΑΣίτικου τμήματος χωρίς καμιά ειδοποίηση στην οργάνωση… Η σύσκεψη καυτηρίασε την εκτέλεση των δύο ομήρων (σ.σ. εννοεί την εκτέλεση του Γέρου Βαγγέλη και Τάσου Καλατζή) έστω κι αν αυτή έγινε κάτω από δύσκολες ψυχολογικές συνθήκες. Είναι γεγονός ότι η αποστολή κατέκρινε αυτήν την εκτέλεση των ομήρων. Σαν σφάλμα τακτικής αλλά και γιατί αντιβαίνει στην ηθική ανωτερότητα του ΕΛΑΣ. Τελικά τα καθήκοντα που τέθηκαν, έγιναν αποδεκτά απ΄ τη σύσκεψη. Πρέπει να τονίσουμε ότι ένα βασικό καθήκον, ήταν η επανδρωση του ΕΛΑΣ του 2/39 στη Δυτική Ελλάδα και η ενίσχυση του εφεδρικού ΕΛΑΣ του νησιού».

Διαβάστε ακόμη: