«Χρονιάρες μέρες…» Ήθη και Έθιμα του Δωδεκαημέρου

«Χρονιάρες μέρες…». Ήθη και Έθιμα του Δωδεκαημέρου στους Τσουκαλάδες Λευκάδας καθώς και στα περισσότερα χωριά της Λευκάδας, όπως τα περιγράφει ο Χρίστος Γ. Ροντογιάννης, Συνταξιούχος Δάσκαλος:

«Τα ήθη και τα έθιμα που αναφέρονται παλιά στις χρονιάρες ημέρες, παραμένουν από γενιά σε γενιά νοσταλγικά παιδικά βιώματα. Και η παιδική ηλικία, ως ηλικία της αθωότητας τα φαντασιώνει με ομορφιά και καλοσύνη.

Την παραμονή των Χριστουγέννων μια λαχταριστή ευωδιά σκορπούσαν οι φούρνοι, που έψηναν τις βλάχες και τα χριστόψωμα. τα παιδιά περίμεναν να βγει η ζεστή βλάχα (είδος ψωμιού) να κόψουν ένα αγκαθό, να κάνουν σ΄ αυτόν λόμπα, να τον γεμίσουν με λάδι και το έτρωγαν με όρεξη. Το βράδυ της παραμονής το χριστόψωμο χαράσσονταν σε σχήμα σταυρού. Τοποθετούνταν επάνω σε μπουκάλι με κρασί και όλη η οικογένεια έπιανε το χριστόψωμο να κοπεί σε τμήματα και έπαιρνε καθένας το κομμάτι του, αναφωνώντας όλοι τους «χρόνια πολλά». Ανήμερα πολύ πρωί στην εκκλησιά κόσμος πολύς, γιορταστικά ντυμένος, σεμνός κι ειρηνικός κόσμος, που τον γοήτευε η καμπάνα, η φωτοχυσία κι η ψαλμωδία.

Αυτή την ημέρα την περίμενε κι ο παπάς του χωριού, πιο πολύ απ΄ όλους. Δεν είχε μισθό τότε ο παπάς και περίμενε την «προαίρεση». Έτσι έλεγαν την προαιρετική εισφορά των ενοριτών στον ιερέα τους.

Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς οι φούρνοι -κι ήσαν πολλοί τότε- ξανά στις δόξες τους. Η χτυπητή μυρουδιά της βασιλόπιτας απλωνόταν παντού.

Ανήμερα και μέχρι το μεσημέρι τα παιδιά στο σπίτι. Περίμεναν το νουνό τους, τους θείους, τον παππού, που το είχαν συνήθεια την ημέρα αυτή να επισκέπτονται τα συγγενικά σπίτια, να εύχονται «καλή χρονιά» και να κάνουν στρούνες στα παιδιά. Μάζευαν τα παιδιά δραχμές, δίφραγκα και καμιά φορά τάλιρα και το απόγευμα, αν το επέτρεπε ο καιρός, μαζεύονταν σε αλάνες και έπαιζαν τ΄ αψήλου. Το έθιμο αυτό το είχαν και οι μεγάλοι.

Την ημέρα των Φώτων, μετά τον αγιασμό: «Πήγαινε, παιδί μου, ν΄ αγιάσεις τα σπαρτά». Και τα παιδιά έτρεχαν με χαρά και λέγοντας το απολυτίκιο «Εν Ιορδάνη…», ράντιζαν τα σπαρτά, τις ελιές, τους κήπους.

Τα κοκόρια κι οι κότες τις ημέρες αυτές λιγόστευαν. Ήταν το μόνο κρέας που μπορούσαν να έχουν οι περισσότερες οικογένειες.

Την νύχτα τ΄ Άι-Γιαννιού τα παιδιά την ήθελαν αξημέρωτη. Θα πήγαιναν σχολείο, εκεί που τότε έπεφτε ξύλο. Η επόμενη μέρα όμως ξημέρωνε, καθώς και οι επόμενες και περίμεναν το Πάσχα να ξανάχουν διακοπές και να χαρούν…».

Πηγή: Χρίστος Γ. Ροντογιάννης, Λαογραφικά στοιχεία των Τσουκαλάδων, Αθήνα, 2001
________________________________
Σχετικά:
Παραμονή Χριστούγεννα (Ήθη και έθιμα Χριστουγέννων) (Της Κωνσταντίνας Γεωργακάκη) (2015)
Τ΄ Αϊ-Βασιλειού με τους σέμπρους – Μέρος Πρώτο (Έθιμα Πρωτοχρονιάς) (Της Κωνσταντίνας Γεωργακάκη) (2015)
Τ΄ Αϊ-Βασιλειού με τους σέμπρους – Μέρος Δεύτερο (Της Κωνσταντίνας Γεωργακάκη) (2015)
Έθιμα και κάλαντα Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς από τον Άγιο Πέτρο Λευκάδας (2013)
Παραδοσιακή συνταγή για την Λευκαδίτικη λαδόπιτα (βασιλόπιτα) (2013)
Μια μικρή αναφορά σε Χριστουγεννιάτικα ήθη και έθιμα (Tης Ιωάννας Κόκλα) (2011)