Αργυρό παπικό μετάλλιο για την κατάληψη της Αγίας Μαύρας (Λευκάδας) από τους Ενετούς το 1684

Η πολιορκία και η κατάληψη του Κάστρου από τα συμμαχικά στρατεύματα του Μοροζίνι

Το παπικό μετάλλιο για την κατάληψη της Αγίας Μαύρας (Λευκάδας) από τους Ενετούς το 1684

Ένα ακόμη μετάλλιο, αργυρό αυτή τη φορά, που σχετίζεται με τη Λευκάδα. Το μετάλλιο φιλοτέχνησε το 1685 ο χαράκτης Giovanni Hamerani¹ σε ανάμνηση της κατάληψης (ανακατάληψη για την ακρίβεια αφού η Λευκάδα είχε περιέλθει ξανά το 1502 για ένα διάστημα ενός χρόνου στους Ενετούς) της Αγίας Μαύρας το 1684 από τους Ενετούς, υπό τον Φραντσέσκο Μοροζίνι, στη συμμαχική δύναμη του οποίου συμμετείχε το Παπικό Κράτος, και την εκδίωξη των Τούρκων από τη Λευκάδα την οποία κατείχαν από το 1479.

Το μετάλλιο απεικονίζει στη μία όψη την προτομή του Πάπα Ιννοκέντιου ΙΑ΄, που είχε εκλεγεί το 1676 και έμεινε στον παπικό θρόνο μέχρι το 1689. Με την οικονομική βοήθεια αυτού του Ποντίφικα σταμάτησε το 1683, ένα χρόνο πριν την κατάληψη της Λευκάδας, η προέλαση των Τούρκων στην Ευρώπη που είχαν φθάσει προ των πυλών της Βιέννης, όπου και νικήθηκαν από τον βασιλιά της Πολωνίας Ιωάννη Σομπιέσκι. Στην ίδια όψη αναγράφεται: INNOC XI PONT M AN IX και κάτω δεξιά: Hameranvs F.

Στην πίσω μεριά αναγράφεται περιφερικά: DOMINVM FORMIDABVNT ADVERSARII EIVS και εικονίζεται με φόντο ένα φυσικό τοπίο η Εκκλησία που κρατά στο δεξί χέρι τον σταυρό και τη φλόγα (ή τη φωτιά) στο αριστερό, ενώ στο στο κάτω μέρος αριστερά είναι η μορφή ενός γυμνού φτερωτού αγγελουδιού (Putto) που κρατά στα χέρια του ένα ανοιχτό βιβλίο και έχει στραμμένα τα μάτια του προς το μέρος της².

Γράφει ο Σπ. Βλαντής στο βιβλίο του «Η Νήσος Λευκάς και αι πόλεις αυτής ανά τους αιώνας (Νήρικος-Λευκάς-Αγία Μαύρα-Αμαξική» για την Οθωμανική κυριαρχία και την πολιορκία και κατάληψη του νησιού από τους Ενετούς το 1684 (διατηρείται η ορθογραφία του πρωτότυπου, οι υπογραμμίσεις με μαύρα γράμματα είναι δικές μας)³:

«Η περί το Φρούριον Αγία Μαύρα απετελείτο εκ δύο συνοικισμών. Οι προς Δυσμάς του Φρουρίου κατοικούντες ωνομάζοντο Αγιομαυρίται, οι δε προς Ανατολάς Αλλημεριώται, φέρει δε η τοπική παράδοσις, ότι μεταξύ αυτών δεν υπήρχε μεγάλη συμπάθεια. Κατά την εποχήν της Τουρκοκρατίας, ήτις δια την Λευκάδα υπήρξεν μακροχρόνιος (1479-1684), εν αντιθέσει προς τας άλλας νήσους, αι Οθωμανικαί οικογένειαι κατώκουν εντός του Φρουρίου, εν τω οποίω υπήρχον πλείονα του ενός Οθωμανικά τεμένη.

Κάτοψη του Κάστρου της Αγίας Μαύρας με τα κτίσματα μέσα στο Κάστρο (1690)

Αμφότερα τα πολίσματα εστερούντο υδραγωγείου, φρέατα δε υπήρχον πολλά, αλλά το ύδωρ αυτών ήτο υφάλμυρον και οι μεν Αγιομαυρίται υδρεύοντο από της Αμαξικής, οι δε Αλλημεριώται από της Ακαρνανίας. Επί Βαγιαζήτ του Β΄ εκτίσθη αντί μεγάλης δαπάνης το νυν υπάρχον υδραγωγείον, έργον τεράστιον δια την εποχήν και τον μικρόν τόπον, διότι έφερε το ύδωρ από της Ζωοδόχου πηγής, δια της πεδιάδος και κατόπιν δια της λιμνοθαλάσσης, μέχρι της Αγίας Μαύρας, οπόθεν στρέφον προς ανατολάς εισεχώρει εντός του Φρουρίου.

