Λευκαδίτες πολιτικοί κρατούμενοι στα Κύθηρα στις αρχές Μάη του 1947 (Μια αδημοσίευτη φωτογραφία)

Πολιτικοί εξόριστοι το 1947 στα Κύθηρα. Ανάμεσά τους αρκετοί Λευκαδίτες. Απ΄ όσο μπορούμε να γνωρίζουμε η φωτογραφία δεν έχει δημοσιευτεί ως ώρας. Γράφει η αρχική λεζάντα: «Βρισκόμαστε στα Κύθηρα εξόριστοι ως αναρχικοί. Μαζί μ΄ εμάς είναι και άλλοι 680 από όλην την Ελλάδα. 3.5.1947. Ν. Δ. Κούρτης, Εγκλουβή Λευκάς.»

Πολιτικοί εξόριστοι στα Κύθηρα, 3 Μάη του 1947

Ο Ν. Δ. Κούρτης αναφέρει επίσης τα ονόματα των συνεξορίστων του που απεικονίζονται στη φωτογραφία, εκ των οποίων κάποιοι έχουν ταυτοποιηθεί:

Όρθιοι, από αριστερά: 1. Νίκος Κούρτης (Εγκλουβή Λευκάδας), 2. Γεώργιος Κακλαμάνης (Μαρής) (Εγκλουβή Λευκάδας), 3. Ηλίας Παπαστεργιόπουλος (Πάτρα), 4. Γεώργιος Νικολόπουλος (Βουτσαράς Ιωαννίνων), 5. Χρήστος Κοψιδάς (Λευκάδα) 7. Επαμεινώνδας Φραγκούλης (Θωμαής) (Εγκλουβή Λευκάδας), 8. Βασίλης Καρτάνος (Πλατύστομα Λευκάδας). Καθιστοί, από αριστερά: 11. Κώστας Σκλαβενίτης (Λευκάδα), 12. Γεώργιος Φρεμεντίτης (Αλέξανδρος Λευκάδας). Απεικονίζονται ακόμη, αλλά είναι άγνωστο σε πια σειρά οι: Αβραάμ (Ελασσώνα), Χρήστος Κωνσταντής (Τρίκαλα), Αντώνης Ρομποτής (Λεκάδα), Τάσος Κουτσουβέλης (Ιθάκη),

Λίγα λόγια για τον Γιώργο Δημ. Φρεμεντίτη (Μελιτζούρας) (1904-1983), ο οποίος τύγχανε να είναι και νονός μου. Γεννήθηκε στον οικισμό Μαυρογιαννάτα Αλεξάνδρου και ήταν λαϊκός ποιητής: Είμ΄ απ΄ το Δήμο Καρυάς χωριό Μαυρογεννέτα / η τύχη μου με έριξε στης φυλακής τη στράτα…, όπως λέει και ο ίδιος σε ένα από τα πονήματά του.

Φοίτησε μέχρι την Πέμπτη τάξη στο Δημοτικό Σχολείο Αλεξάνδρου, έχοντας δασκάλους τους Γεώργιο Ροντογιάννη, Γεώργιο Κωσταρέλο από την Καρυά και τον Ευθύμιο Βανδώρο από την Εγκλουβή. Ήταν, όπως τον θυμάμαι αλλά και κατά κοινή ομολογία, ένας καλόκαρδος και πλακατζής άνθρωπος με το χαμόγελο πάντα στα χείλη του. Φτωχός, βαθιά θρησκευόμενος και ταγμένος μέχρι τα ύστερά του στην Αριστερά. Κι όταν λέμε Αριστερά, γιατί ο όρος αυτός έχει ευτελιστεί παντελώς σήμερα, εννοούμε το ΚΚΕ και όλα τα κατά καιρούς, λόγω και της πολύχρονης παρανομίας του, συμμαχικά του σχήματα ή νόμιμα υποκατάστατά του: Αυτά που λέει ο Χριστός μες τη Γραφή τη θεία / αυτά τα λέει και ο Μαρξ με τη Λαοκρατία.

Το 1947 εξορίστηκε στα Κύθηρα και αργότερα στη Ζάκυνθο, γιατί έκανε το έγκλημα να απαγγέλλει δημόσια τα ποιήματά του. Γράφει ο ίδιος σε ένα από τα ποιήματα-στιχουργήματά του:

        …Γιατί εζήτησα ψωμί δουλειά κι ελευθερία
        μες στη σπηλιά του Κύκλωπα με στείλαν εξορία…
        Όμως σας αποχαιρετώ με την καρδιά θλιμμένη
        ψηφίστε Κ.Κ.Ε. να ζούμ΄ ευτυχισμένοι.

