Published On: Δε, Αυγ 25th, 2008

Θεόδωρος Στάμος: ο «οξύθυμος» ζωγράφος του αφηρημένου εξπρεσιονισμού

Θεόδωρος τ΄ όνομά του, Στάμος το επίθετο. Η καταγωγή του Λευκαδίτικη. Γεννήθηκε το Δεκέμβριο του 1922 στη Νέα Υόρκη. Ελληνόπουλο δεύτερης γενιάς. Η μάνα του κατάγονταν από τη Σπάρτη και ο πατέρας του από τη Λευκάδα. Ένας λόγος που τον διεκδικούμε ως συμπατριώτη μας. Άλλοι λόγοι, γιατί έζησε το τελευταίο διάστημα της ζωής του στη Λευκάδα, γιατί πολλά από τα έργα του είναι εμπνευσμένα από τη μοναδική της φύση και γιατί θάφτηκε εδώ μετά το θάνατό του στα Γιάννενα το 1997.

Εδώ στη Λευκάδα βρίσκεται, στα χέρια συγγενών του, και ένα ιστορικής σημασίας κομμάτι του προσωπικού του αρχείου. Πενήντα χρόνια δημιουργίας, πρωτεργάτης στην δεκαετία του ’50 και αργότερα συνοδοιπόρος του κινήματος του αφηρημένου εξπρεσιονισμού που όχι μόνο αυτονόμησε την τέχνη στις ΗΠΑ αλλά και για πρώτη φορά στην ιστορία την επιβάλει στο παραδοσιακό και αναμφισβήτητο μέχρι τότε κέντρο της, το Παρίσι.

Το 1950 ο Στάμος και 17 ομότεχνοί του Αμερικανοί μοντέρνοι ζωγράφοι, καταγγέλλουν με ανοιχτή επιστολή τους, που γίνεται πρωτοσέλιδο στους Νιου Γιορκ Τάιμς, τον Διευθυντή και τους κριτικούς τέχνης του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης, που ετοίμαζαν έκθεση με τίτλο «Αμερικάνικη Τέχνη – Σήμερα», ότι είναι ενάντια στην προβολή έργων μοντέρνας τέχνης που δεν κατανοούν, ότι είναι δεδηλωμένα αντίθετοι στην προχωρημένη τέχνη, με τα συντηρητικά τους αισθητικά κριτήρια. Το αμερικανικό περιοδικό Λάιφ, αδράζοντας την ευκαιρία απ΄ αυτή την επιστολή, αποκαλεί ένα χρόνο αργότερο ειρωνικά «οξύθυμους», τα μέλη της λεγόμενης ομάδας της Πρωτοπορίας, που άτυπα ηγούνταν ο Στάμος, κάτι που έμεινε για αρκετά χρόνια μετά.

[ Infinity Field, Lefkada Series (Ατέρμονο Πεδίο, Σειρά Λευκάδα)
1981-1982, 55.9 x 76.2 cm, Crane Kalman Gallery]

[ Full Moon (Πανσέληνος)
1948, Oil on canvas, 20 x 24 in., The Phillips Collection, Washington D.C.]

Έργα του βρίσκονται σήμερα σε περισσότερα από 50 διεθνή Μουσεία στον κόσμο, όπως στο Art Institute of Chicago, Guggenheim Museum, Metropolitan Museum, Museum of Modern Art, Whitney Museum of American Art, Museum Moderner Kunst Wienn, Bayerische Staatsgemäldesammlungen München, Wilhelm-Hack-Museum Ludwigshafen και σε πολλές ιδιωτικές συλλογές. Η Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας του απέδωσε την οφειλόμενη τιμή και την καλλιτεχνική του αποκατάσταση το Σεπτέμβρη – Οκτώβρη του 1997, λίγους μήνες μετά το θάνατό του, με μια μεγάλη αναδρομική έκθεση με 158 έργα του, που έφθασαν στην Αθήνα από 21 διαφορετικά μεγάλα μουσεία και συλλογές όλου του κόσμου.

[ My Lode Stone
1949, 76.2 x 96.5 cm, Hollis Taggart Galleries]