Σπαράγματα της ιστορίας της ρωμαιοκαθολικής κοινότητας της Αγίας Μαύρας (Λευκάδας) και των εκκλησιών της (Μέρος Β΄)

Ενδιαφέρουσες πληροφορίες αναφορικά με την ιστορία της ρωμαιοκαθολικής κοινότητας στο νησί μας, τη Λευκάδα, παραθέτει σε σχόλιό του στην εδώ ανάρτηση των «Λευκαδίτικων Νέων» με τίτλο «Σπαράγματα της ιστορίας των Ρωμαιοκαθολικών της Αγίας Μαύρας (Λευκάδας) και των εκκλησιών τους» ο κ. Βασίλης Φίλιππας, ο οποίος γράφει (οι υπογραμμίσεις και υποσημειώσεις είναι δικές μας):

«Ο ναός της παραλίας ήταν αφιερωμένος στην Άσπιλο Σύλληψη της Θεοτόκου (Immacolata Concezione) και ανεγέρθηκε εκεί λίγο μετά τον ισοπεδωτικό σεισμό του 1825¹ ο οποίος κατακρήμνισε τον ομώνυμο ναό που βρισκόταν στην κεντρική πλατεία της Λευκάδας (η οποία στα χρόνια της βενετοκρατίας λεγόταν του Αγίου Μάρκου) απέναντι από τον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα. Ο τελευταίος ανεγέρθηκε στα 1723 ενώ πριν απ’ αυτόν -από το 1696 έως το 1722- οι πιστοί του ρωμαιοκαθολικού δόγματος εξυπηρετούσαν τις λατρευτικές τους ανάγκες στον ναό της Ευαγγελιστρίας (Μητρόπολης) όπου τα δύο δόγματα συστεγάζονταν (και συχνά συλλειτουργούσαν) και στον οποίο είχαν δικό τους αλτάρι. Η κατεδάφισή του έδωσε στην πλατεία της πόλης τις σημερινές τις διαστάσεις.

Η μεταφορά του ναού από την πλατεία στην παραλία είχε να κάνει πιστεύω, με τις εξελίξεις στις αρχές του 19ου αιώνα: η βενετική εξουσία ήταν παρελθόν και μαζί με αυτή και η στήριξή της προς το καθολικό δόγμα ενώ το καθολικό ποίμνιο είχε μειωθεί κατά πολύ λόγω της απομάκρυνσης της πολυάριθμης φρουράς και αρκετών Βενετών κατοίκων όσο και της μείωσης των καθολικών από τους μεικτούς γάμους οι οποίοι κατά κανόνα έδιναν ορθόδοξους απογόνους. Η μεταφορά του ναού από την πλατεία με τα ισχυρά εξουσιαστικά της σημαινόμενα αντανακλά και την «υποβάθμιση» τρόπον τινά της θέσης της.

Σημαντικό ρόλο στην επιλογή της νέας θέσης του ναού πιστεύω, επίσης, ότι έπαιξαν και το υπό κατασκευή νέο λιμάνι της πόλης και η διάνοιξη της διώρυγας που μετέφεραν στον μόλο της πόλης την εμπορική κίνηση από το λιμάνι του Κάστρου και μαζί με αυτήν και τους καθολικούς ναυτικούς που έρχονταν στη Λευκάδα με τα εμπορικά πλοία, δίνοντάς τους έτσι τη δυνατότητα να εξυπηρετήσουν τις λατρευτικές τους ανάγκες.

Ο ναός διέθετε αρμόνιο (αφού ο μικρός της, σχετικά, χώρος και τα περιορισμένα οικονομικά της, δεν της επέτρεπαν να έχει εκκλησιαστικό όργανο) και χάριν σε αυτό στις λειτουργίες της -σύμφωνα με προφορικές πηγές- προσέτρεχαν και ντόπιοι φιλόμουσοι παραβλέποντας τη διαφορά του δόγματος.

Τέλος, ο ναός, που βρισκόταν στον σημερινό χώρο του ξενοδοχείου «Ιόνιον Σταρ», σταμάτησε να λειτουργεί μετά τη λήξη του πολέμου το 1944, εγκαταλείφθηκε και στη συνέχεια κατεδαφίστηκε σβήνοντας έτσι ένα ακόμη ιστορικό τοπόσημο από τον λευκαδίτικο αστικό χάρτη.

Οι καθολικοί στο δόγμα είχαν το δικό τους νεκροταφείο στον περίβολο του ναού της πλατείας το οποίο, όμως, απομακρύνθηκε μετά την κατεδάφιση και μεταφορά του του ναού. Στον νέο ναό δεν φαίνεται να γινόταν ταφές γιατί και ο περίβολός του ήταν μικρός και το υπέδαφος («μούτελη») δεν βοηθούσε. Για τις ανάγκες ταφής χρησιμοποιούσαν τον περίβολο τον κοιμητηριακού τους ναού αυτόν της Μεγάλης Βρύσης.

