Έθιμα του Δωδεκαημέρου στην Κοντάραινα Λευκάδας

Κάλαντα Πρωτοχρονιάς

Με μικρές παραλλαγές ίδια ήταν τα έθιμα του Δωδεκαημέρου στα χωριά της Λευκάδας. Αυτή τη φορά από την Κοντάραινα, όπως τα περιγράφει η Ελευθερία Πολίτη-Μελά.

«ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ-ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ

24 Δεκεμβρίου 1966
Τα παιδιά στο χωριό (Κοντάραινα) γυρίζουν και με μια «φάτνη» και τραγουδούν τα κάλαντα

(Από το ημερολόγιο του Νίκου Σκληρού)

Την παραμονή των Χριστουγέννων έφτιαχναν τα χριστοκούλουρα και το σταυρό. Στα χριστοκούλουρα έφτιαχναν με μικρά κομμάτια ζυμαριού διάφορα σχήματα, τα πρόβατα, τα αρνιά και τα βόδια. Επάνω έμπηγαν αμύγδαλα.

Την παραμονή μαζευόταν όλη η οικογένεια στο σπίτι και έκοβαν το σταυρό. Ο νοικοκύρης έβαζε το σταυρό επάνω σε ένα μπουκάλι με κρασί στη μέση του τραπεζιού. Έπιαναν όλοι το σταυρό και εύχονταν: «και του χρόνου να ΄μαστε καλά».

Τότε έρχονταν και τα παγανά. Το πρωί που σηκώνονταν, πριν κατουρήσουν, έριχναν νερό για να μην κατουρήσουν τις ψυχές. Επίσης έβαζαν σε μια θυρίδα ένα τσουκάλι με νερό, σκεπασμένο με μια πετσέτα καθώς και μια χτένα, για να πάνε να πιούνε οι ψυχές και να χτενιστούν. Την ημέρα το ένα παγανό ρωτάει το άλλο πως πέρασε. «Εγώ ηύρηκα νερό και νίφτηκα», λέει το ένα. «Εμένα με κατουρήσανε», λέει το άλλο. Το βράδυ που πήγαιναν να κοιμηθούν, μάζευαν τη στάχτη που πίστευαν ότι κυλίστηκαν τα παγανά. Αυτή τη στάχτη, καθώς και τα κόκαλα που έμενε τα Χριστούγεννα και τα Φώτα κι ακόμη τα τσόφλια από τα αμύγδαλα μαζί με τον αγιασμό τα έριχναν στα χωράφια τους.

Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς έφτιαχναν τη βασιλόπιτα. Το πρωί ανήμερα σηκώνονταν ενωρίς, κοίταζαν πρώτα τα βουνά κι έλεγαν: «Καλημέρα σας βουνά και καλή Πρωτοχρονιά, σίδερο το κεφάλι μου και κλούβιο το δικό σας». Μετά κοίταζαν το δρόμο και ανάλογα με τον άνθρωπο που θα πρωτοέβλεπαν θα πήγαινε καλά ή όχι ο χρόνος. Για να εξασφαλίσουν ότι θα δουν τους κατάλληλους ανθρώπους (νέους και υγιείς), ένας από την οικογένεια, συνήθως ο πατέρας, παραφύλαγε, πίσω από το μισάνοιχτο παράθυρο και καλούσε τους άλλους στην κατάλληλη ώρα. Επίσης, έλεγαν από το βράδυ σε ένα αγοράκι έρθει στο σπίτι τους και να τους κάμει ποδαρικό. Του έδιναν πίτα και στρούνα (χρήματα).

Το πρωί του Αγίου Βασιλείου πήγαιναν στην εκκλησία τις βασιλίτσες, μικρές σκυλοκρεμμύδες, για να τις ευλογήσει ο παπάς. Ύστερα τις πήγαιναν στο σπίτι -συνήθως τις άφηναν πάνω στο βαρέλι του κρασιού ή στο ντεπόζιτο του λαδιού- και στα κτήματά τους.

Πηγή: Ελευθερία Πολίτη-Μελά, Κοντάραινα Λευκάδας άλλοτε και τώρα, Έκδοση του Δήμου Απολλωνίων Λευκάδας, Αθήνα, 2000
_______________________________________
Σχετικά:
«Χρονιάρες μέρες…» Ήθη και Έθιμα του Δωδεκαημέρου
Παραδοσιακή συνταγή για την Λευκαδίτικη λαδόπιτα (βασιλόπιτα)