Δύο περίπου χρόνια θα διαρκέσουν οι εργασίες αναστήλωσης του ιστορικού ναού του Αγίου Μηνά στην πόλη της Λευκάδας
Όσο κι αν ακούγεται παράξενο κοντά στα δύο χρόνια θα διαρκέσουν οι εργασίες αποκατάστασης του ιστορικού ναού του Αγίου Μηνά, σύμφωνα και με τα λεγόμενα του εφημέριου π. Δημητρίου Χριστόπουλου. Οι εργασίες έχουν ξεκινήσει ήδη στο εσωτερικό της εκκλησίας, ενώ έχουν στηθεί και οι σκαλωσιές περιμετρικά. Ανάδοχος του έργου αναστήλωσης είναι η εταιρεία ΕΡΓΟΣΥΝ ΑΤΕ με έδρα την Αθήνα.
Αυτό ίσως να έχει να κάνει και με τις χρονοβόρες διαδικασίες που διέπουν τις εποπτεύουσες αρχαιολογικές υπηρεσίες, αφού -και ορθά- όπως και οι περισσότερες παλιές εκκλησίες στην πόλη της Λευκάδας (Γενέσιο της Θεοτόκου [Παναγία των Ξένων], Παντοκράτορας, Άγιος Σπυρίδων, Άγιος Χαράλαμπος, Άγιος Δημήτριος, Άγιος Γεώργιος, Άγιος Νικόλαος και Άγιοι Ανάργυροι) έτσι και ο Άγιος Μηνάς είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος από το 1962 με το υπ΄ αριθμό 473, τεύχος δεύτερον, της 17ης Δεκεμβρίου 1962, ΦΕΚ.
Σύμφωνα με μια παλιά μελέτη που βρήκαμε για την αποκατάσταση του σεισμόπληκτου ναού -δεν γνωρίζουμε αν είναι ακόμη εν ισχύ ή αν έχει εν τω μεταξύ αλλάξει κάτι-, που είχε συνταχθεί από τον πολιτικό μηχανικό κ. Χάρη Αποστολόπουλο, η έγκριση δινόταν την εποχή εκείνη από την Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων (ΔΑΒΜΜ) του ΥΠΠΟΑ με τους εξής όρους:
1) Εάν από τις διερευνητικές τομές αποδειχθεί ότι χρειάζεται υποθεμελίωση, να υποβληθούν στην ΔΑΒΜΜ σχέδια πρότασης για έγκριση. 2) Να εφαρμοστεί το προτεινόμενο από τη μελέτη διάζωμα, ασχέτως αν υπάρχει παλαιό ή όχι. 3) Οι τελικές συνθέσεις των ενεμάτων και κονιαμάτων να υποβληθούν στην ΔΑΒΜΜ για έγκριση. 4) Να ληφθούν ιδιαίτερα μέτρα, κατά την εκτέλεση των εργασιών, για την προστασία του ξυλόγλυπτου τέμπλου και των λοιπών ξύλινων στοιχείων του ναού. Αν κριθεί αναγκαίο, να υποβληθεί στη συνέχεια μελέτη συντήρησης για τα παραπάνω στην αρμόδια Διεύθυνση. 5) Οι διερευνητικές τομές για τον έλεγχο της θεμελίωσης του Ναού, οι εκσκαφές στο εσωτερικό για τη βελτίωση του ηλεκτρικού δικτύου καθώς και όποιες άλλες εκσκαφές απαιτηθούν κατά την διάρκεια των εργασιών να γίνουν με την παρουσία αρχαιολόγου της 22ης ΕΒΑ. Επίσης, οι εργασίες να εκτελεστούν με την εποπτεία της 22ης ΕΒΑ.
Όπως φαίνεται και στην πιο πάνω παλιά φωτογραφία στη δυτική πλευρά της εκκλησίας υπήρχε ένα κομψό κυματοειδές αέτωμα που δεν σώζεται σήμερα. Ανάλογο αέτωμα έχουμε προσέξει να έχει μόνο ο ναός του Παντοκράτορα, στην πρόσοψή του προς τον κεντρικό πεζόδρομο (παζάρι). Δεν θα ήταν άσχημο με την ευκαιρία της αναστήλωσης να αποκατασταθεί.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1970, μαθητής τότε του Γυμνασίου, έτυχε να γίνω αυτόπτης μάρτυρας της πυρκαγιάς που είχε ξεσπάσει στο εσωτερικό της εκκλησίας. Καθόμουν στο απέναντι καφενείο του μπάρμπα Άγγελου (Γαντζία) -έμενα λίγο πιο κάτω στου Μπάμπη του Μακρυγιώργου- και θυμάμαι ακόμη τις φλόγες να ξεπηδούν από το κυκλικό παράθυρο πάνω από την δυτική πόρτα, όπως και τον μπάρμπα Άγγελο, που θα πρέπει να ήταν πολύ θεοσεβούμενος, να στέκεται στην πόρτα του καφενείου, να σταυροκοπιέται και κάτι να ψιθυρίζει, σαν προσευχή.
Ο ναός ανοικοδομήθηκε στις σημερινές του διαστάσεις το 1724. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του, έργο ζακυνθινών τεχνικών, είναι εξαιρετικό. Τα δεσποτικά, τα βημόθυρα, οι εικόνες στα θωράκια του τέμπλου, το δωδεκάορτο, οι Απόστολοι κι ο Εσταυρωμένος στο αέτωμα του τέμπλου είναι έργα του Κρητικού Κωνσταντίνου Κονταρίνη, που πιθανολογείται ότι ήρθε στη Λευκάδα το 1684 μαζί με άλλους συντοπίτες του πρόσφυγες.
