Επιχείρηση Λευκάδος – Του Γιώργου Κουτσουβέλη (Κοντηλάτου) – Μέρος Β΄

Ο Γιώργος Κουτσουβέλης (Κοντηλάτος)¹, από το Κιόνι της Ιθάκης, ήταν ένας από τους τρεις Θιακούς -οι άλλοι δύο ήταν ο Πάνος Καλλίνικος και ο Μίμης Δευτεραίος– που διεκπεραιώθηκαν τον Ιούνη του ΄44, μαζί με τον καπετάν Φουρτούνα και ένα ΕΛΑΣίτικο τμήμα Κεφαλονιτών, στη Λευκάδα και πήραν μέρος στην επιχείρηση της Λευκάδας, όπως συνηθίζεται να λέγεται η μάχη που έλαβε χώρα στις 15/16 Ιούνη του 1944 στο Λαϊνάκι.

Ο Κουτσουβέλης περιγράφει σε ένα μικρό βιβλιαράκι, που έπεσε πρόσφατα στα χέρια μας, με τίτλο «Αναμνήσεις από την Κατοχή και το Αντάρτικο», 1992, Εκδόσεις Σπύρος Δενδρινός, Σελ. 17-24, την Επιχείρηση της Λευκάδας η έκβαση της οποίας υπήρξε τραγική για τους αντάρτες του ΕΛΑΣ και οι επιπτώσεις της οδυνηρές για όλο το νησί.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Δευτεραίος εκτελέστηκε μαζί με τους περισσότερους Κεφαλονίτες², ο ακριβής αριθμός των οποίων δεν έχει ακόμη μέχρι σήμερα εξακριβωθεί, πάνω στο ακρωτήρι της Νηράς, στις νότιες ακτές του νησιού της Λευκάδας, στις 18 Ιουνίου 1944. Ο Κουτσουβέλης και ο Καλλίνικος διασώθηκαν και επέστρεψαν, με περιπετειώδη τρόπο, πάνω σε μια σχεδία, στην Ιθάκη.³

Συνέχεια από το Α΄ Μέρος

«Εκατό μέτρα μπρος μου βλέπω έναν άλλον αντάρτη, ο οποίος υποχωρούσε σαν μεθυσμένος, παραπατούσε (σ.σ. ήταν ο Λευκαδίτης αντάρτης του ΕΛΑΣ Σεραφείμ). Του φωνάζω να σταματήσει για να με βοηθήσει, μα αυτός μου φώναζε ότι δεν μπορούσε. Αναγκάστηκα να πάρω το όπλο του αντάρτη τραυματία και έριξα μια τουφεκιά, αναγκάστηκε ο αντάρτης να σταματήσει. Πήγα κοντά του και έτρεμε. Τι έχεις του λέγω και μου λέγει «δεν ξέρω, είμαι τραυματίας», τον κοιτώ, αλλά δεν φαινόταν αίμα πουθενά αυτός όμως επέμενε ότι ήταν τραυματισμένος, τον κοιτώ καλά και βλέπω στο δεξιό πόδι στον μηρό μία μικρή κηλίδα αίμα, στο αριστερό πόδι μια μικρή τρύπα πράσινη… φορούσε παντελόνι χακί. Τον ρωτώ αλλά δεν το ήξερε και κατεβάζοντας το παντελόνι του, τι να δω. Η σφαίρα είχε περάσει το πόδι, την φύση η οποία ήταν έξι φορές μεγαλύτερη του φυσικού μεγέθους και είχε βγει από το άλλο πόδι, χωρίς να του πειράξει καθόλου το κόκκαλο. Νομίζω ότι εις ολόκληρο τον Παγκόσμιο Πόλεμο δεν θα υπήρχε τέτοιος τραυματίας.

Προχωρήσαμε και οι τρεις μαζί από ένα μονοπάτι κάτω από τον Άη Λιά, ήμουν κατακουρασμένος και περνώντας από ένα σπίτι, μία γριά γυναίκα μου έδωσε ένα ποτήρι τσίπουρο. Υποχωρούσαμε μαζί και οι τρεις αντάρτες προς την ανηφόρα απέναντι από τον Άη Λια, ένα τσοπανόπουλο μου έδωσε λίγο γάλα σε μία ξύλινη κούπα … δεν μπορούσα άλλο, τα πόδια μου δεν μπορούσαν να μεταφέρουν εμέ, πως είναι δυνατό να μεταφέρω και δύο τραυματίες μαζί μου; Τους έβαλα σε ένα μέρος ήσυχο, με τη φόδρα της χλαίνης μου έδεσα τον έναν τραυματία και με τη χλαίνη τους σκέπασα και τους δύο, μετά άρχισα να ανεβαίνω προς το βουνό. Σε μία στιγμή βλέπω τον Πάνο (σ.σ. Πάνος Καλλίνικος από τι Κιόνι Ιθάκης), τον παρακαλώ να φύγει για να γλυτώσει αυτός και εάν καμιά φορά δει τον αδελφό μου να του πει ότι εκεί σκοτώθηκα.

