Χειρόγραφο Γιώργου Σγουρού, ειδικού απεσταλμένου της ΠΕ του ΕΑΜ στη Λευκάδα από τον Φλεβάρη μέχρι τον Μάη του 1944 (Μέρος 2ο)

Αφίσα του ΕΑΜ και το περίφημο κείμενο του Γλυνού «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ» (Πηγή)

Συνεχίζουμε με το χειρόγραφο (Σημειώσεις-Εντυπώσεις) του Γιώργου Σγουρού, ειδικού απεσταλμένου της Περιφερειακής Επιτροπής¹ του ΕΑΜ στη Λευκάδα το διάστημα από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Μάη του 1944. Στο κομμάτι αυτό ο Γ. Σγουρός περιγράφει την απαρχή των γεγονότων του Νυδριού τον Φλεβάρη του 1944, τα οποία σηματοδοτούν και επίσημα την αρχή της εμφύλιας σύρραξης στο νησί της Λευκάδας. Διατηρείται η αρχική ορθογραφία του χειρόγραφου.

Αφίσα του ΕΑΜ (Πηγή)

Συνέχεια από το Μέρος 1ο

«Τη νύχτα (2 τα μεσάνυχτα) ήρθε στο νησί ένα τμήμα του ΕΛΑΣ με καπετάνιο τον Πάνο Γιαννούλη, πολιτικό τον Γιάννη Παπαφώτη από το Ξηρόμερο, στρατιωτικό τον Αγραφιώτη έφεδρο ανθυπολοχαγό από το Αγρίνιο και 30 αντάρτες. Σκοπός του ερχομού τους ήταν: 1) Να ενισχύσει την ΕΤΑ για να πραγματοποιήσει το παρακράτημα πάνω στην παραγωγή λαδιού για τις ανάγκες του ΕΛΑΣ, 2) να γνωστοποιήσει στους κατοίκους του Νησιού τη συμφωνία που υπογράφηκε ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και Ζέρβα ύστερα από την ήττα του τελευταίου στη Λάκα Σούλι που υπογράφηκε στις 2-3 του Φλεβάρη στην Πλάκα – Ηπείρου και που θα μείνει γνωστή στην ιστορία σαν «Συμφωνία της Πλάκας».

Με τη συμφωνία αυτή καθοριζότανε:

1) Οι σχέσεις ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ για τα Στρατιωτικά Τμήματα ακόμα και οι περιοχές δράσης των πολιτικών οργανώσεων για να αποφεύγονται οι προστριβές.

2) Μιλούσε για συνεργασία ΕΛΑΣ – ΕΔΕΣ και πολιτικών οργανώσεων εναντίον του κατακτητή και

3) Αποκήρυσσε τους προδότες οπαδούς τους στρατιωτικούς και πολιτικούς που ενταχθήκανε στα τάγματα ασφαλείας ή συνεργαστήκανε με τους κατακτητές. (Η αποκήρυξη έδειχνε πως ο Ζέρβας παραδεχότανε ότι είχε προδότες στις γραμμές του και εδέχετο κάτω από τη σκληρή πραγματικότητα να αποκηρύξη.) Επίσης απαγόρευε την παραμονή και δράση ενόπλων ομάδων σε περιοχές που δινόντουσαν στην αντίπαλο παράταξη. Επρόκειτο σε καινούργιες συναντήσεις πάντα με τη συμμετοχή και εγγύηση των Άγγλων της αποστολής, να ολοκληρωθεί η συμφωνία για το καλό του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.

Λίγα λόγια για το ιστορικό της συμφωνίας:

Ύστερα από την ανασυγκρότηση του ΕΛΑΣ και την αντεπίθεσή του εναντίον του Ζέρβα πήρε την πρωτοβουλία των επιχειρήσεων και παρ΄ όλο ότι διέθετε πολύ ανώτερο και βαρύτερο οπλισμό (ο Ζέρβας) τον κατεδίωξε, διέλυσε το μεγαλύτερο μέρος των δυνάμεών του, τον περιόρισε στη Λάκα Σούλι.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες πραγματοποιήθηκε η «Συμφωνία της Πλάκας» που επρόκειτο να αναγγείλει με την επίσκεψη στη Λευκάδα το Τμήμα του ΕΛΑΣ μαζί με την άλλη δουλειά που είχε.

16/2. Μια σειρά γεγονότα είχαμε σήμερα. Ας τα πάρουμε όμως με τη σειρά: Πρωΐ-πρωΐ πήρα επαφή με τον Μιραμπώ. Τα όσα μου ανέφερε για την οργάνωση δείχνανε ότι η κατάσταση ήταν πολύ χειρότερη από όσο στην αρχή φαινότανε.

