Στις φυλακές της Λευκάδας (του Β. Κωτούλα)
Μια εκδήλωση ιστορικής και πολιτικής μνήμης
Του Βασίλη Κωτούλα
Στη Λευκάδα ιδρύθηκε και λειτουργεί από το 2011 το «Σωματείο Αποκατάστασης Ιστορικής Μνήμης» με ενδιαφέρουσα δράση, που θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα για όλες τις πόλεις όπου υπάρχουν και υπήρξαν φυλακές.
Οι στόχοι του σωματείου «ΜΝΗΜΩΝ» Λευκάδας είναι να συγκεντρώσει υλικό για την ιστορία των φυλακών, να καταγράψει τους πολιτικούς κρατούμενους που πέρασαν απ΄ τις φυλακές, τη δράση και τη ζωή τους, να στήσει μνημείο προς τιμή τους στο σημείο όπου ήταν φυλακές. Γκρεμίστηκαν τη δεκαετία του ’80 και στον χώρο τους κατασκευάστηκαν τα δικαστήρια. Τώρα λειτουργεί ήδη εκεί, δίπλα στα δικαστήρια, ο «Χώρος Ιστορικής Μνήμης Πολιτικών Κρατουμένων Φυλακών Λευκάδας», χώρος όπου γίνονται εκδηλώσεις, εκθέσεις και υπάρχουν και τα γραφεία του σωματείου. Καλό θα ήταν αν όλη αυτή η δραστηριότητα εντασσόταν στην προοπτική δημιουργίας μουσείου της ιστορίας πολλών δεκαετιών των φυλακών.
Στο πλαίσιο των παραπάνω δραστηριοτήτων του το σωματείο κάλεσε πολιτικούς κρατουμένους της περιόδου της δικτατορίας 1967 – 1974 σε εκδήλωση που έγινε στην επέτειο των πενήντα ενός χρόνων από την επιβολή της δικτατορίας. Παραβρεθήκαμε και μιλήσαμε στην εκδήλωση, ο Βασίλης Μπαλωμένος, ο Θανάσης Καρίνος, ο Γιάννης Στρατής κι εγώ. Στην εκδήλωση έστειλαν μηνύματα και οι κρατούμενοι Δουβίτσας και Καλαφάτης.
Οι φυλακές την εποχή της δικτατορίας
Στην αρχική ομιλία μου αναφέρθηκα συνοπτικά στα όσα προηγήθηκαν πριν φτάσουμε στη δικτατορία, στις ιστορικές, πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις, στην αντίσταση κατά της γερμανικής κατοχής, στον εμφύλιο, όπου οι Άγγλοι έκαναν τα πάντα να μας οδηγήσουν και μας οδήγησαν. Στόχος τους ήταν να συντρίψουν με τη βία το μεγάλο ΕΑΜικό κίνημα και να επανεγκαθίδρυαν το προηγούμενο βασιλικό καθεστώς.
Αναφέρθηκα στους αγώνες της δεκαετίας του ’50 και του ’60 για να κλείσουν οι πληγές του εμφυλίου, για την εγκαθίδρυση μιας πραγματικής δημοκρατίας, που θα καθιστούσε άκυρα τα σχέδια των επίδοξων δικτατόρων, αναφέρθηκα στη δράση των παρακρατικών οργανώσεων εκείνης της εποχής και στο κίνημα των Λαμπράκηδων (εμένα για την προδικτατορική κυρίως δράση μου ως στέλεχος στη ΔΝΛ με συνέλαβαν στα Γιάννενα στις 22 Απριλίου του 1967 και με οδήγησαν στις φυλακές Λευκάδας, από εκεί στην εξορία στη Γυάρο, σε συνέχεια στο στρατοδικείο στα Γιάννενα, απ΄ εκεί στις φυλακές Τρικάλων, Αίγινας και πάλι Λευκάδας και πάλι στην Αίγινα, Αβέρωφ και τέλος στον Κορυδαλλό) και στη σύντομη «άνοιξη» της δημοκρατίας που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του ΄60, στο πώς και γιατί και ποιοι είχαν ευθύνες που τα τανκς του Παπαδόπουλου ανέκοψαν εκείνη τη δημοκρατική πορεία.
Αναφέρθηκα σε όλους εκείνους που ανέχθηκαν τη συνωμοτική δράση του Παπαδόπουλου πριν τη δικτατορία, θύμισα την προφητική ομιλία του Ηλιού στη βουλή για τη δράση και τους σκοπούς εκείνης της φασιστικής συμμορίας του Παπαδόπουλου μέσα στον στρατό, στην έκκληση που ο Ηλιού έκανε για τον εκδημοκρατισμό του στρατού, για την απαλλαγή του από τα φασιστικά καρκινώματα και επέμεινε ότι όσο έμειναν στο στράτευμα θα μπορούσε κάποια στιγμή να έκαναν εκείνα ακριβώς έκαναν τελικά την 21η Απριλίου 1967.