Έχουν περάσει 37 χρόνια και δεν μπορώ όσο και να σκέφτομαι να καταλάβω τι έγινε. Λιποθύμισα ή αποκοιμήθηκα Μετά από αρκετή ώρα συνήλθα κάπως, σηκώθηκα στα πόδια μου, παντού ησυχία. Επήρα την απόφαση να παραδοθώ, άλλη λύση δεν υπήρχε. Ακολούθησα ένα μονοπάτι του βουνού, και εκατέβαινα όταν σε ένα μύλο δεξιά του Άη Λιά είδα να έχουν δέσει δύο Κεφαλονίτες για εκτέλεση. Αυτό ήταν! Έπρεπε με κάθε τρόπο να φύγω να γλυτώσω.

Φορούσα ένα κόκκινο πουλόβερ. Το βγάζω. Ένα πουκάμισο από τραπεζομάνδηλο καροτί, βγάζω και τα άρβυλα και το παντελόνι μου και μένω μ΄ ένα μαγιό μαύρο του Μπίτολα, μου το είχε δώσει ακριβώς την ημέρα που φύγαμε από το Κιόνι και το φόρεσα να κάνω μπάνιο. Μέσα στην τσέπη από το πουκάμισο βρήκα μια προκήρυξη που έγραφε «Γιατί Αγωνιζόμαστε». Για τη δικαιοσύνη, για τη λαοκρατία κ.λπ. Βρίσκω δυο τρία αγκάθια και τα καρφώνω επάνω στο πουλόβερ μου, δεν μπορώ να καταλάβω πως έβρισκα το θάρρος αυτό, μετά σιγά σιγά και συρόμενος μες τις μάζες κατόρθωσα μετά από διόμιση ώρες να φτάσω στην κορυφή του βουνού, κατόπιν με όση δύναμη μου είχε απομείνει παίρνω δρόμο. Οι πατούσες μου σχιζότανε απάνω στα σκληρά βράχια αλλά εγώ έτρεχα, έτρεχα και μετά από αρκετή ώρα βρήκα το επιτελείον Φουρτούνα-Κόρακα. Με ρώτησαν και μου είπαν ότι τους είπε ο Πάνος ότι είχα σκοτωθεί.

Μου είπε ο Φουρτούνας ότι αρκετό αίμα χύθηκε και βγάζοντας την τσάντα του μου σφράγισε ένα χαρτί για τον Άγιο Δημήτρη το καΐκι που κάναμε την απόβαση, έπρεπε να μας περιμένει στο ίδιο μέρος. Μου είπε όσους βρω Κεφαλονίτες και Θιακούς να τους πάω στη Νηρά που θα μας περίμενε το καΐκι. Από εκεί τράβηξα για τα αλώνια της Εγκλουβής, βρήκα μαζεμένους τους Κιονιώτες και τους 28 Κεφαλονίτες, τους διεβίβασα τη διαταγή του Φουρτούνα και μαζί πάνοπλοι πηγαίναμε προς τη Νηρά. Μου είχαν δώσει και ένα παντελόνι και ένα πουκάμισο, ήμουν ντυμένος! Αρχηγό μας βάλαμε ένα λοχία του Αλβανικού Μετώπου, Δομένικο τον έλεγαν. Προχωρούσαμε προς τη Νηρά, περνώντας από το Αθάνι κάτω στη θάλασσα είδαμε 2-3 πριάρια. Σαν κάτι να με έσπρωχνε και τους λέω «ρε παιδιά δεν παίρνουμε ένα πριάρι γιατί εκεί που πάμε ίσως δεν βρούμε καΐκι». Δεν δέχθηκαν την πρότασή μου και πάλι κινήσαμε. Μετά 2-3 ώρες βρισκόμαστε στο φανάρι της Νηράς. Δυστυχώς όμως ούτε καΐκι ούτε βάρκα βρήκαμε, κοιτούσαμε στο πέλαγος μήπως κανένα πανάκι βάρκας μα και πάλι τίποτε. Απελπισία μας πλάκωσε όλους.

