Όπως παλιά: Συγκέντρωση σταφυλιών στον Αη Δονάτο της Εγκλουβής

Ολοκληρώνεται σιγά σιγά ο τρύγος στο νησί της Λευκάδας. Την Τετάρτη το πρωί ξεκίνησε με πρωτοβουλία του Αγροτικού Συνεταιρισμού Λευκάδας «ΤΑΟΛ» η συγκέντρωση της φετινής σταφυλοπαραγωγής της ορεινής Λευκάδας, που αντιμετωπίζει λόγω των χαμηλόβαθμων σταφυλιών και τα περισσότερα προβλήματα διάθεσης.

Όπως είναι ήδη γνωστό το ετοιμόρροπο οινοποιείο του ΤΑΟΛ στο Κάστρο δεν τηρεί πλέον τις προβλεπόμενες από το νόμο προδιαγραφές και έτσι η απορρόφηση της παραγωγής ήταν μετέωρη. Οι ιθύνοντες όμως του Συνεταιρισμού ήρθαν σε επαφή με ιδιωτική εταιρεία που εδρεύει στην Πάτρα (Σπηλιόπουλος ΑΒΕΕ) που προθυμοποιήθηκε να πάρει ανεξαρτήτως βαθμού όλα τα σταφύλια, σε τιμή 40 λεπτά το κιλό.

Την πρώτη μέρα συγκεντρώθηκαν 22 τόνοι σταφυλιών, από παραγωγούς της Εγκλουβής κυρίως και της Εξάνθειας, που μεταφορτώθηκαν σε ένα μεγάλο φορτηγό με καρότσα και μουσαμά ώστε να συγκρατείται ο μούστος.

Η σταφυλοσυγκέντρωση, που αναμένονταν επιτρέποντος του καιρού να συνεχιστεί και σήμερα, έγινε στο οροπέδιο του Αη Δονάτου στην Εγκλουβή στην ειδική για το σκοπό αυτό από παλιά διαμορφωμένη εξέδρα.

Όπως παλιά λοιπόν, αν και αρκετά πράγματα έχουν αλλάξει, όχι μόνο ως προς την ποσότητα των σταφυλιών. Τα καλαμένια ψηλά κοφίνια όπου συλλέγονταν παλιότερα τα σταφύλια έχουν αντικατασταθεί σήμερα από τις λεγόμενες «κλούβες» καθώς και τα πλαστικά και άλλα ειδικά σακιά που συγκρατούν κατά τη μεταφορά το μούστο. Τα γαϊδούρια και τα άλογα αντικαταστάθηκαν επίσης από τα κάθε μάρκας και κυβισμού αγροτικά αυτοκίνητα.

Δεν άλλαξε όμως η ποικιλία των σταφυλιών που παρέμεινε αναλλοίωτη στο πέρασμα του χρόνου: Βαρτζαμί. Μια ποικιλία που έφτασε στο νησί μας μαζί με τους Βενετούς το 1684 και καλλιεργείται ακόμη μέχρι σήμερα σε εδάφη αμμοαργιλώδη ασβεστούχα και υψόμετρο από 200 μ. έως 700 μ. Όπως δεν άλλαξε επίσης η αγωνία και η λαχτάρα των Λευκαδιτών αμπελοκαλλιεργητών για την τύχη του μόχθου τους.

Θεωρούμε υποχρέωση να κάνουμε ειδική μνεία στο νέο πρόεδρο του συνεταιρισμού κ. Ηλία Κούρτη που ήταν καθ΄ όλη τη διάρκεια της σταφυλοσυγκέντρωσης ψυχή τε και σώματι παρόν. Τόσο στο ζύγιασμα όσο και στο άδειασμα των σταφυλιών στο φορτηγό. Φαίνεται ότι στο λίγο διάστημα της θητείας του έχουν δρομολογηθεί αρκετά πράγματα ώστε να μπει ο πολύπαθος και ιστορικός συνεταιρισμός του νησιού μας, που είναι αναγκασμένος να λειτουργήσει στα πλαίσια μιας γενικότερης κεντρικής αντιαγροτικής πολιτικής, και πάλι στις ράγες μιας ει δυνατόν πιο ομαλής πορείας.