Βοήθησε και αναπτύχθηκε αυτή η συζήτηση στην εκδήλωση η παρουσία και η ομιλία του Θ. Καρίνου, ο οποίος καταδικάστηκε το 1965 από τον ίδιο τον Παπαδόπουλο με τη γνωστή προβοκάτσια που οργάνωσε στον Έβρο και παρέπεμψε για δήθεν δολιοφθορά στο στρατοδικείο αριστερούς φαντάρους, μαζί μ’ αυτούς και τον Θ. Καρίνο, που ήταν στέλεχος προδικτατορικά της νεολαίας.
Ο Β. Μπαλωμένος στη δική του παρέμβαση αναφέρθηκε αναλυτικά στην προδικτατορική δράση, στην αντιστασιακή δράση εναντίον της δικτατορίας, στη σύλληψή του και την καταδίκη του από το στρατοδικείο, στις άθλιες συνθήκες που επικρατούσαν στη Φυλακή, στους αγώνες και στις προσπάθειες που κάναμε για να καλυτερέψουμε τη ζωή μας, να στηθούν, όπως και στήθηκαν, μαγειρεία που δεν υπήρχαν.
Ο Θ. Καρίνος και ο ίδιος ήταν «αρχιμάγειρες» και, όταν συνοδεία φυλάκων πήγαιναν να ψηθούν οι λαμαρίνες με το φαγητό στους φούρνους, έξω από τη φυλακή, περιέγραψαν πώς εκφραζόταν απέναντί τους η αλληλεγγύη και η συμπάθεια των Λευκαδιτών. Ο Γιάννης Στρατής, στέλεχος του προδικτατορικού φοιτητικού και νεολαιΐστικου κινήματος, αναφέρθηκε κι αυτός στις συνθήκες της δύσκολης καθημερινότητάς μας στις φυλακές της Λευκάδας, στους αγώνες να κλείσουν οι φυλακές, στην επίσκεψη αντιπροσωπείας του Ερυθρού Σταυρού, που ήλθε μετά από προσπάθειές μας, και στην έκθεση που έκανε για την ακαταλληλότητα των φυλακών και, έτσι, τα καταφέραμε και μετά από τέσσερις περίπου μήνες (Σεπτέμβριος – Δεκέμβριος 1968) μας πήγαν στις φυλακές της Αίγινας.
Στον διάλογο που κάναμε μεταξύ μας συμπληρώσαμε ο ένας τον άλλο καταθέτοντας τις μνήμες μας από τη ζωή μας στις φυλακές. Ο Γ. Στρατής διάβασε και τον κατάλογο των ονομάτων των πολιτικών κρατουμένων και αναφέρθηκε αναλυτικά στα προγράμματα μόρφωσης, μαθημάτων και αυτομόρφωσης που κάναμε στις φυλακές.
Η καλλιέργεια της ιστορικής μνήμης
Στην τελευταία μου παρέμβαση συγχάρηκα τους ιδρυτές του σωματείου για τη δράση τους και τόνισα την τεράστια σημασία που έχει η δράση τους αυτή. Απώτερος στόχος της θα μπορούσε να είναι η δημιουργία ακόμα και μουσείου φυλακών συγκεντρώνοντας κάθε είδους ιστορικά τεκμήρια που αφορούν τις φυλακές Λευκάδας. Εννοείται ότι οι προσπάθειές τους αυτές θα πρέπει να στηριχθούν απ’ όλους του τοπικούς φορείς της κοινωνίας και της πολιτείας. Υπογράμμισα ότι η ιστορία των φυλακών με τα κάθε λογής τεκμήρια που συγκεντρώνονται και θα συγκεντρωθούν, θα αποτελούν τεράστιας σημασίας πηγή γνώσης και κριτικής καλλιέργειας της μνήμης, είναι και θα είναι ουσιαστικό περιεχόμενο για τη δημιουργία ώριμων και συνειδητοποιημένων πολιτών. Χώροι με τέτοια τεκμήρια πρέπει να είναι σημεία αναφοράς, επισκέψιμα απ’ όλους τους πολίτες και ιδίως από τα σχολεία της κάθε περιοχής.