Το φανάρι της Νηράς όπου σφαγιάστηκαν οι Κεφαλονίτες αντάρτες του ΕΛΑΣ

Νηστικοί, κατάκοποι στην κούραση, επάνω σ΄ ένα ακρωτήρι, που λέγεται Νηρά, με καμιά ελπίδα. Το απόγευμα παίρνοντας τον Πάνο κατεβήκαμε βράχο βράχο σε κάτι αμμουδιές κι εκεί βρήκαμε δύο κατάρτια από κάποιο καΐκι, τα δέσαμε μ΄ ένα σύρμα και με μία αμυδρή ελπίδα ανεβήκαμε ο ένας μπροστά και ο άλλος πίσω. Θα είχαμε απομακρυνθεί περίπου 500-600 μέτρα αλλά αφ΄ ενός μεν νύχτωνε, αφ΄ ετέρου το αεράκι μας πήγαινε για τη Βασιλική που ήταν Γερμανοί και φίλοι αυτών. Αναγκαστήκαμε να το εγκαταλείψουμε και κολυμπώντας να γυρίσουμε πίσω.

Είχε νυχτώσει όταν ανεβήκαμε στο Μοναστήρι Άγιος Νικόλαος, χτυπήσαμε και μας άνοιξε ένας καλόγερος. Μας είπε «παιδιά ελάτε να σας δώσω ψωμί και τυρί και να φύγετε, γιατί γνωρίζω ότι το πρωΐ θα ΄ρθουν οι Γερμανοί», ήταν τόση η κούρασή μας όμως ώστε απαιτήσαμε από τον καλόγερο και μας άφησε να κοιμηθούμε στο μοναστήρι σε ένα δωμάτιο που το παράθυρό του κοιτούσε προς τη θάλασσα, αφού πρώτα στην αναμένη φωτιά στεγνώσαμε τα ρούχα μας.

Το Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου όπου διανυκτέρευσαν οι δυο Κιονιώτες

Πριν καλά καλά ξημερώσει εφύγαμε από το μοναστήρι για τη Νηρά, εκεί όμως δεν υπήρχε κανείς από τους δικούς μας. Χαρήκαμε για τη σωτηρία αυτών, νομίσαμε ότι κάτι πλεούμενο τη νύχτα τους πήρε. Ξημέρωσε όταν ανέβηκα επάνω στο φάρο αντικρύζοντας το Θιάκι και την Κεφαλονιά, έκανε ένα ψοφόκρυο και πριν κατέβω από το φανάρι έβγαλα ένα φακό αμφίκυρτο για να ανάψω φωτιά με τις ακτίνες του ήλιου. Πράγματι άναψα μία φωτιά και βγάζοντας από την τσέπη μου 5-6 σφαίρες τις έρριξα μέσα. Με το μπαμ μπουμ βλέπω να ξεπροβαίνουν οι αντάρτες ένας ένας και να έρχονται προς εμάς, μας είπαν ότι τη νύχτα κάποια βάρκα είχε έρθει από το Κιόνι και εφώναζε το όνομα του Πάνου και άναβε σπίρτα, αλλά αυτοί φοβηθήκανε μήπως είναι Γερμανοί και δεν μίλησαν καθόλου αλλά κρυφτήκανε μες τις σπηλιές του βουνού.

Τώρα τι γίνεται. Μαζευτήκαμε όλοι, είμαστε 31 σε απελπιστική κατάσταση. Τους λέγω ό,τι ακριβώς μου είχε πει ο ηγούμενος, ότι δηλαδή οι Γερμανοί με τους Έλληνες φίλους τους οπωσδήποτε θα έλθουν και θα μας σκοτώσουν. Τους προτείνω όπως είμαστε οπλισμένοι να μπούμε στη Βασιλική και να πάρουμε ή μία τράτα ή το καΐκι του Μητσαλιά που το είχαν εκεί κατασχέσει οι Γερμανοί. Όλοι μου το απέκλεισαν σαν ακατόρθωτο. Ελπίδα καμιά δεν υπήρχε. Εάν είχαν ακούσει τα λόγια που μας είχε πει ο ηγούμενος, ίσως το αποφάσιζαν. Συνέλαβα στην απελπισία μου το νόημα της φυγής δια θαλάσσης, είχα δει το χάραμα στο φάρο μία φιάλη περίπου διόμισυ μέτρα, σανίδα σωτηρίας. Θα την ρίχναμε στη θάλασσα θα κρατιόμαστε απ΄ αυτήν 5-6, ώστε να περάσουμε απέναντι, με μεγάλο κόπο δε την σύραμε έως τη θάλασσα, αλλά όταν τη ρίξαμε αυτή εχάθηκε σαν τορπίλη, επήγε στο βυθό. Πάλι απελπισμένοι ανεβαίνουμε στο φάρο και με μεγάλη προσπάθεια βγάζουμε ένα κομμάτι από το πάτωμα και την πίσω πόρτα και σιγά σιγά τα πάμε στη θάλασσα. Σανίς σωτηρίας…»

