Ο Λωτός με τον «μελιηδέα καρπόν»

Η πρώτη φορά που ακούσαμε κάτι για τον Λωτό ήταν στο σχολείο για τη χώρα των Λοτοφάγων, ενός φιλήσυχου και ειρηνικού λαού που είχε φιλοξενήσει μερικούς ναύτες του Οδυσσέα που αποβιβάστηκαν εκεί όταν ο στόλος τους προσορμίστηκε στην ακτή τους.

Βγήκανε στη στεριά κι ο Οδυσσέας έστειλε τρεις απ’ τους συντρόφους του να δουν τι άνθρωποι ζούσαν σ’ αυτή τη χώρα. Οι σύντροφοί του πήγαν κι όταν συνάντησαν τους Λωτοφάγους, εκείνοι τους έδωσαν να φάνε λωτούς, που ήταν φρούτα μαγεμένα. Αμέσως ξέχασαν πατρίδα και συντρόφους και δεν ήθελαν να φύγουν από εκεί. Ανήσυχος ο Οδυσσέας πήγε να τους βρει. Τους πήρε με το ζόρι κι αμέσως διέταξε τα καράβια να σαλπάρουν.

Ομήρου Οδύσσεια (ι – 92-105) – Μετάφραση Ν. Καζαντζάκη – Ι. Κακριδή

Έμελλε να περάσουν πολλά χρόνια από τότε για να δούμε το φυτό αυτό εκεί που δεν το περιμέναμε, στον Αλέξανδρο Λευκάδας. Ήταν πάνω κάτω τέτοια εποχή τα φύλλα είχαν πέσει και το δεντράκι ήταν φορτωμένο με πορτοκαλοκίτρινους καρπούς. Έκτοτε το βλέπουμε συχνά στον τόπο μας, τελευταία σε ένα αγρόκτημα στη Νικιάνα Λευκάδας απ΄ όπου και οι φωτογραφίες. Είναι και το μέρος όπου περιορίζουμε την εποχή αυτή τις μετακινήσεις μας λόγω του λοκντάουν.

The Lotus Eaters. Ξυλογραφία του καλλιτέχνη Tsugumi Ota

Η επιστημονική ονομασία του Λωτού είναι Διόσπυρος. Η λέξη προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις Διός και Πυρ (εξαιτίας του χρώματος του καρπού) [Πρωτοπαπαδάκης, 1991] και κατά άλλους, από τις λέξεις Δίας και Πυρός (που σημαίνει σιτάρι και γενικότερα τροφή) δίδοντας τη σημασία “τροφή των θεών” [Ποντίκης, 1987].

Άνθος λωτού (Πηγή: Βικιπαίδεια)

To γένος του φυτού αυτού περιλαμβάνει περί τα 200 είδη των τροπικών περιοχών, κυρίως των ανατολικών, καθώς και των εύκρατων. Ευδοκιμούν σε όλα τα εδάφη, προτιμούν όμως τα ηλιόλουστα και ζεστά μέρη.

Ο Λωτός φέρεται να ήταν γνωστός στους αρχαίους Ινδούς από τους οποίους και διαδόθηκε αρχικά στο Θιβέτ και την Κίνα και αργότερα στην Αίγυπτο και την αρχαία Ελλάδα. Το ωραίο άνθος του αρχικά διαδραμάτισε σπουδαίο θρησκευτικό σύμβολο αγνότητας και συμπεριελήφθη ομοίως στην αρχιτεκτονική, ζωγραφική και ποίηση όλων των παραπάνω αρχαίων λαών.

Για τους αρχαίους Αιγυπτίους ο λωτός ήταν το σύμβολο των τεσσάρων στοιχείων της φύσης, καθώς και το σύμβολο της μετενσάρκωσης. Θεωρούταν επίσης σύμβολο του ανατέλλοντος Ηλίου και εξ αυτού κοσμούσε τη κεφαλή του Νεφερτούμ, ενός των θεών της Μεμφιτικής τριάδας, ενώ ο θεός Ώρος παριστάνονταν συχνά να αναδύεται από ανθούς λωτού. Η δε κομψότητα και η χάρη του άνθους του λωτού υπήρξε βασικό κοσμητικό στοιχείο στη Φαραωνική αρχιτεκτονική και στην ανατολική ποίηση.

Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν λωτούς πολλά είδη φυτών ποώδη και δενδροειδή που κατά τον Θεόφραστο δεν είχαν σχέση με το πραγματικό λωτό (κατά «φύλλοις και καυλοίς και άνθεσι και καρποίς» (Ζ-15:3). Ο δε Διοσκουρίδης αναφέρει τέσσερα είδη λωτού που μόνο το ένα είδος αντιστοιχεί με το φυτικό γένος αυτού.

(Πηγή: Βικιπαίδεια, λήμμα: Λωτός, pomologyinstitute.gr)