«Έτος Νικηφόρου Βρεττάκου» το 2012 – Ύμνος στη ποίηση

Γράφει ο Αιθεροβάμων

«Έτος Νικηφόρου Βρεττάκου» το 2012 – Ύμνος στη ποίηση

Το έτος 2012 ανακηρύχθηκε «Έτος Βρεττάκου» με αφορμή την επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννηση του Λάκωνα ποιητή Νικηφόρου Βρεττάκου.

Έχει γραφεί ότι «Η ποίηση είναι μια τέχνη δύστροπη, που αφορά μια απέραντη μειοψηφία».

Η ποίηση ουδέποτε ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής, αλλά πάντα ήταν υπαρξιακά απαραίτητη, γι αυτό υπάρχουν και θα υπάρχουν πάντα ποιητές. Αν δεν ήταν αναγκαία στη ζωή μας, θα είχε ήδη από αιώνες αφανιστεί.

Και φυσικά πάντα μπαίνει από πολλούς το ερώτημα: Σε τι βοηθάει η ποίηση τον άνθρωπο;

Πολλοί έχουν απαντήσει σ’ αυτό, επιλέγω την άποψη της Κικής Δημουλά: «Η ποίηση βοηθάει όσο το κερί σ’ ένα σκοτεινό ξωκλήσι με φευγάτους όλους τους αγίους, παρηγορεί αυτούς που την αγαπούν, γιατί βρίσκουν κομματάκια από σκισμένες φωτογραφίες του ψυχισμού τους. Αυτούς που πιστεύουν στη μαγεία της, τους βγάζει από τα σώματά τους και τους σταθεροποιεί σε μια αιώρηση, ωφελεί κυρίως τη γλώσσα που περισυλλέγει από τους μεγάλους κάδους της βιασύνης τη μεταγγίζει με σέβας στο τόσο δα μπουκαλάκι του αγιασμού, μια γουλιά όσο ακριβώς χρειάζεται να πιει η ουσία. Τέλος, η ποίηση ωφελεί όσο μια παυσίπονη σταγόνα σε ένα ωκεανό λύπης. Δεν είναι λίγο.»…

Νικηφόρου Βρεττάκου

Αν δεν μού “δινες ποίηση Κύριε

Ἂν δὲ μούδινες τὴν ποίηση, Κύριε,
δὲ θάχα τίποτα γιὰ νὰ ζήσω.
Αὐτὰ τὰ χωράφια δὲ θάταν δικά μου.

Ἐνῷ τώρα εὐτύχησα νἄχω μηλιές,
νὰ πετάξουνε κλώνους οἱ πέτρες μου,
νὰ γιομίσουν οἱ φοῦχτες μου ἥλιο,
ἡ ἔρημός μου λαό,
τὰ περιβόλια μου ἀηδόνια.

Λοιπόν; Πῶς σου φαίνονται; Εἶδες
τὰ στάχυά μου, Κύριε; Εἶδες τ” ἀμπέλια μου;
Εἶδες τί ὄμορφα ποὺ πέφτει τὸ φῶς
στὶς γαλήνιες κοιλάδες μου;
Κι” ἔχω ἀκόμη καιρό!
Δὲν ξεχέρσωσα ὅλο τὸ χῶρο μου, Κύριε.
Μ” ἀνασκάφτει ὁ πόνος μου κι” ὁ κλῆρος μου μεγαλώνει.
Ἀσωτεύω τὸ γέλιο μου σὰν ψωμὶ ποὺ μοιράζεται.

‘Ωστόσο,
δὲν ξοδεύω τὸν ἥλιό σου ἄδικα.
Δὲν πετῶ οὔτε ψίχουλο ἀπ” ὅ,τι μοῦ δίνεις.
Γιατί σκέφτομαι τὴν ἐρμιὰ καὶ τὶς κατεβασιὲς τοῦ χειμῶνα.
Γιατί θἄρθει τὸ βράδι μου. Γιατί φτάνει ὅπου νἆναι
τὸ βράδι μου, Κύριε, καὶ πρέπει
νἄχω κάμει πρὶν φύγω τὴν καλύβα μου ἐκκλησιὰ
γιὰ τοὺς τσοπάνηδες τῆς ἀγάπης.

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος γεννήθηκε την 1η Ιανουαρίου 1912 στο χωριό Κροκεές της Λακωνίας, όντας ο δευτερότοκος γιος του Κωνσταντίνου Βρεττάκου και της Ευγενίας Παντελεάκη. Είχε την «τύχη» να γεννηθεί σε μια περίοδο οικονομικής παρακμής της οικογένεια του γεγονός που προσδιόρισε τα περιθώρια μόρφωσης και κοινωνικής ανέλιξης.

Για την κλίση και την αγάπη του στη ποίηση γράφει: « …Κι’ εγώ δε θυμάμαι καλά, όμως έχω, δεν ξέρω, την εντύπωση πάντοτε πως κάποιος μου ζήτησε να ομορφύνω τον κόσμο. Άσχετα προς το τι κατάφερα, η ποίηση ήταν μέσα μου. Καλλιεργώ απλώς τη φωνή του κυρίου μου.»

