Μαρτυρίες επιζησάντων μαχητών για το Αρχηγείο Ξηρομέρου-Λευκάδας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (Μέρος 1ο)
Αφίσα του ΔΣΕ (Πηγή)
Συνεχίζουμε για το Αρχηγείο Ξηρομέρου-Λευκάδας του ΔΣΕ, με μαρτυρίες αυτή τη φορά μαχητών που συμμετείχαν στη σύντομη δράση του στην απέναντι στεριά και επέζησαν. Οι μαχητές αυτοί είναι: ο Βαγγέλης Μαντζάνας, από την Περατιά Αιτωλοακαρνανίας, ο Κώστας Φιλ. Δόνος ή Φίλιος, από την Περατιά, ο Σπύρος Βονιτσάνος από τα Πλατύστομα (είναι ίσως και ο μοναδικός μαχητής του Αρχηγείου που βρίσκεται ακόμη στη ζωή), ο Γιάννης Νικ. Σταμάτης ή Δημαράς από τα Παληάμπελα και ο αγωνιστής Τάκης Μασούρας από τη Βόνιτσα, που βοήθησε μαζί με άλλους στην τροφοδοσία της ομάδας.
Ο Καπετάνιος του ΕΛΑΣ και του Αρχηγείου Ξηρομέρου-Λευκάδας του ΔΣΕ Πάνος Γιαννούλης
Θα παρατεθούν επίσης στη συνέχεια ανταποκρίσεις από τοπικές, Γιαννιώτικες κυρίως, εφημερίδες της εποχής καθώς και η υπ΄ αριθμό ΕΠΕ 1 Διαταγή του Αρχηγείου Ξηρομέρου-Λευκάδας του ΔΣΕ που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Κήρυξ» των Ιωαννίνων στις 8.7.1947. Όλα αυτά είναι από κάποιο βιβλίο (σελ. 219-228) που αγνοούμε τόσο τον τίτλο του όσο και τον συγγραφέα. Οι φωτοτυπημένες σελίδες του βιβλίου έπεσαν πρόσφατα στα χέρια μας. Θα καταβάλλουμε κάθε προσπάθεια μελλοντικά να επανορθώσουμε – αν γνωρίζει κάποιος περισσότερα για το βιβλίο ας μας γράψει. Διατηρείται η ορθογραφία του πρωτότυπου.
«Αρχηγείο Ξηρομέρου-Λευκάδας
Σε δύσκολη θέση ήταν την άνοιξη του 1947 το αρχηγείο Ξηρομέρου-Λευκάδας. Δεν είχε σύνδεση με την Ήπειρο και η μόνη ένοπλη ομάδα ήταν στη Λευκάδα υπό τον Πάνο Γιαννούλη. Στο απέναντι Ξηρόμερο ήταν μόνο στελέχη.
Η ομάδα Γιαννούλη καταδιώκονταν στο νησί και είχε απώλειες. Ο Αντ. Μήτσουρας μου είπε ότι πήγε απ΄ το 1946 στο Γιαννούλη να του πει να περάσει στην απέναντι Ήπειρο, δεν έγινε αυτό. Στείλανε στην ομάδα Γιαννούλη το Ζώη Κούρτη – Φασόλια να βοηθήσει με το κύρος που διέθετε, αλλά δεν μπόρεσε να επιβληθεί, ο Γιαννούλης είχε αδιαμφισβήτητο κύρος.
Σε σύγκρουση της ομάδας που έγινε στις 22.3.1947 σκοτώθηκαν οι αντάρτες Τάκης Σπ. Μανωλίτσης από Αλέξανδρο και Γιώργος Θεοδ. Βλάχος ή Ματβάς από Καρυά. Άλλη σύγκρουση της ομάδας με χωροφύλακες έγινε στον Κάμπο Κατούνας, μια άλλη στο Τραπεζάκι Εγκλουβής, όπου σκοτώθηκε ο αντάρτης Γιάννης Κακλαμάνης – Κουκουδέας απ΄ την Εγκλουβή. Και στη Λυγιά Κατούνας σκοτώθηκε σε σύγκρουση της ομάδας ο αντάρτης από Εγκλουβή Σπύρος Χρ. Κοντογιώργης – Κακαρέλης.