Παλιότερα η ζήτηση της ποικιλίας αυτής ήταν μεγάλη από τους εμπόρους, που πουλούσαν τα σταφύλια στις αγορές του εξωτερικού, κυρίως της Γαλλίας και της Ιταλίας, για το βάψιμο των παραγόμενων στις χώρες αυτές κρασιών. «Οι ενδιαφερόμενοι ξένοι ήρχοντο στη Λευκάδα με δικά τους μεγάλα καράβια και βαρέλια μεταφοράς και ανέθεταν σε διάφορους τοπικούς μεσίτες την αγορά κρασιού, εφόρτωναν και ξαναγύριζαν… Από το 1900 κι εδώ άρχισε να αναπτύσσεται εξαγωγικό εμπόριο από διάφορους τοπικούς εμπόρους κυριότεροι των οποίων υπήρξαν οι Καββαδίας, Πολέμης, Μανιάκηδες, Σουμιέν (Πρόξενος Γαλλίας στο νησί), Χρήστος Ζαβιτσάνος, Τζεβελέκης-Αρταβάνης κ.ά.» (Ξ. Κούρτης στη μελέτη του Το Οινικό ζήτημα της Λευκάδας).

Στο βαρτζαμί οφείλουν σε μεγάλο βαθμό και την ανάπτυξή τους οι ορεινοί οικισμοί της Λευκάδας κατά το τέλος του 19ου αιώνα. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που αναφέρει ο Ροντογιάννης (Ιστορία της Νήσου Λευκάδος), ότι δηλαδή μετά το 1870 «Αμπέλια φυτεύτηκαν παντού: σε χωράφια που προοριζόταν πριν για σπορές δημητριακών και οσπρίων, σε νέα ξεχερσώματα και σε λιοστάσια που καταστράφηκαν».

Συχνές ήταν επίσης στο παρελθόν οι εξεγέρσεις των αμπελουργών της Λευκάδας «δια την τιμήν του γλεύκους». Όπως το 1905: «Η εν Λευκάδι τάξις, κατά τηλεγραφικάς πληροφορίας προς την Κυβέρνησιν, διεσαλεύθη συνεπεία του ακολούθου επεισοδίου. Χωρικοί τινες επώλησαν μεγάλην ποσότητα γλεύκους εις ξένους υπηκόους με τιμάς εξευτελιστικάς, τούτο δε επέφερε την κατάπτωσιν των τιμών του γλεύκους. Οι άλλοι αμπελοκτήμονες ερεθισθέντες εκ τούτου εζήτησαν να παύση η περαιτέρω εκποίησις γλεύκους εις τοιαύτας τιμάς, συγχρόνως δε να επιστραφή και η αγορασθείσα μέχρι τούδε υπό των εμπόρων ποσότης… Χωρικοί περί τους 300 συγκεντρωθέντες εισήλθον εις την πόλιν εν αλλαλαγμοίς, διέσχισαν τας κυριωτέρας της πόλεως οδούς απειλούντες να κακοποιήσωσι τους ξένους εμπόρους, οίτινες ηρνήθησαν να συμμορφωθούν με τας αξιώσεις των. Εκτός τούτου ηθέλησαν να διαρρήξωσι τα πλήρη οίνου βαρέλια, τα οποία ευρίσκοντο εις την παραλίαν έτοιμα προς φόρτωσιν επί του πρώτου ατμοπλοίου του μέλλοντος να διέλθη εκείθεν» (Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, Κυριακή 28 Αυγούστου 1905).

Διαβάζουμε ακόμη στην ίδια εφημερίδα για το μαζικό και δυναμικό συλλαλητήριο: «Χωρικοί περί τους 2.000 εκ των δήμων Καρυάς (σ. σ.: η πρώην κοινότητα Αλεξάνδρου με τα χωριά της Κολυβάτα, Μαυρογιαννάτα Νικιάνα και Κοκλάτα (Κιάφα) ανήκε τότε στο δήμο Καρυάς), Σφακιωτών, Εξανθίας και άλλων μερών κατελθόντες εις την πόλιν συνεκρότησαν συλλαλητήριον κατά των προπωλήσεων των οίνων και του συνασπισμού των εμπόρων δια την μείωσιν των τιμών του οίνου και των νωπών σταφυλών. Προσελθόντες σύσσωμοι κάτω του νομαρχιακού καταστήματος μετά ομιλίαν του δικηγόρου κ. Γ. Φίλιππα και εις την πλατείαν μετά ομιλίαν του κ. Π. Κτενά, εξέδωσαν ψήφισμα περί λήψεως μέτρων κατά των προπωλήσεων. Παρακαλούν δε την Τράπεζαν να χορηγήση προθεσμίαν δια την είσπραξιν των αγροτικών δανείων, κατόπιν δε διελύθησαν ησύχως» (Τηλεγράφημα του τότε Νομάρχη Λευκάδας Δομενεγίνη προς το υπουργείο των Εσωτερικών).

