Το πρινοκόκκι, μια πλουτοπαραγωγική άλλοτε πηγή του δρυοδάσους των Σκάρων

Με άκρως ενδιαφέρουσες εισηγήσεις η ημερίδα του Συλλόγου Επαγγελματιών Νικιάνας για τους Σκάρους

Πρινοκόκκι στο δρυοδάσος των Σκάρων

Πήγε για πρινοκόκκι! Η φράση αυτή μου έχει μείνει αμυδρά από τα παιδικά μου χρόνια στο χωριό μου, τα Κολυβάτα Αλεξάνδρου στους δυτικούς πρόποδες του δάσους των Σκάρων. Λεγόταν για κάποιον που εξαφανίζονταν για ώρες χωρίς να γνωρίζει κανείς που έχει πάει. Πάντα ρωτούσα, μετά από πολλά χρόνια, χωρίς να γνωρίζω και την ακριβή προφορά της λέξης, τι στο καλό ήταν αυτό το πρινοκόκκι. Το νήμα όμως είχε πια χαθεί και έτσι δεν ήταν κανείς σε θέση να μου δώσει κάποιες πληροφορίες. Η φράση αυτή είχε, μάλλον, να κάνει, όπως συνάγω σήμερα, με το κοπιαστικό και πολύωρο μάζεμα του πρινοκοκκιού κάποτε στο δάσος των Σκάρων, στις υπώρειες του οποίου είναι κτισμένο το χωριό μου.

Οι γεμάτοι με πουρνάρια (Quercus coccifera) λόγγοι των Σκάρων

Η απορία μας λύθηκε τελικά χθες το βράδυ από την κ. Αναστασία Β. Γαζή, δασολόγος στο επάγγελμα και συγγραφέας του βιβλίου «Ένα δάσος θυμάται», με υπότιτλο «Το δάσος των (Σ)κάρων της Λευκάδος στη νεότερη ελληνική ιστορία (14ος-20ος αι.) από την επιβλητική θέση του παρελθόντος στην αφάνεια του παρόντος», εκ των εισηγητών της άκρως ενδιαφέρουσας ημερίδας με τίτλο «Σκάροι. Ένα δάσος θυμάται, ένα δάσος ελπίζει», που διοργάνωσε με επιτυχία το βράδυ του Σαββάτου 22 Απριλίου 2017 στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Λευκάδας ο Σύλλογος Επαγγελματιών και Προστασίας Περιβάλλοντος Νικιάνας. Η κ. Γαζή είχε την ευκαιρία να παρουσιάσει μια σειρά νέα στοιχεία, αποτέλεσμα της έρευνάς της στο Ιστορικό Αρχείο Λευκάδας, που δεν συμπεριλαμβάνονται στην πρώτη έκδοση του βιβλίου της.

Η εισηγήτρια για το δάσος των Σκάρων κ. Αναστασία Γαζή, δασολόγος

Η κ. Γαζή επανέφερε την πρότασή της για την ανακήρυξη του δρυοδάσους των Σκάρων ως «Μνημείο της Φύσης» για μια σειρά λόγους (ιστορικούς, αισθητικούς, περιβαλλοντικούς κ.ά.) που καλύπτουν τις προϋποθέσεις του νέου Νόμου 3937 του 2011 (Δες εδώ) για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Αυτό που, όπως είπε, απαιτείται να γίνει είναι να υποβληθεί το αίτημα (από πολίτες, συλλόγους, το Δήμο ή την Περιφέρεια) στον ΓΓ της οικίας Αποκεντρωμένης Διοίκησης.

Βελανιδιά στους Σκάρους με περίμετρο 6.90 μ.

Είναι χαρακτηριστικό ότι μετρήθηκε στο δάσος των Σκάρων δέντρο Αριάς με περίμετρο 1,50 μ., που σημαίνει ότι είναι άνω των 200 ετών, όπως μετρήθηκε επίσης δρυς (ρουπάκι) με περίμετρο 6.90 μ. (μας είχε μιλήσει γι΄ αυτό κάποτε ο μπάρμπα Λάκης Κολυβάς – Μπερδεμπές που είχε τη στάνη του παραδίπλα και μάλλον είναι αυτή στην πιο πάνω φωτογραφία που είχαμε φωτογραφήσει παλιότερα) και ύψος άνω των 20 μ., ενώ η αρχαιότερη δρυς της Ευρώπης με περίμετρο 7.06 μ. βρίσκεται στην Ήπειρο και θεωρείται ότι έχει ηλικία 1.300 ετών. Οπότε εύκολα βγαίνει το συμπέρασμα ότι η συγκεκριμένη στη θέση «Μουσταφά» των Σκάρων θα είναι μόλις κάποιους αιώνες νεώτερη, δηλαδή 900-1.000 ετών. Αλλά και τα περισσότερα ρουπάκια στους Σκάρους έχουν περίμετρο γύρω τα 5.00 μ., που παραπέμπει σε ηλικίες άνω των 400-500 ετών.

Ο έτερος εισηγητής, ο Πρωτ. Γεράσιμος Ζαμπέλης, συγγραφέας του ανέκδοτου βιβλίου «Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Σκάρων Αλεξάνδρου» παρουσίασε με τη σειρά του ενδιαφέροντα στοιχεία για την ιστορία του Μοναστηριού, καταρρίπτοντας συνάμα τα μυθεύματα του «ιστορικού» Δ. Πετριτσόπουλου περί ίδρυσης της Μονής το 1611, που αναπαρήγαγαν αβίαστα στη συνέχεια επιφανείς ερευνητές της τοπικής μας ιστορίας, όπως ο Κωνσταντίνος Μαχαιράς και ο Πάνος Ροντογιάννης. Γι΄ αυτά όμως θα επανέλθουμε, χρόνου επιτρέποντος.