Τα πρώτα έξη χρόνια του ποιητή είναι καθοριστικά για το υπόστρωμα της προσωπικότητάς του.

Αυτά τα χρόνια θα τα ζήσει αμέριμνος σε μια ιδιαίτερα όμορφη, ερημική τοποθεσία με όλα τα στοιχεία της παρθένας φύσης που συναντούμε στην ποίησή του, την Πλουμίτσα για την οποία γράφει: «Εκεί όπου είδα τον κόσμο σαν ένα ωραίο όνειρο: όμορφον μέσα στην απλότητα του, μέσα στην ομορφιά του απονήρευτου».

Στη παιδική ψυχή του ποιητή δύο στοιχεία θα σταθούν καθοριστικά, το φως και η σιωπή της Πλουμίτσας.

«Ούτε ένοιωθα να μου λείπει το παιχνίδι με τ’ άλλα παιδιά αφού ο κόσμος εκεί ήτανε γιομάτος άλλες ζωές…. Ήτανε ο κόσμος της νύχτας… Η μητέρα μου έλεγε πως τ’ αστέρια είναι οι ψυχούλες των πεθαμένων και τίποτε άλλο δεν ήξερε… Ήταν απλοϊκή και δεν ήξερε κανένα γράμμα. Ήταν όμως γιομάτη από τη σοφία που δίνει η φύση στη μητρότητα και το γάλα της.»

Κύριο χαρακτηριστικό της εφηβείας του η δίψα για το διάβασμα, που την κάνει οδυνηρή η έλλειψη βιβλίων: «Κάθε στιγμή που δεν διάβαζα, μου φαινόταν χαμένη. Για τίποτε άλλο δεν πείνασα δε δίψασα περισσότερο σε τούτο τον κόσμο. Τα βιβλία έγιναν το ψωμί μου και το νερό μου. Γύριζα κάτω από τον ουραν , όπως το πεινασμένο σκυλί.»

Προσλήφθηκε ως υπάλληλος αρχικά σε εταιρεία υδραυλικών έργων αποξήρανσης ενώ στη συνέχεια, έως το 1932, έκανε διάφορες περιστασιακές χειρωνακτικές εργασίες.

Το βιβλίο του («Ο πόλεμος») οδηγήθηκε στην πυρά από το καθεστώς Μεταξά.

Εντάχθηκε στην Εθνική Αντίσταση(ΕΑΜ).

Απολύθηκε από το Υπουργείο Εργασίας εξαιτίας των πολιτικών φρονημάτων του.
Το 1948 γνωρίστηκε με τον Άγγελο Σικελιανό συνδεόμενος μαζί του με στενή φιλία ενώ επίσης γνωρίστηκε και συνδέθηκε φιλικά και πνευματικά με τους Τατιάνα και Ροζέ Μιλλιέξ.

Στο μεταξύ διαγράφηκε από το ΚΚΕ και απομακρύνθηκε από τη διεύθυνση των «Ελεύθερων Γραμμάτων» εξαιτίας του λυρικού δράματος «Δυο άνθρωποι μιλούν για την ειρήνη του κόσμου».

Το 1958, μετά από επίσκεψή του στη Ρωσία κυκλοφόρησε το βιβλίο «Ο ένας από τους δύο κόσμους», με αφορμή το οποίο κατηγορήθηκε (μαζί με τους Γιάννη Ρίτσο και Μάρκο Αυγέρη) για παράβαση του Ν.509.

Τα επόμενα χρόνια συνάντησε μεγάλες δυσκολίες οικονομικής επιβίωσης. Ανάμεσα σ’ άλλα, εργάστηκε ως ιματιοφύλακας στο Εθνικό Θέατρο (1964) με παρέμβαση του Λουκή Ακρίτα.

Μετά το πραξικόπημα των συνταγματαρχών, ο ποιητής αυτοεξορίστηκε στην Ελβετία από όπου ταξίδεψε ανά την Ευρώπη (Βουκουρέστι, Βενετία, Δαλματικές ακτές, Ζάγκρεμπ, Ρώμη, Παρίσι, Βirmingham, Λονδίνο, Παλέρμο, Μόναχο).

Επέστρεψε στην Αθήνα κατά την περίοδο της Μεταπολίτευσης.

Η Ακαδημία Αθηνών των τίμησε με το Βραβείο Ουράνη.

Δώδεκα χρόνια αργότερα, ανακηρύχθηκε μέλος της (26 Φεβρουαρίου 1986).

Λίγο προτού πεθάνει (4 Αυγούστου 1991, στην Πλούμιτσα) αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Προτάθηκε τέσσερις φορές για το βραβείο Νοbel λογοτεχνίας.

Το «Μεγαλυνάρι» είναι ένα αριστούργημα του κορυφαίου μας ποιητή, μελοποιημένο από την Τερψιχόρη Παπαστεφάνου.

Τραγουδά η Δανάη Μπαραμπούτη με τη Χορωδία Τρικάλων.

Συμπεριλαμβάνεται στο δίσκο «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» της Τερψιχόρης Παπαστεφάνου.