Η πόλη της Λευκάδας από το Κάστρο (1810). Διακρίνονται τα τόξα του Οθωμανικού Υδραγωγείου.

Κατά το επί της λιμνοθαλάσσης διάστημα, το οποίον τότε ήτο πολύ μείζον του σημερινού, διότι και αυτή η νυν κεντρική πλατεία της πόλεως ήτο λιμνοθάλασσα, το υδραγωγείον εστηρίζετο επί τριακοσίων εξήκοντα τόξων, υπεράνω των οποίων οι Τούρκοι είχον κατασκευάσει οδόν από Αγίας Μαύρας μέχρις Αμαξικής, δι΄ ης και μόνης η πόλις συνεδέετο μετά της νήσου. Καταστραφέν υπό των σεισμών των ετών 1612, 1613 και 1625, οι Τούρκοι ανωκοδόμησαν το υδραγωγείον, αλλ΄ οι θόλοι και η επί τούτων οδός έσχον πολύ έλασσον πλάτος.

Τα δύο πολίσματα της Αγίας Μαύρας διετηρήθησαν μόνον μέχρι του έτους 1684. Γνωστόν ότι κατά το έτος εκείνο η Ενετία, η Αυστρία, η Πολωνία, το Παπικόν Κράτος, το Δουκάτον της Τοσκάνης κλπ. μετά τον κίνδυνον, ον η Ευρώπη είχε διατρέξει εκ μέρους των Τούρκων υπό τα τείχη της Βιέννης, εκήρυξαν εν συνασπισμώ τον πόλεμον κατά της Τουρκίας.

Η πολιορκία του Κάστρου της Αγίας Μαύρας από τον Μοροζίνι (λεπτομέρεια)

Επί τω ακούσματι εκείνω και τη ειδήσει, ότι η έναρξις του πολέμου θα εγίνετο δι΄ επιθέσεως των συμμάχων κατά της Λευκάδος, ιερός ενθουσιασμός είχε καταλάβει τους Κερκυραίους, τους Κεφαλλήνας και τους Ζακυνθίους, φιλοτιμηθένας να συντελέσωσιν εις την ελευθέρωσιν της αδελφής νήσου υπό του ζυγού, υφ΄ ον κεχωρισμένη των λοιπών του Ιονίου έστενεν από δύο και πλέον αιώνων. Εν Κερκύρα η εγχώριος κυβέρνησις, αφού διέθεσεν όλο το χρήμα του δημοσίου ταμείου και διενήργησε γενναίας ιδιωτικάς συνδρομάς, εξέθηκεν εις πλειοδοτικήν δημοπρασίαν και αυτάς τας δημοσίας θέσεις, δια ν΄ αυξήση το υπέρ της Λευκάδος χρήμα, τ΄ αυτά δε εγένοντο εν Κεφαλληνία και Ζακύνθω, ούτω δε εξηρτύθησαν πλοία και εστρατολογήθηκαν άνδρες της Κερκύρας μεν υπό τους Κοκκίνην, Βαρβάτον και Μιδάνον, της δε Ζακύνθου υπό τους Σιγούρον, Κομούτον και Κουτούβαλην και της Κεφαλληνίας υπό Μεταξάν, Πινιατόρον, Άννινον, Χωραφάν και Δελλαδέτζιμαν.

Η πολιορκία του Κάστρου της Αγίας Μαύρας το 1684. Διακρίνονται οι δύο συνοικισμοί ανατολικά και δυτικά του Κάστρου.

Ο συμμαχικός στόλος, υπό την γενικήν αρχηγίαν του Φραγγίσκου Μοροζίνη, κατέπλευσε πράγματι πρώτον εις Λευκάδα (19 Ιουλίου 1684), συγχρόνως κατέφθανε ο Επίσκοπος Κεφαλληνίας Τιμόθεος επί κεφαλής εκατόν πεντήκοντα ενόπλων μοναχών ενώ εις την έναντι της Λευκάδος Στερεάν επετίθετο κατά των Τούρκων ο εξ Ιωαννίνων Αγγελής Σουμίλας, άγων χιλίους μαχητάς, μεταξύ των οποίων ευρίσκοντο ο Χρήστος Βαλαωρίτης και ο υιός τούτου Μόσχος, επί κεφαλής των οποίων, μετά την εκπόρθησιν του Φρουρίου της Λευκάδος, ο Σουμήλας διέτρεξεν όλην την Ελλάδα, μαχόμενος κατά των τυράννων.