Σανίς σωτηρίας … το πάτωμα και η πόρτα του φάρου

(συνεχίζεται)
__________________________________________
Φωτογραφίες (χωρίς λεζάντες):
Φωτό 1: Ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ Φουρτούνας. Από τους πρωταγωνιστές της Μάχης της Λευκάδας στο Λαϊνάκι. Το πραγματικό του όνομα ήταν Ευστάθιος Λιάκας. Από τη Ζάβιτσα του Ξηρομέρου. Σκοτώθηκε στην Πελοπόννησο κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.
Φωτό 2: Ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ Κόρακας (Παντελής Λιότσος, δικηγόρος). Ήταν καπετάνιος στη μάχη της Λευκάδας που έγινε στο Λαϊνάκι στις 15-18 Ιουνίου 1944.
__________________________________________
¹ Σύμφωνα με μαρτυρία του Κώστα Κολυβά (Μπερδεμπέ), ο οποίος τραυματίστηκε σοβαρά στη μάχη στο Λαϊνάκι (Μάχη της Λευκάδας), ο Γιώργος Κουτσουβέλης (Κοντηλάτος) ήταν στο ίδιο τμήμα με αυτόν. Το τμήμα αποτελούνταν από 28-30 άτομα. Οι περισσότεροι ήταν Κεφαλονίτες. Οι Λευκαδίτες που συμμετείχαν στο τμήμα ήταν οι: Κώστας Κολυβάς (Μπερδεμπές), Σταύρος Ν. Βρεττός (Σταυράκης, από τα Κολυβάτα, σφάχτηκε μετά τη μάχη, στις 17.06.1944, από τους «οπλαρχηγούς»), Χρήστος Βλάχος, Τζαβέλαινα (Κωνσταντίνα Κατωπόδη-Μικρώνη) και Τζαβέλας (άντρας της Κωσταντίνας Κατωπόδη). Ο σύνδεσμος που τους είχε δοθεί, έφυγε κρυφά τη νύχτα και πρόδωσε τις θέσεις τους στους αντίπαλους. Ξημερώνοντας δέχτηκαν αιφνιδιαστικά πυρά. Ο Γιώργος Κουτσουβέλης που είχε το οπλοπολυβόλο δεν μπόρεσε να το χρησιμοποιήσει γιατί έπαθε εμπλοκή και αχρηστεύτηκε. Αυτός ήταν που βοήθησε τον Κώστα Κολυβά μετά τον τραυματισμό του. Τον επισκέφτηκε πολλά χρόνια αργότερα στη Νικιάνα όπου μένει.
² O Πανταζής Ν. Παπαδάτος αναφέρει στο βιβλίο του «Ήρωες και Μάρτυρες της Λευκάδας», Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1982, τους εξής Κεφαλονίτες αγωνιστές που έπεσαν μαχόμενοι στη μάχη του Λαϊνακίου στις 16 με 18 Ιούνη του 1944: Γεράσιμος Σπ. Γαβριελάτος, Ευάγγελος Δημ. Χριστοφοράτος, Διονύσιος Κ. Χριστοφοράτος, Μακρής Φ. Χριστοφοράτος, Κοσμάς Χριστοφοράτος, Μιχαήλ Π. Λουκάτος και Σπύρος Χαραλαμ. Σιμωτάς, σημειώνοντας ότι «ο αριθμός των Κεφαλονιτών αγωνιστών, που σφάχτηκαν με το μαχαίρι και αυτών που ρίχτηκαν στην Τρύπα του Αλάτρου από τους συνεργάτες των Γερμανών, είναι πολύ πιο μεγάλος, αλλά δεν στάθηκε δυνατό να σημειωθεί εδώ με ακρίβεια».

Ο Ζώης Τ. Κουτσαύτης, στο βιβλίο του «Η Εθνική Αντίσταση στη Λευκάδα – Ιταλική και Γερμανική Κατοχή», Έκδοση Π.Ε.Α.Ε.Α. Λευκάδας, Αθήνα 1991, αναφέρει τα ίδια ακριβώς ονόματα των Κεφαλονιτών που έχουν καταγραφεί στο ληξιαρχείο Λευκάδας, σημειώνοντας ότι χρειάζεται ειδική έρευνα, χωριό το χωριό, στην Κεφαλονιά ώστε να εξακριβωθεί ο ακριβής αριθμός των θυμάτων.

Στο νεκροταφείο, τέλος, του Αγ. Νικολάου στα Κολυβάτα Λευκάδας βρίσκεται θαμμένος κάποιος Κεφαλονίτης αντάρτης του ΕΛΑΣ, αγνώστων στοιχείων, που σκοτώθηκε από τους εδεσιτοράλληδες στην περιοχή «Τσακαλιά» των Σκάρων, μέρες μετά τη μάχη.
³ Δες σχετικά: Μια περιπετειώδης διαφυγή στο Θιάκι μετά τη Μάχη της Λευκάδας – Η σφαγή στον Κάβο της Νηράς