Οι εικόνες της «ουρανίας» του ναού, έργα του διάσημου ζωγράφου Νικόλαου Δοξαρά, καταστράφηκαν το 1976 από την πυρκαγιά που προαναφέραμε. Τα σημερινά αντίγραφα είναι έργα του ζωγράφου Θεμιστοκλή Καρφάκη.
Αντιπνευματικότερη και περισσότερο άτεχνη Ουρανίσ μαζί και δεν μπορούσε να γίνει στην θέση της κατεστραμένης σπ την πυρκαγιά.
Και επειδή από μια εποχή κσι πέρα όλα υποβλήθηκαν σε έναν αναβιβασμό του φολκλόρ τις περισσότερες φορές ίδιο της δημιουργικής αμηχανίας , για τούτο και προέκυψε η τωρινή Ουρανία και άλλες εικόνες στον ναό του αυτοανακυρηχθένα ζωγράφου ( ο κάθε ένας χρόνια στην Ελλάδα δήλωνε και δηλώνει ότι θέλει πώς είναι) , που όχι μόνο δεν είναι Επτανησιακή αγιογραφική ζωγραφική τέχνη ,αλλά δεν είναι ούτε λαική ζωγραφική. Και αγριεύουν τον εισερχόμενοβστον ναό μέχρι καταργούν την ίδια την αίσθηση ναού αν κάποιος αποβάλλει την αρχέτυπη και βιωμένη εμπειρία ( όσο γίνεται ) ότι εισέρχεται σε Επτανησιακό ή γενικά σε ναό.
Αν ο εισερχόμενος απ το παζάρι στην Εκκλησία του Αγίου Μηνά
μπαίνοντας στρέψει το βλέμμα του αριστερά πρός τον γυναικονήτη ή κυτάξει πάνω νοιώθει το αίσθημα της άτεχνης προχειρότητας της περίεργης εξόχως άτεχνης και πρόχειρης και χωρίς θεολογικό υπόβαθρο για ναό ζωγραφικής -και δη επτανησιακό ναό.Εν αντιθέσει με το αγιογραφικό κάλος και θεολογικό βάθος αποπέμπει το πρόσθιο μέρος του ναού με το τέμπλο ώς σύνθεση, τις εξαίσιες δεσποτικάς εικόνες, και την δομή διαστάσεις ένταξη κσι αγιογραφία του Δωδεκάρτου.Η πνευματικότητα και η επίκληση κσι η αναφορά στο θείο εδώ συμβολίζεται και εξυπηρετείται από το τέμπλο που φτάνει έντεχνο ώς την οροφή του ναού , όπως και σε άλλες εκκλησίες της Επτανήσου.Η συνέχεια αυτής της επίκλησης του θείου -με το σκαλισμένο τέμπλο ώς τον ουρανό- οφείλει να συνεχίζεται ώς σήμανση του θείου εκ του Ουρανού ( η ουράνια διάσταση εξ ου και η Ουρανία ώς ζωγραφική στο κέντρο του ταβανιού των Επτανησιακών εκκλησιών).Μαι και με τις άλλες αγιογραησεις τστα άκρα του ταβανιού που υποστηρίζουν την όλη σρχιυεκτονική μονόκλητη σύνθεση των εκκλησιών της Επτανήσου, έναντι της μετέπειτα με τρούλο Ελληνικής ναοδομίας που ισοπέδωσε καταστροφικά σε όλη την Ελλάδα κάθε αίσθηση χαρακτηριστικών εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής.
Και μαζί και η γενικευμένη εδώ και χρόνια προοδευτικά η λεγόμενη βυζαντινή αγιογράφηση ( ψευτοκατασκευάσματα εκτός τόπου και χρόνου αν λάβει υπ όψιν του τα σιτήματα του Φώτη Κόντογλου για την Ανατολική Αγιογραφία) , που το μόνο που κάνουν είναι να υπονομεύουν το ίδιο το αίσθημα πίστης των ανθρώπων και να μετατρέπουν τους ναούς σε παράθεση χρωμάτων εσωτερικά για να συμπληρωθούν εξωτερικά με τα γενικευμένα προκλητικά ώς κοινωνική λειτουργία κσταστροφής του χώρου και των τοίχων, γκράφιτι.
Η αποκατάσταση του κυματοειδούς αετώματος μαχί με την μη εμφάνιση των κεραμιδιών εξ κάποιας αποστάσεως θα εισφέρει στην θεολογική οντοποίηση του ναού. Στην παλιά φωτογραφία τα κεραμίδια δεν φαίνονται από κάποια γωνία θέασης του ναού.
Να γίνει εφαρμοστική κσι προσομειωτική ανάλυση για το ύψος και κλίση που πρέπει να έχει η στέγη σχετικά με το κυματοειδές αέτωμα , ώστε να μην φαίνονται τα κεραμύδια γενικότερα.Σαν χώρος λατρευτικής η ναοδομία μονόκλιτης βασιλικής αφήνει και υπονοή και την διαμεσολάβηση με το με το θείο (υπό την σκέπη του ουρανού) άρα προσομοιάζει και άσκεπος ο ναός. Το αέτωμα κυματοειδές για την αισθητική πληρότητα εμπεριείχε τα κεραμίδια .Στην βυζαντινή ναοδομία η σχέση με το θείο ουράνιο επιδιώχθηκε με τον καθ ύψος τρούλο.
Στην αποκατάσταση του ναού του Αγίου Μηνά θα στοιχειοθετηθεί και η επάρκεια της εφηρμοσμένης αναγκαίας να υπάρχει γνώσης για την συντήρηση μνημείων.