Η πολυδιάστατη και κριτική κατανόηση του σήμερα, των συνθηκών όπου ζούμε και οι αγώνες για αλλαγές προς το καλύτερο προϋποθέτουν τη γνώση του χθες, του προχθές και του μακρύτερου παρελθόντος. Η πρόσφατη και η παλιότερη ιστορία γέννησαν το σήμερα, και το σήμερα εκκολάπτει τους όρους και τις δυναμικές που θα μας οδηγήσουν στο αύριο.
Στην ομιλία μου στην εκδήλωση ιδιαίτερη αναφορά έκανα στο περιστατικό με την επίσκεψη στη φυλακή της Λευκάδας, τις πρώτες μέρες της δικτατορίας, του περιβόητου Σκαλούμπακα, διοικητή και αρχιβασανιστή στη Μακρόνησο και στα όσα μας είπε για να μας τρομοκρατήσει και να δικαιολογήσει το πραξικόπημα της φασιστικής συμμορίας του Παπαδόπουλου, στην οποία συμμορία ανήκε κι αυτός. Ανέφερα επίσης και την παλληκαρίσια και αποστομωτική απάντηση, ιδιαίτερα σε θέματα πατριωτισμού, που του έδωσε ο τότε βουλευτής της ΕΔΑ της Λευκάδας, ο Ξενοφώντας Γρηγόρης, ο γιατρός των φτωχών όπως είχε καταγραφεί στη Λευκάδα. Είχα το «προνόμιο» να με περάσουν, ως κρατούμενο, δύο φορές από τις φυλακές Λευκάδας.
Οι φυλακές ως σωφρονιστικά ιδρύματα
Στο μεταξύ, οι φυλακές της Λευκάδας γκρεμίστηκαν, αλλά η ιστορία τους και τα τεκμήρια τους, οι κατηγορίες των χιλιάδων ανθρώπων που «φιλοξένησαν», που «σωφρόνισαν» (σωφρονιστικά ιδρύματα τα ονομάζει η κυρίαρχη κρατική ιδεολογία και ορολογία) είναι σημαντικός καθρέφτης για τη γνώση και τη κατανόηση της περιοχής και της εποχής όπου υπήρξαν οι φυλακές. Αντιπροσωπεύουν εικόνες της κοινωνίας και πάντα καθρεφτίζουν την ποιότητα των εκάστοτε θεσμών της εξουσίας.
Οι φυλακές σε περιόδους δικτατορικών καθεστώτων μετατρέπονται σε κολαστήρια για τους πολιτικούς κρατουμένους. Τέτοιες ήταν οι φυλακές για τους πολιτικούς κρατουμένους στην περίοδο της δικτατορίας. Αλλά σε περιόδους δημοκρατίας και ελευθερίας η ποιότητα της λειτουργίας των φυλακών, η εκπλήρωση της ουσιαστικής αποστολής τους, είναι, πρέπει να είναι, τόσο η τιμωρία των εγκληματιών και η ικανοποίηση του αισθήματος περί δικαίου του λαού και η δήμευση της κλεμμένης περιουσίας τους όσο και η προστασία της κοινωνίας απ’ τη συνέχιση της εγκληματικής δράσης των κάθε λογής οργανωμένων και μαφιόζικων κυκλωμάτων.
Ενώ για το μεγάλο αριθμό των φυλακισμένων μικροπαραβατών και κοινωνικών ναυαγίων ο κύριος σκοπός των φυλακών θα πρέπει να είναι ο σωφρονισμός και η επαναδιαπαιδαγώγησή τους και η ανάκτησή τους στους κόλπους της κοινωνίας ως υπεύθυνων πολιτών. Στο βαθμό που οι φυλακές εκπληρώνουν αυτό τον τελευταίο σκοπό, δεν δικαιώνουν μόνο το όνομά τους ως σωφρονιστικά ιδρύματα, αλλά φωτογραφίζουν και την ποιότητα της δημοκρατίας και της πολιτείας. Και σήμερα, που δεν έχουμε καθεστώς χούντας και δικτατορίας, δεν πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα ευχαριστημένοι από την ποιότητα και το έργο που προσφέρουν τα λεγόμενα σωφρονιστικά μας ιδρύματα. Η πρόσφατη περίπτωση της ιστορίας, της περιπέτειας και της απόρριψης του αιτήματος του κρατουμένου Βασίλη Δημάκη για εκπαιδευτική άδεια δεν περιποιεί τιμή για το σωφρονιστικό μας σύστημα, τους θεσμούς και τους αρμοδίους που το λειτουργούν.
Πηγή: Εφημερίδα «Η Εποχή»
(Ο σύνδεσμος μας στάλθηκε από αναγνώστη μας)
