Η κατανομή των Μικρασιατών προσφύγων στην Επαρχία Λευκάδος σύμφωνα με την απογραφή των προσφύγων το 1923

Πρόσφυγες στο Κάστρο της Αγίας Μαύρας

Πάνε χρόνια τώρα που ένας εξ αγχιστείας συγγενής μου, ο Γιώργος Χορτίκογλου που δεν βρίσκεται πια στη ζωή, παιδί προσφύγων από τον Πόντο, μου είχε πει ότι ο πατέρας του ήταν εγγεγραμμένος στην Κοινότητα Αλεξάνδρου Λευκάδας. Δεν έδωσα τότε σημασία ούτε και ζήτησα να δω το χαρτί, θεωρώντας ότι ίσως και να υπερβάλλει, αφού δεν είχα ακούσει να γίνεται λόγος για εγκατάσταση προσφύγων στα χωριά του Αλεξάνδρου, πέρα από το γεγονός ότι υπήρχαν κάποιοι πρόσφυγες που ασκούσαν πλανόδια επαγγέλματα και περνούσαν καμιά φορά από τα χωριά.

Στα Κολυβάτα, όμως, τον μικρότερο οικισμό της κοινότητας Αλεξάνδρου έζησε κάποιος με το επίθετο Καμπέρης, που διαφοροποιούνταν από τα άλλα επίθετα του χωριού και φαίνεται να ήταν προσφυγικό, ο οποίος άσκησε το επάγγελμα του κτηνοτρόφου. Τα απομεινάρια της στάνης του σώζονται ακόμη μέχρι σήμερα στο δάσος των Σκάρων στα δεξιά του δασικού δρόμου λίγο πριν την περιοχή «Μουσταφά». Ο ίδιος είχε άσχημο τέλος (δολοφονήθηκε) ενώ δεν άφησε απογόνους και το επίθετο χάθηκε.

Ομάδα Πόντιων προσφύγων στην Κέρκυρα (20-1-1923) (Πηγή: Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών)

Μόλις τώρα βλέπουμε ότι σύμφωνα με την απογραφή των προσφύγων που έγινε τον Απρίλη του 1923 στην Κοινότητα Αλεξάνδρου είχαν εγκατασταθεί, έστω και προσωρινά, 29 πρόσφυγες (25 άνδρες και 4 γυναίκες), ενώ στην Μονή της Κόκκινης Εκκλησιάς, που ανήκε την εποχή εκείνη στην Κοινότητα Αλεξάνδρου είχαν εγκατασταθεί συνολικά 38 πρόσφυγες (8 άνδρες και 30 γυναίκες). Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι από τον απογραφικό πίνακα απουσιάζει το Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου Σκάρων, ενώ γίνεται μνεία εκτός της Κόκκινης Εκκλησιάς και στα άλλα μοναστήρια που βρισκόταν ακόμη την εποχή εκείνη σε λειτουργία, των Ασωμάτων στη Βαυκερή, του Αγίου Ιωάννη στο Λιβάδι Καρυάς και της Φανερωμένης στην πόλη της Λευκάδας, όπου είχε επίσης εγκατασταθεί ένας σεβαστός αριθμός προσφύγων με τις γυναίκες να υπερτερούν στον αριθμό.

Γαστούρι Κέρκυρας. Το Ορφανοτροφείο της Αμερικανικής περιθάλψεως Εγγύς Ανατολής, που σχηματίστηκε από τα Ορφανοτροφεία Σεβαστείας, Μερζιφούντας και Αμισού (Πηγή: Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών)

Σύμφωνα με την απογραφή ο μεγαλύτερος αριθμός προσφύγων στην τότε Επαρχία Λευκάδος (η Λευκάδα ανήκε μαζί με τους Παξούς στο Νομό Κερκύρας) είχε εγκατασταθεί στην πόλη της Λευκάδας, συνολικά 3.230 εκ των οποίων οι 1.035 ήταν άνδρες και οι 2.195 γυναίκες. Στο Μεγανήσι είχαν εγκατασταθεί 315 πρόσφυγες, 102 άνδρες και 213 γυναίκες. Ο συνολικός αριθμός προσφύγων που είχε εγκατασταθεί στην Επαρχία Λευκάδος ήταν 5.690 εκ των οποίων 1.840 άρρενες και 3.850 θήλεις.