Κράτησα ορισμένες σημειώσεις και το μεσημέρι επρόκειτο να φύγουμε για την έδρα της Επαρχιακής Επιτροπής αφού πρώτα πραγματοποιούσε το παρακράτημα από το εκεί Ελαιοτριβείο του Τσουκνίδα, που βρισκότανε μεταξύ Βλυχού – Νυδριού. Επήγα μαζί με τον καπετάνιο Γιαννούλη και 6 αντάρτες. Κάτι ύποπτες κινήσεις τους υποχρεώσανε να πάρουν μέτρα που κατέληξαν στη σύλληψη και αφοπλισμό του Τάσου Καλατζή οπλισμένου με πιστόλι και δύο χειροβομβίδες ενός από τους αρχηγούς των αντιδραστικών. Μετά τον αφοπλισμό επηκολούθησε συζήτηση για την ανάγκη να σταματήσουν οι αντεγκλήσεις μεταξύ ελλήνων και να πραγματοποιηθή η ενότητα αναγκαία για τους σκλαβωμένους πατριώτες μας. Η προκλητικότητα του Καλατζή στη συζήτηση ήταν τέτοια που μου έκανε κατάπληξη η υπομονή του Γιαννούλη. Έλεγε επί παραδείγματι: «τη σημασία έχει αν μου πήρες το πιστόλι, εγώ έχω το τουφέκι μου και θα το χρησιμοποιήσω πολύ γρήγορα» και μια σειρά τέτοιες απαντήσεις σε απειλητικό τόνο.

Τον πήραμε μαζί μας στο Νυδρί. Εκεί συνεχιστήκανε οι συζητήσεις και άρχισαν κάπως να αμβλύνεται η οξύτητα που αρχικά παρετηρήτο. Ο ερχομός όμως του Γέρο-Καλατζή πατέρα του Τάσου, έδωσε καινούργια οξύτητα στη συζήτηση και χρειαστήκανε καινούργιες προσπάθειες κατευνασμού. Έπερνε τέλος, πια η συζήτηση, ο Τάσος Καλατζής με τον πατέρα του επρόκειτο να φύγουν και ή να ξαναγυρίσουν το απόγευμα με το Χρήστο Καλατζή αρχηγό τους και τα άλλα αδέλφια τους ή να μας παραγγείλουν να πάμε εμείς σε ένα συμφιλιωτικό τραπέζι που θα συζητιότανε η ενότητα και θα καταλήγαμε σε συμφωνίες. Ετοιμαζόντουσαν να φύγουν όταν έρχεται από το Χρήστο Καλατζή σύνδεσμος με το παρακάτω απειλητικό σημείωμα: «Ή θα αφήσετε τον πατέρα μου και τον αδελφό μου σε ένα τέταρτο της ώρας ή θα κατεβούμε στο Νυδρί και θα σας σφάξουμε όλους». Το σημείωμα συνοδευότανε από την πληροφορία ότι 50 ένοπλοι με τον Καλατζή επί κεφαλής περιμέναμε απάντηση.

Ενεργώντας με σύνεση απέτρεψα τους αντάρτες να τους χτυπήσουν αμέσως παρά την επίμονη αξίωσή τους. Ακόμα εμποδίσαμε την φυγή του Γέρου και του Τάσου Καλατζή, γιατί αυτό θα τους έκανε προκλητικότερους και δεν θα αποφεύγονταν δυσάρεστες συνέπειες. Έστειλα λοιπόν τον Μιραμπώ να εξηγήση σ΄ αυτούς τους τρελούς πως έχουν τα πράμματα και πως έπρεπε να αποσυρθούν. Για κανένα λόγο δεν έπρεπε να φανή ότι υποκύπταμε στον εκβιασμό. Έφυγε ο Μιραμπώ για να πραγματοποιήση τη συνεννόηση και το τμήμα πήρε ορισμένα μέτρα για να αντιμετωπίση τυχόν τρέλα τους».

(Συνεχίζεται)

(Πηγή: Ιωάννης Α. Αναγνώστου, «Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΛΕΥΚΑΔΑ (1941-1944)», διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Τομέας Ιστορίας Νεώτερων Χρόνων), 2002.)
____________________________
¹ Το Μάη του 1943 οι οργανώσεις της Λευκάδας υπαχθήκανε στην Οργάνωση Περιοχής Στερεάς και δημιουργήθηκε η Περιφερειακή Οργάνωση Βάλτου – Ξηρομέρου – Λευκάδας. Η οργάνωση του ΕΑΜ αριθμούσε χιλιάδες μέλη και τα 50% απ΄ αυτά ήταν μέλη του ΚΚΕ. Την εποχή εκείνη η επαρχιακή οργάνωση του ΕΑΜ Λευκάδας περιλάμβανε: α) την Επαρχιακή Επιτροπή, β) την 1η Τομεακή Λευκάδας (πόλης), γ) την 2η Τομεακή (Καρυάς), με γραμματέα τον Νίκο Μάλφα, δ) την 3η Τομεακή (Εξάνθειας-Σφακιωτών), με γραμματέα τον Τάκη Φίλιππα, ε) την 4η Τομεακή (Αγίου Πέτρου-Νότιας Λευκάδας), με γραμματέα τον Σπύρο Αλ. Βλασσόπουλο και στ) την 5η Τομεακή (Μεγανησίου), με γραμματέα τον Ντίνο Πάλμο, που ίδρυσε αργότερα και το ΕΛΑΝ Λευκάδας. (Πανταζής Ν. Παπαδάτος, Ήρωες και Μάρτυρες της Λευκάδας, Σύγχρονη Εποχή, 1982).