Η πολιορκία διήρκεσεν επί δέκα και έξ ημέρας με συνεχείς εφόδους, από τε ξηράς και θαλάσσης, την δ΄ έκτην Αυγούστου οι Τούρκοι παρέδωκαν το Φρούριον άνευ όρων. Πρώτη πράξις του πορθητού Μοροζίνη υπήρξεν, ως μαρτυρεί η εν τω Φρουρίω επιγραφή⁴, η εξάγνισις από της ασεβείας του Μωάμεθ του εν αυτώ Μουσουλμανικού Τεμένους και η αφιέρωσις τούτου εις τον κατά την ημέραν εκείνην ιδιαιτέρως λατρευόμενον Παντοκράτορα, εις ανάμνησιν δε της νίκης εκείνης ωκοδομήθη μετά εν έτος και ο εν τη πόλει ομώνυμος ορθόδοξος ναός.

Η επιγραφή του Μοροζίνι στο Κάστρο της Αγίας Μαύρας

Εκ του συνεχούς εκείνου βομβαρδισμού τα περί το Φρούριον πολίσματα υπέστησαν σπουδαίας βλάβας, τούτων δε ωφεληθείς ο Μοροζίνης, όστις είχεν κρίνει την θέσιν εκείνην λίαν εκτεθειμένην εις εχθρικάς εισβολάς, συνεβούλευσε τους κατοίκους να συνοικισθώσιν επί της παραλίας της Αμαξικής, απεχούσης περί τα δύο χιλιόμετρα της ανοικτής θαλάσσης. Ούτως εξέλιπεν η Αγία Μαύρα και η νέα πόλις έλαβε τότε και διετήρησεν επί έναν και πλέον αιώνα την ονομασίαν Αμαξικήν, ως προκύπτει εξ απείρων εγγράφων δημοσίων και ιδιωτικών του Αρχειοφυλακίου Λευκάδος, η ονομασία όμως αύτη της οποίας η παραγωγή εστίν απολύτως άγνωστος, δεν διετηρήθη πέραν των αρχών του τελευταίου αιώνος, της νέας πόλεως ονομασθείσης επίσης Αγία Μαύρα, χωρίς ν΄ απομένη ήδη παρά τοις κατοίκοις ουδέ μνεία περί της Αμαξικής.

Προς διευκόλυνσιν της μετοικίσεως, ο Μοροζίνης παρεχώρησε τοις κατοίκοις οικόπεδα και ώρισε την θέσιν εκάστου των οικοδομητέων ναών, υπό την επίβλεψιν δε της Κυβερνήσεως εσχηματίσθησαν αδελφότητες, έκαστον μέλος των οποίων παρεκτός των άλλων εισφορών, εβάρυνε δια μικρού εδαφικού κανόνος το οικόπεδον, εφ΄ ου έκτιζε την κατοικίαν του, προς όφελος του ναού εις την αδελφότητα την οποία είχε καταγραφή, ούτω δε πάντες οι ναοί της πόλεως εγένοντο συναδελφικοί και εξ αμελείας των κτητόρων μετετράπησαν κατόπιν εις ενοριακούς.

Αλλ΄ η Αμαξική δεν ήτον εντελώς ακατοίκητος προ της κατακτήσεως του Μοροζίνη, ως γενικώς πιστεύεται. Παρεκτός των αλιέων, των εργαζομένων εις το μέγα και πλούσιον τότε ιχθυοτροφείον αυτής, ως και των υπηρετούντων εις τας αλυκάς, και άλλοι των κατοίκων της Αγίας Μαύρας είχον ήδη μετοικίσει προηγουμένως. Τούτο εξάγεται αναμφισβήτως εκ των διασωθεισών χειρογράφων σημειώσεων του συγχρόνου ιερέως Νικολάου Ζαμπελίου περί των καταστροφικών σεισμών των ετών 1612, 1613, 1625 κλ. όν ο τελευταίος κατέρριψε τα οικήματα και τα μαγαζεία, λέγει, της Αμαξικής. ..».
____________________________________________
¹ 200 Jahre im Dienste der Päpste – die Medailleurs-Dynastie Hamerani. Δες εδώ.
² STUDIO NUMISMATICO “GALILEO FERRARIS” di PIETRO BARBERO. Δες εδώ τον κατάλογο.
³ Σπυρίδωνος Α. Βλαντή, Ιστορικαί διαλέξεις, «Η Νήσος Λευκάς και αι πόλεις αυτής ανά τους αιώνας (Νήρικος-Λευκάς-Αγία Μαύρα-Αμαξική», Απόσπασμα εκ της Επετηρίδος του Φιλ. Συλλόγου Παρνασσός, Εν Αθήναις, Τύποις Η.Δ. Σακελλαρίου, 1915.
⁴ Ο Βλαντής παραθέτει την επιγραφή που έχει ως εξής: HOC SACELLUM MAHOME IMPIETATE EXPIATUM FRANCISCUS MAURECENO AEQUES D. MARCI PROC. TERTIO IN TURCAS IMP. SUPREMUS DEO SALVATORI SACRAVIT MDCLXXXIV.