Ο προς αρχαιολογίαν έρως εν τη νήσω Λευκάδι (Ι. Ν. Σταματέλος, Λευκάδιος)

Δημοσιεύτηκε στη «ΝΕΑ ΠΑΝΔΩΡΑ», Τόμος 3, Αρ. 63 (1852)

---

Ίνα δώσωμεν τοις φιλομαθέσιν ιδέαν τινά της εν τη μικρά ημών πόλει καλλιεργείας της Αρχαιολογίας εν γένει, και ιδίως της Νομισματικής, αρκεί ημίν ν” αναφέρωμεν τους ενταύθα μετ” αφοσιώσεως αυτή επομένους, και περιγράψωμεν βραχέως όσον τα προ πολλού ήδη υπάρχοντα εν αυτή αξιολογώτερα Αρχαιολογικά Μουσεία, άτινα, καθ” α εκ νομισμάτων μάλιστα συγκεκροτημένα, παρέχουσιν ημίν την αφορμήν του προτάξαι λέξεις βραχείας τινάς και περί της ερμηνευούσης αυτά Επιστήμης και της εκ ταύτης ωφελείας προς του αρχαίου βίου την διαφώτισιν, του συνιστώντος το αντικείμενον πάσης Αρχαιολογίας, μη νομίζοντες την αφορμήν και τον τόπον κατάλληλον πρυς πλείονα περί τούτου Φιλολογικήν ακριβολογίαν.

Η Νομισματική, ως και το αυτής εμφαίνει όνομα, είναι Επιστήμη, σκοπόν προτιθεμένη την σπουδήν και ερμηνίαν των νομισμάτων και μεταλλίων ή νομισματοσήμων [Medailles]. Αύτη, κλάδος της Αρχαιολογίας, διέσωσεν ημίν ουκ ολίγας ειδήσεις περί τε των θρησκευμάτων και της πολιτικής των Αρχαίων καταστάσεως, της Γεωγραφίας και Χρονολογίας και Ιστορίας Λαών, ων εν τοις Συγγραφεύσιν, τ” όνομα μόνον οίδαμεν. Έκαστον Νομισματικόν μνημείον και διότι σύγχρονος του προς ο αναφέρεται γεγονότος ομολογία, και διότι μη υποκείμενον, ως τα χειρογράφων χωρία, να διαφθαρή ή επιτμηθή ξέναις χερσίν, αποβαίνει βέβαια παντός άλλου αξιοπιστότερον. Τα μετάλλια δε χρησιμεύουσι προσέτι ιδίως και προς εκτίμησιν της Αρχαίων καλλιτεχνίας, άτε προσφέροντα ημίν την παράστασιν πλείστων αξιολόγων μνημείων, οίον το φέρον τύπον του Φαρνεσίου λεγομένου Ηρακλέους, της Κνιδίας Αφροδίτης και άλλα· και δη και των διαφόρων των τεχνών φάσεων, της γεννέσεως αυτών, της προόδου και της παρακμής των, προς δε παρέχουσι και πλουσίων φιλολογικών γνώσεων πηγήν, δι” ων πλείστα μεθηρμήνευται χωρία των κλασσικών Συγγραφέων. (α)

Ταύτα και τα πολλά άλλα της Επιστήμης ωφελήματα και οι Λευκάδιοι Αρχαιομαθείς προ πολλού ήδη αισθανθέντες, ου σμικρόν απεδείξαντο ζήλον εν τε τη συλλογή και μελέτη παντός μνημείου της Αρχαιότητος, μάλιστα δε των νομισμάτων, όθεν [ίνα παρασιωπήσωμεν τ” ατελέστερα άλλα και αρτισύστατα] συνεκροτήθησαν εξ οπωσούν πλούσια Αρχαιολογικά Μουσεία, κοσμούντα ήδη και τιμώντα την μικράν πόλιν μας, και γενναίως πάντοτε προσφερόμενα τοις την επιστήμην θεραπεύουσιν. Ταύτα δ” εισί των ΚΚ. Δρ. Δ. Πετριτσοπούλου (β), Δρ. Σπ. Ζαμπελίου, Δρ. Π. Κατσαΐτου (γ), Κυρ. Φ. Δάστονος, Κυρ. Ν. Ζαμπελίου, και Κυρ. Ανδ. Σταύρου, εν οις, ως λέγεται, προέχει το του πρώτου, και διότι πλουσιώτερον, και διότι παλαιότερον. Λυπούμεθα δε ότι, περιστάσεις μη υφ” ημών εξαρτώμεναι, παρεμπόδισαν άχρι της ώρας την απάντων τούτων επίσκεψίν μας, όπως ούτω δυνηθώμεν να δώσωμεν τοις φίλοις της επιστήμης την όσον οιόν τε σαφή αυτών και πλήρη περιγραφήν. Επαρκεσθώμεν λοιπόν, προς το παρόν, ταις ολίγαις, ας ετύχομεν πληροφορίαις περί του Μουσείου Δάστονος, και ταις οπωσούν πληρεστέρας άλλαις περί εκείνου του Δρ. Κατσαΐτου, όπερ, τυχόντες της χάριτος, επί πολλάς επεσκεψάμεθα ημέρας.