Την άνοιξη ο γραμματέας Περιφερειακής Επιτροπής Πρέβεζας του ΚΚΕ Αντώνης Πολύζος από την Αγιά Λάρισας πέρασε στη Λευκάδα. Ο Θωμάς Σπυράκης τον οδήγησε απ΄ το Τσαβαλοχώρι και τον έβαλε σε πριάρι. Όταν έφτασε στη Λευκάδα ζήτησε από το Μήτσουρα σύνδεση με το γραμματέα της ΠΕ Λευκάδας του ΚΚΕ Παναγιώτη Μίνω που τότε ήταν στο σπίτι του Βαγγέλη Βανδώρου. Την άλλη μέρα προωθήθηκε στο βουνό στην ομάδα Γιαννούλη. Στις αρχές Ιούνη η ομάδα Γιαννούλη και οι δυο γραμματείς των ΠΕ Πρέβεζας και Λευκάδας μπήκαν σε βάρκα στο Περιγιάλι και αποβιβάστηκαν στην Ακαρνανία.
Οι σκέψεις που επικράτησαν ήταν η ένωση της ομάδας Γιαννούλη με όσα στελέχη και αγωνιστές ήταν στο Ξηρόμερο και η εμφάνιση ενωμένης της ομάδας στα χωριά. Οι ομιλίες ύστερα για το νόημα του αγώνα, η επιστράτευση και η με τον τρόπο αυτό βοήθεια στα μαχόμενα στην Ήπειρο και στη Δυτική Στερεά τμήματα του Δημοκρατικού Σρατού.
Για τα γεγονότα που ακολούθησαν είδα τους αντάρτες που πήραν μέρος σ΄ αυτά και δίνω εδώ τις μαρτυρίες τους. Και πρώτα του αγωνιστή από την Περατειά Αιτωλοακαρνανίας Βαγγέλη Ματζάνα, που πρόλαβα και τον είδα γιατί στο μεταξύ πέθανε. Μου είπε ο Μαντζάνας:
| «Μετά τη Βάρκιζα όσοι μείναμε στην Τούφα, ήταν καθαρός κόσμος… Οι Ελασίτες μετά από μήνες ζητούσαν όπλα, γιατί ήρθαν από την Κέρκυρα οι ταγματασφαλήτες με τα μπουφάν και τα στεν κι άρχισαν το σκοτωμό των εαμιτών. Μας ελεγε το κόμμα να κάνομε υπομονή, θα εφαρμοσθεί η Βάρκιζα. Ο καιρός πέρναγε, οι παρακρατικοί σκότωναν και ρήμαζαν.
Συνδέθηκα με Κατσαρό, Καρούσο, Γιάννη Ζάραγγα, Νίκο Τσούτση, γινήκαμε μια παρέα από 5-6. Γυρνάγαμε από την Περατειά ως τα Παλιάμπελα, τη Βόνιτσα και το Μοναστηράκι. Τον Ιούνιο μήνα πίναμε νερό κάθε 24 ώρες απόνα παγούρι. Δεν κόταγες να βγης πουθενά, κατουράγαμε ανάσκελα… ήρθε ώρα να δειπνήσομε 8 νομάτοι μ΄ ένα κρεμύδι. Από την Πρέβεζα πέρασε στην Λευκάδα ο Αντώνης Πολύζος απ΄ τη Θεσσαλία, υπεύθυνος νομαρχιακής Πρέβεζας, συνδέθηκε με τον Αντώνη Μήτσουρα και του ζήτησε σύνδεση με την ομάδα Γιαννούλη. Ο Γιαννούλης είχε γύρω στους 25 ελασίτες, τον είδε και τούδωσε εντολή για επιχείρηση. Ο Γιαννούλης έστειλε σύνδεσμο στο Ξηρόμερο και συναντήθηκε μαζί μου στη Μπούντα. Βρήκα και τους δικούς μου στο Κρυονέρι, ήρθε κι ο Πολύζος και μίλησε πως πρέπει να γίνει επιχείρηση αντιπερισπασμού, γιατί δυνάμεις του ΔΣΕ θα χτυπήσουν Άρτα, Καρβασαρά, Αγρίνιο. Ο Καρούσος είπε: «Ναι, τρώμε τα κομμάτια του κόσμου, κάτι πρέπει να γίνει, αλλά είναι πολύ δύσκολο αυτό εδώ». Εγώ είπα, δεν το εγκρίνω, θα πάθομε ό,τι πάθαμε στην Πρέβεζα με το δημοψήφισμα που είχαν οπλιστεί τα χωριά για αντίσταση και πιάστηκαν. Αντιδράσαμε… Τελικά είπαμε να χτυπήσομε την Αστυνομία της Βόνιτσας. Είχαμε 2 οπλοπολυβόλα, βάλαμε στο κάστρο ένα, προχωρήσαμε να τακτοποιηθούμε στις θέσεις