Χαιρετισμούς στην ημερίδα απηύθυναν ο εκπρόσωπος της Μητρόπολης Αρχιμ. Ιωαννίκιος Ζαμπέλης, ο Αντιπεριφερειάρχης Λευκάδας κ. Θεόδωρος Χαλικιάς, ο Αντιπρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου κ. Σπ. Αρβανίτης, που εκπροσώπησε το Δήμο Λευκάδας, και ο πρόεδρος του Τοπικού Συμβουλίου της τοπικής κοινότητας Αλεξάνδρου κ. Σπ. Νίκας.

Ο εισηγητής για το Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου Πρωτ. Γεράσιμος Ζαμπέλης

Στο πριοκόκκι τώρα, που πάντα το είχαμε κατά νου. Το φωτογραφήσαμε μόλις πριν δυο μέρες στους Σκάρους – την πρώτη φορά το είχαμε φωτογραφήσει πριν λίγα χρόνια, λόγω του γεγονότος του ότι μας είχε κινήσει τότε την περιέργεια, στην περιοχή «Πετροσέλινα» των Σκάρων. Μια, λοιπόν, από τις πλουτοπαραγωγικές πηγές του δρυοδάσους των Σκάρων κάποτε, πέρα από το ξύλο της βελανιδιάς και τη χρήση του καρπού της, του βελανιδιού (κύπελλο του καρπού), ως δεψικό υλικό στη βυρσοδεψία, ήταν το πριοκόκκι (ή κερμέζι όπως λέγεται αλλού), που χρησίμευε ως κόκκινη βαφή για τα μαλλιά και τα μετάξια. Δημιουργείται όταν ένα έντομο, ο κέρμης ο βαφικός (Cocus ilicis) όπως αποκαλείται, εκκολάπτει τα κόκκινα αυγά του στα νέα φύλλα του πουρναριού (Quercus coccifera).

Όπως σημειώνει στο άνω βιβλίο της η κ. Γαζή, οι χωρικοί συγκέντρωναν τους κόκκους προτού εκκολαφθούν τα αυγά, τους έβρεχαν με ξύδι και κρασί και τους στέγνωναν στον ήλιο. Είναι χαρακτηριστικό επίσης ότι ο βαφικός κόκκος ήταν γνωστός από την αρχαιότητα και υπάρχουν σχετικές αναφορές στον Θεόφραστο, τον Διοσκουρίδη και τον Παυσανία. Από τον κόκκο μάλιστα αυτό προήλθε και η ονομασία του ονόματος κόκκινο. Όσο ζεις μαθαίνεις…

Ο πρόεδρος του Συλλόγου Επαγγελματιών Νικιανας κ. Στέφανος Μανωλίτσης

Η κ. Γαζή έκανε μεταξύ άλλων μνεία και σε ένα ναυλοσύμφωνο του 1638, που συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο του Ηλία Κολοβού «Οθωμανικές πηγές για τη νεώτερη ιστορία της Λευκάδας» (Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 2013), το οποίο και παραθέτουμε.

«Στις 15 Τζεμαζιουλάχιρ του έτους 1048 (24 Οκτωβρίου 1638), ο Γιώργος Αρματάς Ρεΐς, από τους καπετάνιους της Αγίας Μαύρας, συμφωνεί (με τους καταγεγραμμένους κάτωθι) εμπόρους (bazirganlar) από τη Μεθώνι (Moton) να κινήσει με το θέλημα του Θεού (Allah emriyle) το πλοίο του με προρισμό την Τυνίδα (Tunus). Οι έμποροι και ο καπετάνιος συμφωνούν να μην πλεύσει σε άλλο λιμάνι. Συμφωνούν (στις εξής τιμές): Τρία γρόσια και δέκα άσπρα για το καντάρι του μεταξιού [δυσανάγνωστη λέξη]· τρία γρόσια για κάθε καντάρι πρινοκόκκι· δύο γρόσια για τον καπνό· τρεις ρουπίες για κάθε βαρύ καντάρι μέλι, πετιμέζι και τυρί· ας είναι γνωστό. Και όποιος δίνει ναύλο πέντε γρόσια να μην δίνει ναύλο κατά κεφαλή· οι επιβάτες (yolci) να δίνουν ναύλο δύο γρόσια· οι έμποροι ναύλο κατά κεφαλή ένα γρόσι· για κάθε στάμνα (desti) από δέκα άσπρα, και για κάθε μισή στάμνα από πέντε άσπρα. Ιδού το όλον.»

Ο εκπρόσωπος της Μητρόπολης Αρχιμ. Ιωαννίκιος Ζαμπέλης

Ο Αντιπεριφερειάρχης Λευκάδας κ. θεόδωρος Χαλικιάς

Ο Αντιπρόεδρος του ΠΚ κ. Σπ. Αρβανίτης που εκπροσώπησε το Δήμο Λευκάδας

Η άγουσα τα άνθη κ. Ιωάννα Καββαδά

Κι ένα αμιγές Αλεξανδρίτικο πηγαδάκι λίγο πριν το ξεκίνημα της εκδήλωσης