Τα Κύθηρα και τα Αντικύθηρα ήταν δύο ακόμη από τα νησιά του Αιγαίου που χρησιμοποιήθηκαν σαν τόπος φυσικής εξόντωσης κομμουνιστών και άλλων αγωνιστών. Στα 1947 εκατοντάδες ήταν οι εξόριστοι, άνδρες και γυναίκες, αλλά και 4 παιδιά που βρίσκονταν εξόριστοι στα Κύθηρα και τα Αντικύθηρα.

Οι συνθήκες διαβίωσης ήταν ιδιαίτερα δύσκολες, οι απαγορεύσεις και η τρομοκρατία στοιχείο της καθημερινότητας των εξορίστων. Συχνές ήταν οι διαμαρτυρίες των εξορίστων για μεταφορά τους σε άλλο νησί προκειμένου να γλιτώσουν από τις δολοφονικές επιδρομές παρακρατικών συμμοριών της Λακωνίας.

Το πρώτο φύλλο της εφημερίδας Δεσμώτης του Πελάγου

Η πείνα ήταν ένα ακόμη φοβερό μαρτύριο για τους εξόριστους στα μικρά αυτά νησιά. Στα τελη του ΄47, παρά τις εκκλήσεις τους στις κρατικές αρχές και τον Ερυθρό Σταυρό, δεν έλαβαν καμιά βοήθεια. Η αλληλεγγύη των συνεξορίστων τους από τον Άη-Στράτη ήταν αυτή που τους έσωσε από τις τραγικές αυτές στιγμές. 400.000 δραχμές έκοψαν από το συσσίτιό τους οι αγωνιστές του Άη-Στράτη και τις έστειλαν στους συντρόφους τους των Κυθήρων μόλις έμαθαν την κατάστασή τους.

Αποκόμματα από τον Δεσμώτη του Πελάγου της Πρωτοχρονιάς του ΄47

Στα Κύθηρα γίνονταν μαθήματα στους αγράμματους και μαθήματα Αγγλικών και Γαλλικών. Οι εξόριστοι με τη στάση τους κέρδισαν τη συμπάθεια των ντόπιων, αναγκάζοντας ακόμη και τη «δεξιά» εφημερίδα «Κυθηραϊκή Δράσις» να γράψει το Δεκέμβρη του ΄46: «Από επιστολές φίλων ανταποκριτών και πλείστων άλλων πληροφορούμεθα ότι η διαγωγή των εκεί εξορίστων, η κόσμια εμφάνισις, η πειθαρχία, η εργατικότης και το διοργανωτικόν πνεύμα ήρχισαν να αποσπούν τον θαυμασμό πολλών Κυθηρίων, διαπορούντων, πως, τοιούτοι ούτες, διατελούν υπό εκτοπισμόν…»

Η ΟΣΠΕ Αντικυθήρων εξέδιδε την εφημερίδα «Δεσμώτης του Πελάγου», που το πρώτο φύλλο της κυκλοφόρησε στις 30 Νοέμβρη του 1946. Επίσης τη δική της χειρόγραφη εφημερίδα εξέδιδαν και οι ΕΠΟΝίτες εξόριστοι των Κυθήρων που ένα μικρό της τμήμα, χωρίς να είναι διακριτός ο τίτλος, δημοσιεύτηκε σε φύλλο της Νέας Γενιάς¹.
_____________________________
¹ Εφημερίδες από τις φυλακές και τις εξορίες, Έκδοση του ΚΣ της ΚΝΕ, Αθήνα 2015
_____________________________
Σχετικά:
Τόποι φυλάκισης και εξορίας λευκαδιτών πολιτικών κρατουμένων: Στρατόπεδο και Φυλακές Ζακύνθου (2015)
Τόποι φυλάκισης και εξορίας λευκαδιτών πολιτικών κρατουμένων: Στρατόπεδο Κυθήρων (2015)
Λευκαδίτικη σκωπτική λαϊκή ποίηση: Σας απαντά ο Μπερικλής (Ποίημα του Γιώργου Φρεμεντίτη) (2011)
Ένα «αθυρόστομο» σατιρικό ποίημα του λαϊκού ποιητή Γιώργου Φρεμεντίτη (Μελιτζούρα) (2011)
«Ποιητήν Ν. Γιανούλη» (Ποίημα του Γιώργου Φρεμεντίτη) (2011)