Οι αντικρουόμενες απόψεις για τον τόπο γέννησης του Δημοτσέλιου: Σπαρτοχώρι Μεγανησίου ή Ζάβιτσα Ξηρομέρου;

Ο αγωνιστής του 1821 και οπλαρχηγός της Στερεάς Ελλάδας Δήμος Τσέλιος (Δημοτσέλιος)

Στα πρακτικά του Συνεδρίου του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Λευκάδας «Η Λευκάδα και οι ιστορικοί της 19ος-20ος αιώνας» (Αθήνα 2009) οι συγγραφείς Σπύρος Ι. Ασδραχάς και Τριαντάφυλλος Ε. Σκλαβενίτης αναφέρουν στην ενότητα «Η Λευκάδα και οι ιστορικοί της: Γενική σκιαγραφία», ότι ο αγωνιστής του 1821 και οπλαρχηγός της Στερεάς Ελλάδας Δήμος Φερεντίνος, ο Δήμος Τσέλιος, γεννήθηκε το 1785 στο Σπαρτοχώρι Μεγανησίου και πέθανε το 1854 στο Αγρίνιο, ενώ επισημαίνουν ότι δεν υπάρχει μια ολοκληρωμένη βιογραφία του.

Το σπίτι στο Σπαρτοχώρι Μεγανησίου που φέρεται να γεννήθηκε ο Δημοτσέλιος (Πηγή)

Όπως σημειώνουν, τα απομνημονεύματά του κατέγραψε ο Γεώργιος Τερτσέτης, αλλά ατύχησαν στη σεισμοπυρκαγιά της Ζακύνθου το 1953 και έτσι μείναμε με τις δύο σελίδες που πρόλαβε να δημοσιεύσει ο Ντίνος Κονόμος (1918-1990) «Ο Γ. Τερτσέτης και ανέκδοτα κείμενά του για την αθάνατη εποποιία του 1821» (Πνευματική Ζωή, Β΄, αρ. 18 (1953) 372-373). Αναδημοσιεύουν μάλιστα από την έκδοση Κονόμου (1984) λίγες γραμμές του Δημοτσέλιου από τα δύο αποσπάσματα, όπου ο ίδιος ο αγωνιστής του 1821 εξιστορεί συμβάντα της ζωής του, σημειώνοντας ότι «εγεννήθηκα εγώ εις το Μεγανήσι της Αγίας Μαύρας»:

«Οι γονείς μου ήτον από τα Κομετάτα, οι παππούληδές μου. Επαντρεύτηκε ο παππούλης εις την Ακαρνανία την βάβω μου… Ο πατέρας μου επήρε από την Ζάβιτζα. Εγεννήθηκα εγώ εις το Μεγανήσι της Αγίας Μαύρας. Ένας Μεταξάς ήλθε και το κατοίκησε. Εκεί εκατοίκησαν οι παππούληδές μας 4 αδέλφια Φερεντιναίοι. Ο πατέρας μου τον έκαψε η αστραπή· ήμουν ένα χρόνον. Εκοιμότουν εις ένα κλαρί. Έζησε η μάνα μου δύο χρόνια. Εκίνησε να πάει διά μαρτυριά στην Αγία Μαύρα· στον δρόμο, ήτον 17 νομάτοι, επνίγηκαν 14· ένας παπάς, δύο-τρεις γυναίκες με την μάνα μου επνιγήκανε. Έπειτα μας πήραν διά την ψυχή του ένας στην Αγία Μαύρα…

Επέρασα καμμιά δεκαριά χρονώνε στην Ακαρνανία, επήγα πίσω. Έκατζα εκεί ώστε έγινα 16 χρονών, στην πεθερά του Βαλιανάκη. Επέρασα στο Μεγανήσι, εγίνηκα 19 χρονώνε. Ήτον το σπίτι μας στο Μεγανήσι. Ήτον τρία σόγια κάτοικοι. Θιακοί, Ξερομερίτες και Κεφαλληναίοι. Είναι ένα πέραμα από του Μύτικα, ωραίο νησί σαν και νάναι στην Παράδεισο. Εσηκώθηκα διά να φύγω να πάρω τον αδελφό μου, πούταν ξενιτεμένος. Ευγήκα να πάω να εύρω τον αδελφόν μου πούταν με καράβι. Αξιώθηκε και έκαμε καράβι δικό του. Ευγήκα να πάω στην Αγία Μαύρα να βγω να τον εύρω. Ηύρα ένα Ζαφείρη κλεφτικάτον από την Ακαρνανία, κάθονταν στην Αγία Μαύρα. Μου λέει αυτός: Δήμο τι χαλεύεις να πάς με καράβια; Έρχεσαι να πάμε στο Καρπενήσι; Βιαίνεις και κλέφτης. Μ’επήρε τον Ιούλιο μήνα στα 1804…».