Αποκορύφωμα των εξεγέρσεων αυτών ήταν το μεγάλο αιματηρό συλλαλητήριο το φθινόπωρο του 1935. «Tότε το πλήθος εξαγριωµένο ώρµησε προς κατάληψη της Aστυνοµίας…. Oι 30 στρατιώτες όµως είχαν καταλάβει και οχυρωθή εις το µεταξύ οικίας Aρταβάνη και Mπύρας Σίδερη (οικία Tσαρλαµπά) σοκάκι, όπου είχαν στήσει πρόχειρο οδόφραγµα εκ λίθων. Oι στρατιώτες διετάχθησαν να πυροβολήσουν. Kαι εκείνοι επυροβόλησαν µεν αλλά εις τον αέρα. Tούτο φαίνεται ότι εξώργισε τινά των χωροφυλάκων (εκ του αναφερθέντος Λυκούδη) όστις αποταθείς εις τινά στρατιώτην εξ Iωαννίνων νεοσύλλεκτο, της κλάσεως 1935β, τον διέταξε να πυροβολήση. O στρατιώτης απήντησε «Έλα εσύ που είσαι παλληκάρι να τουφεκίσης στα ίσα» (ειρωνικώς). O χωροφύλαξ θυµώσας επυροβόλησε τον ατυχή στρατιώτην διά του πιστολίου και τον πέτυχε εις το στόµα, της σφαίρας σταθείσης εις τον λαιµόν του ατυχή. Oύτος µετεφέρθη εις τον Nοσοκοµείον, υπο δύο λούστρων, µικρών παιδιών, καταλαιπωρούµενος. Aλλά δύο εκ του πλήθους ανέλαβον τελικώς να τον µεταφέρουν εις το Nοσοκοµείο (ο Πρόεδρος της Kοινότητος Tσουκαλάδων Eπαµ. Pοντογιάννης και ο Aγροφύλαξ Παύλ. Σταµατέλος). O στρατιώτης κατά τις πληροφορίες του ιατρού Kουκουλιώτου Nίκανδρου ήτο εκτός αµέσου κινδύνου, πλην τώρα που γράφω αυτά (3 Oκτωβρίου) πληροφορούµαι ότι ο στρατιώτης απεβίωσε. Tο απόγευµα η κατάσταση ήτο µάλλον ήσυχος». (Μαρτυρία του Πάνου Γ. Ροντογιάννη – Δες εδώ).

Και για το συλλαλητήριο του ΄35 ακόμη: «Το 1935, σε μια κατά γενική ομολογία καλή χρονιά με αρκετή σοδειά η παραγωγή δεν αγοραζόταν σκόπιμα από τους εμπόρους του κρασιού ώστε να ρίξουν κι άλλο την τιμή ποντάροντας στην ανάγκη των φτωχών αγροτών. Τον Οκτώβρη η αγροτιά του νομού ξεσηκώθηκε και γίνεται συλλαλητήριο στην πόλη. Στη διαδρομή από τα χωριά ως την πόλη οι αγρότες έστηναν μπλόκα και απέτρεπαν το φόρτωμα κρασιού. Ο παπα-Στάθης ήταν από τους πρωτεργάτες του συλλαλητηρίου συμμετέχοντας στην οργανωτική επιτροπή του. Το συλλαλητήριο χτυπήθηκε από δυνάμεις του στρατού και είχε σαν αποτέλεσμα τρεις νεκρούς. Ο παπα-Στάθης φυλακίστηκε “για τη συμμετοχή του στην οργάνωση του συλλαλητηρίου μαζί με τους κομμουνιστές”, όπως αναφέρει ο ίδιος στα απομνήμονεύματά του». (Δες εδώ).