μας, έρχεται ο Παντελής Ραυτόπουλος πρώτος σύνδεσμος και ο Βασ. Κηρύκος δεύτερος με εντολή να μη προχωρήσομε, αλλά να συγκεντρωθούμε στη Μπούχαλη. Είπα εγώ τότε. Τι να κάνω, να γυρίσω στην Περατειά για τομάρια; Αποφασίστηκε τέλος να μπούμε στα Παληάμπελα και από κει, αφού γίνομε τρεις ομάδες, να στήνομε ενέδρες, όμως όλοι φύγαμε για το Περγαντί με επιμονή του Γιαννούλη. Μας κυνήγησαν… δώσαμε τρεις ώρες μάχη, χτυπήθηκε ο Νίκος Τσούτσης στα «Πυργάκια» κι ο Βανδώρος, γεμιστής οπλοπολυβόλου, στο πηγάδι του «Κουρκτάς»… Φύγαμε. Στον κάμπο της Καρυάς του Μοναστηρακιού, στη βρύση, διαφώνησαν Γιαννούλης – Κατσαρός. Ο Γιαννούλης είπε: Φεύγω για τη Λευκάδα ν΄ αναπτύξω την ομάδα μου… Μου λέει ο Κατσαρός: Τι θα γίνει τώρα; Πάρτους τους Λευκαδίτες για τη Λευκάδα και θα με βρεις στο Γιάννη Καραγιάννη τη στάνη, στα Παληάμπελα. Φεύγω εγώ με Γιαννούλη, να τους περάσω από σίγουρο τόπο προς Λευκάδα και ο Κατσαρός με τους Παληαμπελιώτες, δηλαδή γινήκαμε δυο μπουλούκια. Μπήκαμε στο βάλτο του Αη Νικόλα, μας κυνηγούσαν, προχωρήσαμε στο νερό, φτάσαμε στα υψώματα της Μπούντας τέλος. Εκεί συζητώντας με το Γιαννούλη είπα δεν πρέπει να πάμε στο Ιβάρι του Κάκαρου, που επέμενε ο Γιαννούλης κι έλεγε «θα φάμε ψάρια». Διαφώνησε κι ο Θερμός μαζί του, ο Γιαννούλης τον είπε σχολαστικό. Τέλος ο Γιαννούλης κι η παρέα του έφυγαν, εγώ έμεινα. Προχωρώντας έπεσε ο Γιαννούλης στην καλύβα του Βασ. Σταύρακα ή Μπλινάρια, ήταν εκεί και ο κτηνοτρόφος Γιώργος Πανταζής απ΄ το Μοναστηράκι, ο Γιαννούλης κι η παρέα του προχωρεί για το Ιβάρι Κάκαρου κι ο Βασίλης Σταύρακας για την Αστυνομία Βόνιτσας. Ο Γιαννούλης κι οι Λευκαδίτες μετακινήθηκαν κάμποσα μέτρα απ΄ το Ιβάρι προς το Κούμαρο, όπου έφτιαξαν αμπριά μέσα σε φύκια… Την άλλη μέρα, αφήνοντας μια μέρα κενή, χωροφύλακες και αμέτρητοι οπλοφόροι, ήταν 17 Ιούνη, προχώρησαν, είδαν τις πατημασιές. Οι αντάρτες άκουσαν τα πατήματα των χωροφυλάκων και των άλλων… σηκώθηκαν… ήταν όμως πολύ αργά. Πάνω τους έπεσαν πολλά ντουφέκια και σκοτώθηκαν αμέσως: Νικ. Γαζής – Παπλαγιάννης απ΄ τη Βαυκερή, Γεράσιμος Θερμός απ΄ την Εγκλουβή, Ζώης Παπαδόπουλος, Παναγιώτης Μίνως, Τάσος Μανωλίτσης… τρέχει ο Πάνος Γιαννούλης με τον άλλο Τάσο Μανωλίτση προς Πρέβεζα για βάρκα… κολυμπούν… μπροστά τους ήταν ένα καΐκι, έκαναν το σινιάλο του ναυαγού, το καΐκι τους πήρε για τη Λευκάδα, προχώρησε, έσβησε τη μηχανή ο καΐκτζής, έκανε σινιάλο και συνεννοείται, περικυκλώθηκε το καΐκι, Ο Γιαννούλης αμέσως έπεσε στη θάλασσα, τον ντουφέκισαν, τον σκότωσαν. Ο Τάσος Μανωλίτσης τραυματίστηκε. Απ΄ τους ανθρώπους του Γιαννούλη που σώθηκαν ο Ζώης Φασόλιας προδόθηκε λίγο ύστερα στη Λευκάδα και τον σκότωσαν». |
Ο αγωνιστής Ζώης Γεωργ. Κούρτης ή Φασόλιας, απ΄ τα καλύτερα στελέχη της Αντίστασης, δολοφονήθηκε στις 29.6.47».
(Συνεχίζεται)
