Για την Μάχη της Μουργκάνας («Σχέδιο Πελαργός»)

Καραβάνι από μουλάρια στα δύσκολα μονοπάτια της Μουργκάνας με προορισμό τον Τσαμαντά (Πηγή)

Του Θεόδωρου Αραβανή

Και το βιβλίο της ΔΙΣ (Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού) με αντικειμενικότητα και χωρίς να φείδεται χαρακτηρισμών («πανικό», «διελύθη», «απωλέσθη») αναγνωρίζει την αποτυχία του Εθνικού Στρατού στη Μάχη της Μουργκάνας και δίνει τις παρακάτω απώλειες.

«Στρατός: Νεκροί 2 αξιωματικοί και 37 οπλίτες. Αγνοούμενοι 4 Αξιωματικοί και 173 οπλίτες.

Συμμορίτες: 54 ευρεθέντες νεκροί και 65 παραληφθέντες. Συλληφθέντες 3 και παραδοθέντες 8».

Και να πως περιγράφει την Μάχη το Γενικό Αρχηγείο των Ανταρτών, σε έκθεση που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Δημοκρατικός Στρατός (τεύχος Μαΐου 1948):

«… Την νύχτα της 4/5 Μαΐου τμήματά μας, μια διλοχία ως εφεδρεία του Αρχηγείου και μια διλοχία από το δεξιό της διάταξής μας στο Νότιο Τομέα, με βάση εξόρμησης τα υψώματα Λίντιζντας, επιτίθεται αιφνιδιαστικά και κεραυνοβόλα προς Μελίσσι – Πόβλα – Πλοκίστα – Γκελίλ, στο αριστερό άκρο της διάταξης της 76ης Μοναρχοφασιστικής Ταξιαρχίας, ενώ σε ολόκληρο τον υπόλοιπο τομέα εξαπολύονται όλη την νύχτα ισχυρές επιθετικές κρούσεις από άλλα τμήματά μας. Ο επιθετικός ελιγμός των τμημάτων μας, πέτυχε τον αιφνιδιασμό και τα τμήματά μας ανατρέπουν και διαλύουν το 611 μοναρχοφασιστικό τάγμα Γαλάνη και επιτυγχάνουν όλους τους αντικειμενικούς σκοπούς. Ανακατελήφθησαν το χωριό Πόβλα και τα υψώματα Μελίσσι, Πλοκίστα, και Γκελίλ, ενώ ο Λόχος της Δημοκρατικής Νεολαίας του Αρχηγείου μας μετά από σκληρό αγώνα ανατρέπει και διαλύει τον 4ο Λόχο του 611 μοναρχοφασιστικού Τάγματος και ανακαταλαμβάνει την Ταβέρα».

Αλλά η Μουργκάνα έπρεπε να ανακαταλυφθεί. Λίγο μετά την αποτυχία του σχεδίου «Πελαργός» έφτανε στα Γιάννενα ο στρατηγός Βάν Φλήτ, ο οποίος έλεγε στην Διοίκηση της VIII Μεραρχίας: «Πώς είναι δυνατόν να αφήνετε αυτό το αγκάθι μέσα στο Σώμα του Στρατού;; Η υπόθεση της Μουργκάνας πρέπει οπωσδήποτε να τερματιστεί με νίκη πριν από την έναρξη των κυρίων επιχειρήσεων κατά του Γράμμου».

Πράγματι η VIII Μεραρχία εκπόνησε το σχέδιο «Ιέραξ». Και την 30 Μαρτίου του 1948 εξορμούσε πάλι κατά της σκληροτράχηλης οροσειράς. Οι ίδιες δυνάμεις αντιπαρατάσσονταν περίπου και αυτή την φορά, με την πρόσθετη ενίσχυση της VIII Μεραρχίας σε πυροβολικό και με συμμετοχή της αεροπορίας. Αλλά οι αντάρτες στο μεταξύ είχαν ενισχύσει την οχύρωση της περιοχής με άφθονες νάρκες από την Αλβανία. Τα τάγματα του Εθνικού Στρατού ενεπλάκησαν στα ναρκοπέδια καθηλώθηκαν και μέσα στις εκρήξεις των ναρκών δέχτηκαν τις πλευρικές επιθέσεις των ανταρτών.