Και το μεν Μουσείον Δάστη πεπλούτισται υπό πολλών αξίων λόγου της Σφραγιδογλυφίας [Δακτυλιολίθων], και της Μεταλλουργικής [πολεμικών εργαλείων], μάλιστα δε υπό Νομισμάτων παντοίων, υπερβαινόντων τα 700. Εκ τούτων τα μεν εις 80 αναφέρονται Ελληνικάς πόλεις, τα δε εις 16 μη Ελληνικάς· και εκ των πρώτων τα 182 ανήκουσι τη Λευκάδι, ων τα επισημότερα εισί το της Λεσβίας Σαπφούς (δ), το της Λευκαδίας Φιλαινίδος Ποιητρίας, ακμασάσης περί τους χρόνους του Σωκράτους (ε), και τα μαρτυρούντα πολλών Λευκαδίων Αρχόντων ονόματα, ων ο αριθμός αναβαίνει μέχρι των 36 (στ). Το Μουσείον κεκόσμηται προσέτι και υπό πλουσίας Νομισματικής Βιβλιοθήκης, εν η διαπρέπει το πολύτομον του Μιονέ σύγγραμμα.

Το δε Μουσείον Κατσαΐτη, πολλύ ίσως τούτου αξιολογώτερον, δυνάμεθα να περιγράψωμεν οπωσούν ακριβέστερον, καθ” ο επισκεφθέντες αυτό πολλάκις. Πρέπει δε να ομολογίσωμεν την ευχαρίστησίν μας και διότι εύρομεν τον Κύριον αυτού πολλά περί την επαύξησιν και βελτίωσίν του προσπαθούντα, και διότι επιμελείται εις την Επιστημονικήν των μνημείων καταγραφήν και μελέτην. Εις τούτο δ” έτι μάλλον επείσθημεν, ευτυχήσαντες να ιδώμεν και έτοιμον αυτού Αρχαιολογικόν πόνημα, προϊόν μακράς πείρας και μελέτης, επιγεγραμμένον «Νομισματικόν Ευρετήριον, εν Αλφαβητική τάξει, των Κυρίων τύπων, εν ω περιλαμβάνονται οι τε συμβολικοί τύποι και αι εικόνες, και επιγραφαί των Βασιλικών Νομισμάτων παντός έθνους της Αρχαιότητος.» Ευχής δ” έργον ήθελεν είσθαι, να τύχη ο φιλόπονος αυτού συντάκτης και της απαιτουμένης εις την έκδοσίν του ευκαιρίας.

Το Μουσείον τέτακται και διήρηται κατά την του Σεστίνη Νομισματικήν Γεωγραφίαν (ζ) και περιλαμβάνει α”. Πλείστας πολλών ειδών ανεκδότους Επιγραφάς και Κεραμοτυπίας, μάλιστα δε Λευκαδικάς· β”. Έργα της Γλυπτικής, οίον κάλπας επιταφίους, αγαλμάτια, σκεύη και αγγεία κατασκευής και χρήσεως διαφόρου· γ”. Έργα της Χαλκουργικής, οίον πολεμικής εργαλεία, σταθμά, οριχάλκινους αστραγάλους κ. τ. λ. δ”. Έργα της Σφραγιδογραφίας, οίον δακτύλια αργυρά και χαλκά. ε”. Έργα της Νομισματικής, οίον Νομίσματα και νομισματόσημα.

Και των Νομισμάτων (ων τα μεν ανήκουσιν εις 1(;)07 Ελλ. πόλεις, τα δε εις 17 μη Ελληνικάς), άλλα μεν εισί Ρωμαϊκά, οίον Αυτοκρατορικά, Οικογενειακά και τινα τοις αγώσιν αναφερόμενα (Ludi saeculares et ludi florales (η) ), άλλα δε Ελληνικά (υπέρ τα 1000), εξ ων 31 μεν ανήκουσιν ισαρίθμοις Λευκαδίοις Άρχουσιν, 53 δε διαφόροις της Νήσου ιστορικαίς περιστάσιν. Εκ τούτων άξια παρατηρήσεως εισί τα μετέντυπα, ήτοι τα φέροντα επί του αρχαίου αυτών τύπου (ος ην κεφαλή Αθηνάς και χείμαιρα) τύπον νεώτερον άλλον, οίον έφιππον μεν επί της Αθηνάς μετά της επιγρα. ΦΙΛΙΠΠΟΥ, κεφαλήν δε ταινιοφόρον επί της χειμαίρας. Προσέτι άξια προσοχής εισίν και τα — α”. Το των Θηβαίων, αργυρούν, φέρον καφαλήν Ήρας, αφ” ετέρου τον Κάδμον ένοπλον και αποβαίνοντα της νηός μετά της επιγραφ. ΘΗΒΑΙΩΝ β”. Το Μέταλλον, όπερ ως βραβείον ποιητικού διαγωνισμού προσέφερον οι Αθηναίοι Διονυσίω τω Πρεσβυτέρω. Εν αυτώ φαίνεται εξ ενός μεν η του Τυράννου κεφαλή, κρανοφόρος, αφ” ετέρου δε Γλαυξ, προσωπείον, και διωτίς, μετά της επιγραφ. ΑΘΗ. ΝΙΚΗΤΗΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ — και γ”. Το νόμισμα των Λευκαδίων, φέρον αφ” ενός μεν Πήγασον, αφ” ετέρου δε Τρίαιναν μετά της Επιγραφής ΛΕΥΚΑΔΙΩΝ ΑΘΗ. — Προς τούτοις καταλεκτέα και τα εν τη βιβλιοθήκη του Κυρίου Κατσαΐτη Νομισματικά Συγγράμματα.

Και τοσαύτα ικανά εις απόδειξιν του προς τα Αρχαιολογικά ζήλου εν τη μικρά ημών Πατρίδι, όστις νομίζομεν, αναφύεται εκ των περιστοιχούντων ημάς σωζομένων πλείστων της Αρχαιολογίας αντικειμένων, οίον των Κυκλωπίων τειχών, των ερειπίων της Λευκάδος, των Ναών (Απόλλωνος και Ήρας), του Άλματος, των λειψάνων τειχοδομίας εν Βασιλική και Εξανθεία, των απείρων Νομισμάτων και επιγραφών, των μνημάτων, χωμάτων, καλπών κ. τ. λ. τοσούτων ισχυρών ελατηρίων του προς τα αρχαία ζήλου ου μόνον τοις πεπαιδευμένοις, αλλά και τοις απλώς ευαισθήτοις και θελγομένοις εις τα μαρτύρια της προγονικής δόξης.

Ι. Ν. Σταματέλος, Λευκάδιος

---

(α) Barthelemy, Numismatiq. Anc. pag. 7 και Millin Dict. des Beaux Arts in V. Numismatique.
(β) Τα πλείστα ο Κύριος ούτος, ίσως δε και τα αξιολογώτερα Λευκάδια Νομίσματα εξέδοσεν εν τω αυτού Saggio Storico sulle prime eta di Leucadia. Firenze 1814, και εν τω Seguito delle Medagle Leucadie. Padova 1815, και εν τω Illustraze d” una Medagl. Leucadia inedita. Padova 1821 — Ως γνωστόν, το πρώτον των συγγραμμάτων αυτού δεν είναι πολλής πίστεως άξιον. Σ.Ε.
(γ) Ο Κύριος ούτος, Κεφαλλήν, διαμένει ως Πρωτοδίκης περί τα 12 έτη ενταύθα, όπου και το πλείστον του Μουσείου του συνελέξατο.
(δ) Όμοιον αυτού εξεδ. ο Περιτσόπουλος εν τω αυτού Seguito delle Medagle Leucadie.
(ε) Wolfius in Vita Philaenides και Πετριτσόπουλ. ος όμοιον εξεδ. εν τω αυτού Saggio Stor. sulle prime eta di Leucadia.
(στ) Τίνα αυτών εξεδ. υπό Πετριτσοπ. αυτόθι. Σελ. 47.
(ζ) Classes Generales seu Moneta v(;) — Firenze 1821.
(η) Vaslet Introd. alla Sienza delle Antiq Rom. pag. 113 Palermo 1811