Τη λειτουργία έκανε ο εκάστοτε καθολικός ιερέας (στο ιδίωμα: «φλάρης» ή «φλάρος») ο οποίος είτε διέμενε μόνιμα στην πόλη ή ερχόταν ειδικά από την Κέρκυρα γι’ αυτήν, ενώ πιθανότατα τις ανάγκες του ποιμνίου εξυπηρετούσαν και οι καπουτσίνοι ιερομόναχοι οι οποίοι είχαν δική τους μονή μέχρι το 1924, χρονιά που την κατήργησε η Καθολική Αρχιεπισκοπή Κερκύρας.

Τέλος όσον αφορά την οικογένεια Σουμιέν αυτή ήταν γαλλικής καταγωγής και εγκαταστάθηκε στη Λευκάδα τον 19ο αιώνα. Μαζί με την αυστριακής καταγωγής οικογένεια Βράτιξ αποτελούσαν τις δύο σπουδαιότερες οικογένειες της μικρής καθολικής κοινότητας της πόλης μας οι οποίες διέθεταν γενικότερα μεγάλο κύρος στην τοπική κοινωνία. Η μητέρα, μάλιστα, του Αντώνη Τζεβελέκη, του εμπνευστή των Γιορτών Λόγου και Τέχνης, ήταν μέλος της οικογένειας Σουμιέν.

Με εκτίμηση
Βασίλης Φίλιππας»
______________________________________
¹ Για τον τρομερό, όπως χαρακτηρίζεται, σεισμό του 1825 αναφέρει και το εξής αξιομνημόνευτο το περιοδικό «Notizen aus dem Gebiete der Natur- und Heilkunde» (Αριθμ. 18, Τόμος 47ος, 1836): Αξιοσημείωτο είναι ότι υπάρχει ένα χωριό στην Αγία Μαύρα που δεν έπαθε ποτέ ζημιές από τους σεισμούς και το οποίο έμεινε απείραχτο ακόμη και όταν όλα τα άλλα χωριά σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό καταστράφηκαν. Το χωριό ονομάζεται Φρύνι και βρίσκεται σε ελαφρώς επικλινείς ασβεστόλιθους σε υψόμετρo 600 περίπου πόδια από την διπλανή πεδιάδα από την οποία το χωρίζουν απότομα τοιχώματα. Επισκέφτηκα την Αγία Μαύρα μερικές βδομάδες μετά τον τρομερό σεισμό του 1825. Γύρισα όλο το νησί και το Φρύνι ήταν το μοναδικό χωριό απ΄ όσα επισκέφτηκα που δεν έπαθε απολύτως τίποτε. Ο σεισμός έγινε κι εκεί αισθητός αλλά δεν γκρεμίστηκε ούτε ένα σπίτι ενώ στη γειτονική Αμαξική ή Αγία Μαύρα, όπως συνήθως αποκαλείται, δεν έμεινε ούτε ένα σπίτι όρθιο.

O Νικόλαος Αμβράζης (Nicholas Ambraseys) αναφέρει στο βιβλίο του «Earthquakes in the Mediterranean and Middle East: A Multidisciplinary Study» (Cambridge University Press, 2009) ότι η λατινική εκκλησία της Αμώμου Συλλήψεως της Θεοτόκου κατέρρευσε με το σεισμό της 15ης Αυγούστου του 1822 και έκτοτε δεν ξαναχτίστηκε. Γράφει για το σεισμό της εποχής εκείνης: Όλα τα σπίτια είτε υπέστησαν ζημιές είτε καταστράφηκαν. Επίσης, κατέρρευσαν εντελώς καμπαναριά, ψηλά κτίρια και οκτώ εκκλησίες. Μόνο λίγα σπιτάκια και τα τελωνεία έμειναν χωρίς ζημιές. Η μικρή εκκλησία της Αγίας Αθανασίας κατέρρευσε τελείως και εγκαταλείφθηκε μετά το σεισμό. Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου κατέρρευσε, αλλά ανακατασκευάστηκε το 1830. Η λατινική εκκλησία της Immacolata Concezione καταστράφηκε και δεν ξαναχτίστηκε. Ο Άγιος Νικόλαος κατέρρευσε και ανοικοδομήθηκε το 1830. Η εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα κατέρρευσε και ξαναχτίστηκε αργότερα. Η εκκλησία του Παντοκράτορα υπέστη σοβαρές ζημιές αλλά επισκευάστηκε αμέσως μετά το σεισμό. Η εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα καταστράφηκε σχεδόν και ξαναχτίστηκε το 1836. Η Αγία Τριάδα κατεδαφίστηκε μετά τις ζημιές και ξαναχτίστηκε αργότερα μεγαλύτερη. Η μικρή εκκλησία των Τριών Ιεραρχών κατέρρευσε τελείως. Επίσης, η γέφυρα του κάστρου καταστράφηκε ολοσχερώς και το ίδιο το φρούριο υπέστη ζημιές.