Ο προσφυγικός συνοικισμός στη Νεάπολη Λευκάδας

Αν λάβει κανείς υπόψη το γεγονός, ότι σύμφωνα με την απογραφή του 1920 ο πληθυσμός της Επαρχίας Λευκάδος ήταν 26.119 (12.379 άνδρες και 13.740 γυναίκες) η εγκατάσταση των προσφύγων αύξησε τον πληθυσμό κατά 22%. Στην απογραφή που διενεργήθηκε τον Μάιο του 1928, πέντε δηλαδή χρόνια αργότερα μετά την πρώτη εγκατάσταση των προσφύγων, ο συνολικός πληθυσμός της Επαρχίας Λευκάδος, που ανήκε τώρα στον Νομό Πρεβέζης, ήταν 28.331 (13.671 άνδρες και 14.660 γυναίκες). Οι πρόσφυγες «ελθόντες μετά την Μικρασιατική καταστροφή» που απογράφηκαν ήταν συνολικά 302, 136 άνδρες και 166 γυναίκες. 83 πρόσφυγες, 43 άνδρες και 40 γυναίκες απογράφονται στο Φρούριον Λευκάδος. Τα χωριά της Κοινότητας Αλεξάνδρου είναι από τα λίγα χωριά της Λευκάδας όπου απογράφηκαν 6 πρόσφυγες, 4 άνδρες και 2 γυναίκες. Το μεγαλύτερο μέρος των προσφύγων στα χωριά της Λευκάδας απογράφτηκε στη Βασιλική, συνολικά 19 άτομα, 5 άνδρες και 14 γυναίκες. Από αυτά προκύπτει ότι για ένα μεγάλο μέρος των προσφύγων που έφτασε στη Λευκάδα η κατοίκηση ήταν πρόσκαιρη και οι πρόσφυγες μετεγκαταστάθηκαν αργότερα σε άλλες περιοχές της χώρας μας.

Σε αθηναϊκή εφημερίδα της εποχής, στη στήλη με τις αναζητήσεις διευθύνσεων μετά το γενικό χαμό που ακολούθησε την Μικρασιατική Καταστροφή, διαβάζουμε για τις εξής αναζητήσεις (το ψάξαμε σε σχέση με την Λευκάδα της τότε επαρχίας Φθιώτιδος του Νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος αλλά δεν βρήκαμε κανένα συσχετισμό, οπότε πολύ πιθανά αναφέρεται στην τότε Κοινότητα Βασιλικής Λευκάδας, που απαρτίζονταν από τη Βασιλική, την Κοντάραινα και την Πόντη, όπου είχαν εγκατασταθεί συνολικά 144 πρόσφυγες, σύμφωνα με την απογραφή του 1923, και εκ παραδρομής έχει γραφεί Βασιλικό αντί του ορθού Βασιλικής):

Η Σοφία Αβεντεσιάν διαμένουσα εις Βασιλικόν Λευκάδος παρά τη οικία του κ. Αλεξάνδρου Σκληρού ζητεί τους Αρσέν Αβεντεσιάν, Πετρουζίν Αβεντεσιάν, Ελένην Κουμπούρη και την Μαρίαν Δουκάκη. Η κ. Χρυσάνθη Παπαδοπούλου διαμένουσα ομοίως παρά τη οικία Αλεξάνδρου Σκληρού εν Βασιλικώ της Λευκάδος, ζητεί τον Ιωάννην Παπαδόπουλον. Η Ευλαμπία Ιωαννίδου εις την ιδίαν διεύθυνσιν διαμένουσα ζητεί τους Ματθαίον και Ελένην Ιωαννίδου.

Το σύνολο των προσφύγων που απογράφηκαν το 2023 στη Ελλάδα ήταν 786.431, εκ των οποίων 351.313 άντρες και 435.118 γυναίκες. Ο μεγαλύτερος αριθμός προσφύγων απογράφηκε στη Γενική Διοίκηση Θεσσαλονίκης (162.418) και στο γεωγραφικό διαμέρισμα Στερεάς Ελλάδας και Εύβοιας (158.076). Στα Ιόνια νησιά είχαν απογραφεί 25.455 πρόσφυγες, 10.298 άνδρες και 15.157 γυναίκες.