Ανακοίνωση των Λευκαδιτών της Αθήνας για το δημοψήφισμα του 1974

Στις 8 Δεκέμβρη του 1974, 22 ημέρες μετά τις πρώτες μεταπολιτευτικές βουλευτικές εκλογές, ο ελληνικός λαός κλήθηκε και πάλι στις κάλπες για να αποφασίσει, αυτή τη φορά, τη μορφή του πολιτεύματος. Τα ψηφοδέλτια με τα οποία θα έκφραζε τη θέλησή του ήταν δύο: το ένα, χρώματος καφέ, που έγραφε πάνω «Βασιλευομένη Δημοκρατία» και το άλλο, χρώματος πράσινου, με την ένδειξη «Αβασίλευτη Δημοκρατία».

Αντιβασιλικός αγώνας πριν το δημοψήφισμα (Αρχείο Flipress/Βασίλη Καραγεώργου)

Δυο τρεις μέρες πριν τις εκλογές δημοσιεύεται στον αθηναϊκό τύπο (Ριζοσπάστης, Αυγή) μια ανακοίνωση των Λευκαδιτών της Αθήνας προς τους συμπατριώτες τους, την οποία συνυπογράφουν μεταξύ άλλων τέσσερις τουλάχιστον Αλεξανδρίτες: ο Χρήστος Βρεττός, γιατρός, ο Σπύρος Κονδυλάτος, δικηγόρος, ο Τάσος Μανωλίτσης, εργάτης, αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης και του ΔΣΕ, και ο Γιώργος Μανωλίτσης, ελαιοχρωματιστής, αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης και του ΔΣΕ. Οι δυο τελευταίοι ήταν μαζί με τον Πάνο Γιαννούλη μετά την μάχη της Πούντας το καλοκαίρι του 1947. Στην ανακοίνωση μεταξύ άλλων τόνιζαν:

«Εμείς οι Λευκαδίτες της Αθήνας νοιώθοντας την ιστορική για το Έθνος ημέρα της 8ης Δεκεμβρίου 1974 να πλησιάζει, συμμετέχοντας εις την γενική κινητοποίηση ολόκληρου του Ελληνικού λαού και ευρισκόμενοι μπροστά στις ευθύνες μας απέναντι στους εαυτούς μας, τα παιδιά μας, την Λευκάδα μας και το Έθνος μας, αισθανθήκαμε την ανάγκη να επικοινωνήσουμε μαζί σας και να ενώσουμε τις προσπάθειές μας στον κοινό αγώνα για την Δημοκρατία και την κατάργηση της Μοναρχίας. Από την ιστορία του πολύπαθου τόπου μας και ιδιαίτερα μέσα από την δοκιμασία της επτάχρονης Δικτατορίας προβάλλει, σαν πανελλήνια απαίτηση, η κατοχύρωση της Εθνικής μας ανεξαρτησίας και της συμμετοχής του λαού στις διαδικασίες που καθορίζουν τη μοίρα του. Πρωταρχικό βήμα προς την κατεύθυνση αυτή είναι η θεσμοθέτηση μιας μορφής πολιτεύματος στο οποίο ο λαός και μόνον να είναι κυρίαρχος.

………………………………….

Ο μόνος θεσμός ο οποίος εγγυάται την κατοχύρωση της λαϊκής κυριαρχίας, την Εθνική ανεξαρτησία, την ενότητα και προκοπή του τόπου μας είναι η αληθινή Δημοκρατία, η οποία καμία σχέση δεν έχει με την καλούμενη «Βασιλευόμενη Δημοκρατία», που είναι ιστορικά καταδικασμένη. Χρέος λοιπόν όλων μας είναι, εάν δεν θέλουμε να παραστούμε μάρτυρες νέων θλιβερών για το Έθνος γεγονότων, να θάψουμε με την ψήφο μας οριστικά και αμετάκλητα την Μοναρχία στην Ελλάδα και να φράξουμε το δρόμο στα ξένα οργανωμένα συμφέροντα που προσπαθούν για άλλη μια φορά να μας επιβάλουν».