Αναγκάστηκαν και πάλι να εγκαταλείψουν τον στόχο τους και την 5η Απριλίου η επιχείρηση διακόπηκε για δεύτερη φορά. Οι απώλειες του στρατού ήταν 40 νεκροί οπλίτες. Τραυματίες 10 αξιωματικοί και 267 οπλίτες καθώς και 10 αγνοούμενοι. Οι αντάρτες έχασαν 68 νεκρούς και 11 συλληφθέντες ή παραδοθέντες.

Η Μουργκάνα διατηρήθηκε έτσι στα χέρια του «Δημοκρατικού Στρατού». Αλλά η δίδυμη μάχη της, αποτελούσε προειδοποίηση για το κράτος, πόσο δύσκολη και σκληρή θα ήταν η επιχείρηση κατά του Γράμμου.

Τα Όρη Τσαμαντά ή Μουργκάνα (Πηγή)

Σημείωση: Η Οροσειρά της Μουργκάνας είχε καταληφθεί τον Νοέμβριο του 1947 από τους αντάρτες, με τον ελιγμό της Δυτικής Ηπείρου. Και η εγκατάσταση των ανταρτών στην Μουργκάνα αποτελούσε μόνιμη απειλή κατά των νώτων της VIII Μεραρχίας του Εθνικού Στρατού. Έτσι διατάχτηκε η μεραρχία αυτή να ανακαταλάβει την Μουργκάνα πρίν αρχίσουν οι μεγάλες επιχειρήσεις του 1948. Στην περιοχή όμως της Μουργκάνας υπήρχαν 5 «τάγματα» ανταρτών, συνολικής δύναμης 850-950 ανδρών, που οργάνωσαν την άμυνα της σε ημιμόνιμες οχυρώσεις και πολλά έργα εκστρατείας. Eναντίον τους η VIII Μεραρχία με διοικητή τον ταξίαρχο Μ. Αντωνόπουλο εκπόνησε το σχέδιο «Πελαργός». Και την 25η Φεβρουαρίου του 1948 εξόρμησαν 7 τάγματα πεζικού της 74, 75 και 76 Ταξιαρχίας, η Μοίρα ΛΟΚ και 2 ουλαμοί πυροβολικού. Αλλά αφού κατέλαβαν αρχικά μέγα μέρος της οροσειράς, δέχτηκαν την 4η Μαρτίου ισχυρή αιφνιδιαστική επίθεση των ανταρτών η οποία ανέτρεψε την κατάσταση. Το 611 τάγμα και μια διλοχία ΛΟΚ διαλύθηκαν μέσα σε πανικό στην περιοχή Ταβέρα. Ένας λόχος του 581 Τάγματος εξοντώθηκε. Οι Ταξιαρχίες διχοτομήθηκαν και απειλήθηκαν με πλήρη καταστροφή. Αναγκάστηκαν τότε να συμπτυχθούν πέραν της Μουργκάνας και η επιχείρηση «Πελαργός» διακόπηκε την 6η Μαρτίου. Την 30η Μαρτίου έγινε η δεύτερη εξόρμηση του Εθνικού Στρατού, για τούτο και δίδυμος επιχείρηση κατά την ΔΙΣ.

Αναφορές:
– ΔΙΣ.
– Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδος, Σ. Γρηγοριάδης.
– Διάσπαρτα άρθρα και αναφορές
______________________________
Σχετικά:
Οι Μάχες στη Μουργκάνα από τη σκοπιά του Εθνικού Στρατού
Οι μάχες στη Μουργκάνα το 1948 (2 ως 8 Μάρτη και 28 Μάρτη ως 9 Απρίλη)