«Τον χειμώνα εκαθήμεθα εις ένα λιτρουβειό εις το Μεγανήσι με τον Καραϊσκάκη και Οδυσσέα. Ο Καραϊσκάκης μου είπε διά την Εταιρείαν, ότι θα γίνει την άνοιξιν. Η φαμελιά μου ήτον εις το Μεγανήσι. Εβγήκα έξω. Εβγήκαμεν έξω. Ανταμωθήκαμεν εις τη Βόνιτζα. Ο Οδυσσέας ετράβηξε δια την Λειβαδιά. Εγώ έμεινα, είχα τα ζευγάρια μου. Ανταμωθήκαμε πριν τη Λαμπρή με τους προεστούς του Κάραλη, Γιωργάκης… Χρηστάκης Στάϊκος, Μεγαπάνος, Τζόγκας, Βαρνακιώτης. Είπαμε να βαρέσομε τους Τούρκους μεγαλοβδόμαδο…».

Δεν είναι όμως λίγες οι φορές που έχουμε κατά καιρούς διαβάσει και άλλες απόψεις ως προς τον τόπο γέννησης του Δημοτσέλιου, ενώ στην αξιόλογη δημόσια ομάδα στο fb «Αιτωλία και Ακαρνανία στο πέρασμα του χρόνου», που παρακολουθούμε συχνά, βρίσκεται σε εξέλιξη μια συζήτηση για το θέμα αυτό, με αφορμή μια ανάρτηση του Ηλία Υφαντή ότι ο Δήμος Τσέλιος έχει άγαλμα και σπίτι στο Μεγανήσι Λευκάδας ενώ στο Αγρίνιο δεν έχει γίνει ακόμη κάτι, όπου ως τόπος γέννησης του αγωνιστή του 1821 αναφέρεται από σχολιαστές η Ζάβιτσα Ξηρομέρου, το σημερινό Αρχοντοχώρι.

Αυτό το μέρος, τη Ζάβιτσα Ξηρομέρου, αναφέρει ως τόπο γέννησης του Δημοτσέλιου και η Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια (το ίδιο γράφουν και οι εγκυκλοπαίδειες «Δομή», «Πάπυρος Λαρούς», «Υδρία», «Ελευθερουδάκης», «Ήλιος») σύμφωνα με το άνω απόσπασμά της που έχει παραθέσει σχολιαστής στην εν λόγω ομάδα, σημειώνοντας «μην καταργήσουμε και την ιστορία γράφοντας ανακρίβειες». Ίσως όμως την εποχή εκείνη να μην ήταν ακόμη γνωστό το απόσπασμα από την αυτοβιογραφία του Δημοτσέλιου που κατέγραψε ο Γεώργιος Τερτσέτης.

Την ίδια όμως άποψη εκφράζει και ο ιστορικός μελετητής Νίκος Θ. Μήτσης, σε σχετική ανάρτησή του στο σάιτ xiromeronews.blogspot.com (25 Μαρτίου 2021), επικαλούμενος έγγραφα από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και διάφορες άλλες γραπτές μαρτυρίες, ενώ σημειώνει ότι όλες οι εγκυκλοπαίδειες και οι εφημερίδες οι παλιές αναφέρουν κατηγορηματικά ως τόπο καταγωγής του την Ζάβιτσα Ξηρομέρου. Σημειώνει επίσης ότι και στην ίδια ακόμη την Πινακοθήκη του Δήμου Μεσολογγίου (κεντρική πλατεία 1ος οροφ.) υπάρχει αναρτημένη η φωτογραφία του Δήμου Τσέλιου (μέγεθος 2,5 ύψος επί 1,5 πλάτος) όπου από κάτω γράφει: Δήμος Τσέλιος, γεννήθηκε στη Ζάβιτσα το 1785 και πέθανε στο Αγρίνιο το 1854.

Ο Ν. Μήτσης ισχυρίζεται ότι «ο Τσέλιος αυτοεξορίστηκε απ΄ τον Μάρτιο του 1836, διαγράφηκε απ΄ τη βασιλική Φάλαγγα για την συμμετοχή του στην εξέγερση των Ακαρνάνων αξιωματικών κατά του Όθωνα και έμεινε ως το 1843 στα Επτάνησα και στο Μεγανήσι κυρίως στη Λευκάδα που ως γνωστόν ήταν Αγγλικό κράτος (αποικία)».

ΣΧΕΤΙΚΟ:
ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΛΜΟΣ: Η οικογένεια Φερεντίνου και το πατρικό σπίτι του Δημοτσέλιου στο Μεγανήσι