Την ανακοίνωση υπέγραφαν οι παρακάτω:

Τα τελικά αποτελέσματα του δημοψηφίσματος στο Νομό Λευκάδας είχαν ως εξής:

Η επιλογή των χρωμάτων των ψηφοδελτίων προκάλεσε τη διαμαρτυρία των φιλομοναρχικών που τη θεώρησαν δυσμενή γ΄ αυτούς, δεδομένου ότι το πράσινο θεωρείται πως είναι το χρώμα της ελπίδας.

Το ψηφοδέλτιο της αβασίλευτης δημοκρατίας (Βιβλιοθήκη της Βουλής)

Διαμαρτυρίες, όμως υπήρχαν και ως προς το περιεχόμενο των ψηφοδελτίων, αυτή τη φορά, από μέρους των αντιμοναρχικών. Και τα δύο ψηφοδέλτια είχαν τη λέξη Δημοκρατία κι έτσι διοχετευόταν το μήνυμα στην κοινωνία πως στη χώρα, είτε με βασιλιά είτε χωρίς βασιλιά, το πολίτευμα θα ήταν δημοκρατικό. Αυτό κανείς δημοκρατικός πολίτης δεν μπορούσε να το δεχτεί αναλογιζόμενος τα δεινά που είχε επιφέρει στον τόπο το Παλάτι, τουλάχιστον στο κοντινό για την εποχή χρονικό διάστημα, ανεβοκατεβάζοντας κυβερνήσεις με πραξικοπηματικό τρόπο, προπαρασκευάζοντας μια παλατιανή δικτατορία κι ακόμη, ευλογώντας τη χούντα των συνταγματαρχών. Γι΄ αυτό και το ΚΚΕ, στο μήνυμά του προς τον ελληνικό λαό, λίγες ημέρες πριν το δημοψήφισμα υπογράμμιζε: «Καλούμε το λαό να μην κάνει σύγχυση ανάμεσα στις όχι σαφείς διατυπώσεις των ψηφοδελτίων για Βασιλευομένη και Αβασίλευτη Δημοκρατία. Να προσέξει. Και να ρίξει στις κάλπες μόνο το ΠΡΑΣΙΝΟ ψηφοδέλτιο».

Τα κεντρικά γραφεία της Βασιλικής Ένωσης (Αρχείο δημόσιας ραδιοτηλεόρασης)

Όντως έτσι συνέβηκε. Το εκλογικό σώμα δεν παρασύρθηκε και στη συντριπτική του πλειοψηφία ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα των δημοκρατικών. Το ψηφοδέλτιο της δημοκρατίας προτιμήθηκε από 3.245.111 ψηφοφόρους, που αντιστοιχεί σε ποσοστό 69,18% ενώ υπέρ της μοναρχίας ψήφισαν 1.445.875 ψηφοφόροι ή το 30,82%4. Η Ελλάδα μέσα από μια, πανθομολογουμένως αδιάβλητη εκλογική διαδικασία, που ολοκληρώθηκε με υποδειγματικό τρόπο, απαλλασσόταν από τη μάστιγα του μοναρχικού θεσμού για τον οποίον τόσα είχε υποφέρει στη νεότερη ιστορία της.

(Βιβλιοθήκη της Βουλής)

Το πρωτοσέλιδο του Ριζοσπάστη την Κυριακή του δημοψηφίσματος

Στο ίδιο φύλλο και στην στήλη «Εμμετρος Ρίζος», με την υπογραφή: «Ο Παλιός» (πρόκειται για τον Καισαριανιώτη αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης Νίκο Οικονομίδη) διαβάζουμε:

Αγγελτήριον!

Χαίρε, Μεγαλειότατε! Τα σέβη μου υποβάλλω,
προαναγγέλλω μήνυμα νίκης πολύ μεγάλο.
Το Δημοψήφισμα φορεύς χαράς θάναι μεγίστης
και θ΄ ακουστεί χάριν Υμών το «Δόξα εν Υψίστοις.»

Θα σας ζητοκραυγάζουνε χαρούμενα τα πλήθη,
κι όλοι θα πληροφορηθούν η Ελλάς πως ανεστήθη.
Απόψε ξεφαντώνουμε και πρέπει να πιστέψετε
πως το χρωστάμε αυτό σε Σας που δεν θα επιστρέψετε.

Το πρωτοσέλιδο του Ριζοσπάστη μετά το δημοψήφισμα (Φύλλο της Τρίτης 10 Δεκέμβρη 1974)

(Πηγές: «Ριζοσπάστης», «Αυγή», Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων)